Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

11) халқаро ҳамкорлик. Давлатлар қийноқни қўллашда айбдорларни 
ушлаш юзасидан барча давлатларнинг ҳукуматлари билан алоқалар ўрнатиш 
имкониятларидан фойдаланишлари шарт. Қийноққа қарши самарали ва 
тезкор терговни амалга ошириш бўйича давлатлараро механизмлардан 
фойдаланиши ва уларни ишлаб чиқиши зарур. Давлатлар қуролли кучлар, 
ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ва хавфсизлик хизмати ходимларини 
тайѐрлаш юзасидан тажриба алмашишда қийноқни қўлламасликни 
таъминлашлари муҳим;
12) халқаро шартномаларни ратификация қилиш. Барча давлатлар 
индивидуал шикоятлар билдириш жараѐнини ҳуқуқий тартибга солувчи 
«Фуқаролик ва сиѐсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт» ва унга 
факультатив протоколни, шунингдек қийноқдан ҳуқуқий ҳимоя қилиш 
воситалари ва кафолатларини ўзида акс эттирган халқаро шартномаларни 
ратификация қилишлари керак;
13) қийноққа қарши қўмитанинг фаолияти. БМТ Қийноққа қарши 
қўмитасининг тавсиялари ҳамда Конвенциянинг асосий шартарини ижро 
этиш бўйича давлатларнинг миллий ҳисоботларини кўриб чиқиши лозим 
Қийноққа қарши кураш амалиѐти даставвал 1948 йилда қабул қилинган 
«Инсон 
ҳуқуқлари 
умумжаҳон 
декларацияси» 
ҳамда 
Геноцид 
жиноятларининг олдини олиш ҳамда уларни жазолаш тўғрисидаги 
конвенциядан бошланган. Ушбу ҳужжатлар 1966 йилда қабул қилинган 
«Фуқаролик ва сиѐсий ҳуқуқлар тўғрисидаги халқаро пакт» ҳамда 1984 
йилдаги Қийноққа ва бошқа шафқатсиз, ноинсоний ва қадр-қимматни 
таҳқирловчи муомала ва жазо турларига қарши кураш тўғрисидаги 
конвенция ѐрдамида тасдиқланди. 
Конвенцияда ҳар бир давлат ўз юрисдикциясидаги борасида ҳар 
қандай ҳудудда қийноқ билан боғлиқ ҳолатларнинг олдини олиш бўйича 
самарали қонунчилик, маъмурий ва бошқа чораларни кўриши зарурлиги 
белгилаб қўйилган (2-модданинг 1-б.). Уруш ҳолати ва таҳдиди, ички сиѐсий 
тартибсизлик ѐки ҳар қандай фавқулодда ҳолатлар қийноқни оқлаш билан 
боғлиқ сабаб сифатида баҳоланмайди (2-модданинг 2-б.). Бундан ташқари, 1-
параграфнинг 3-моддасида: «Ҳеч қандай иштирокчи давлат шахсни унга 
жўнатилаѐтган давлатда қийноқни қўллаш билан боғлиқ жиддий асослар 
мавжуд бўлган ҳолатда бошқа давлатга жўнатиши, қайтариши ва бериши 
тақиқланади», дейилган. 
Унда нафақат инсон ҳуқуқлари, балки инсон ҳуқуқларини 
таъминлашнинг кафолатлари ҳам ѐритиб берилган. Ушбу конвенция халқаро 
ҳужжатлар тизимининг умум эътироф этилган инсон ҳуқуқлари манбалари 
орасида ва ҳуқуқни муҳофаза қилувчи органлар фаолияти борасида муҳим 
аҳамият касб этади. Ушбу халқаро ҳуқуқий ҳужжатда халқаро ҳуқуқ 

---

101 
нормаларининг миллий қонунчиликлар олдидаги мавқеи кўрсатиб ўтилган. 
Ўзбекистон Республикаси Конституциясининг «Муқаддима»сида белгилаб 
қўйилганидек, ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари ўз фаолиятларида инсон 
ҳуқуқлари соҳасидаги умум эътироф этилган халқаро стандартларга амал 
қиладилар.
Бироқ ҳозирги халқаро муносабатларнинг ўзига хос жиҳатларидан 
бири, нафақат халқаро ҳаѐтда, балки жамиятнинг ички ҳаѐтида ҳам халқаро 
орган ва ташкилотлар резолюцияларининг таъсири ўсиб бориши 
ҳисобланади. Кўриб чиқилаѐтган муаммода қайд этилган ўзига хослик 
қийноққа қарши конвенцияни ҳамда унинг меъѐрий табиатини таҳлил 
қилишни талаб этмоқда. Шу нуқтаи назардан Ўзбекистон Республикасининг 
ҳуқуқни муҳофаза қилиш органлари, шу жумладан, ички ишлар органлари 
томонидан қийноқ ва шунга ўхшаш шафқатсиз муомаланинг қўлланишига 
йўл қўймаслик мақсадида ушбу ҳужжатнинг нормаларига оид билимларнинг 
аҳамияти жуда ҳам муҳимдир.