Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

XIV.3.2. Модификацияларнинг барқарорлик даражаси 
 
Мутацияларнинг юқори константлигидан фарқли ўлароқ модифи-
кациялар турли даражадаги барқарорликка эгадирлар. Уларнинг кўпчилиги 
қайтарилиш хоссасига – яъни вужудга келган ўзгаришлар омил 
таъсирининг тўхташи билан индвидларнинг ҳаёти давомида йўқолиб 
боради. Қуёш ультрабинафша нурларининг одам терисига таъсири 
тўхташи билан одам баданининг қорайиши ўтиб кетади; машқ 
қилишликнинг тўхташи билан мускулларнинг ҳажми кичраяди; одам ёки 
ҳайвоннинг баланд тоғ жойдан текисликка қайтиши билан эритроцитлар 
сони пасаяди ва бошқалар. Бошқа модификациялар, онтогенезнинг илк 
босқичларида пайдо бўлганлари индивиднинг ҳаёти давомида сақланиб 
қолади. Масалан, ариларнинг личинкаларидан қайси бири “она сути” 
билан боқилса у она арига, чанг аралашмалари билан боқилганлари ишчи 
ариларга айланади. Одамнинг оёқлари болалик даврида озиқада Д 
витаминининг 
етишмаслиги 
натижасида 
суякларининг 
нотўғри 
шаклланиши туфайли умр бўйи қийшиқлигича қолади.
Жуда кам модификациялар вегетатив ёки партеногенез йўлида 
кўпаювчи организмларнинг қатор авлодлар давомида мавжуд бўлиб, аста –
секин йўқолиб боради. Бу хилдаги 
давомли
модификациялар 
айрим бир 
ҳужайрали сув ўтларида ва энг содда ҳайвонларда қайд этилган. 
Инфузория-туфелька билан ўтказилган тажрибада дастлаб улар 1% гача 
бўлган мишьяк кислотасининг эритмасига бардош берганлар. Кейинчалик 
уларни аста-секин кучлироқ эритмага ўтказиш натижасида улар эндиликда 
заҳарнинг 5% эритмасига ҳам бардош берадиган бўлиб қолдилар. 
Туфелькаларга мишьяк кислотаси билан таъсир этиш тўхталиши биланоқ, 
уларнинг барқарорлиги аста-секин камая бориб, 10 ой ўтгандан кейин 
бошланғич ҳолатга қайтган, яъни модификация тахминан 600 вегетатив 
авлодда йўқолган. Аммо туфельканинг заҳарнинг юқори концентрациясига 
бўлган барқарорлиги жинсий жараёндан сўнг тезликда йўқ бўлган. 
Ўтказилган тажрибаларнинг бирортасида ҳам давомли модификациянинг 
ҳақиқий барқарор ирсийланиши кузатилмаган.