Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги

Аналитик селекция жараёни 
(чатиштирмасдан танлаш) 
1-йил 
2-йил
3-йил 
4-йил 
5-йил 
тупроғи вилт касаллиги билан зарарланган кўчатзорлар 
тупроғи тоза кўчатзорлар
Бошланғич 
материал 
кўчатлари 
Биринчи йилги
селекция кўчатзори 
Кенгайтирилган 
нав синаш 
Иккинчи йилги 
селекция кўчатзори 
Кенгайтирилган 
нав синаш 
Катта нав 
синаш 
Дастлабки 
кўпайтириш 
Тола сифатини ва 
йигирув хусусият-
ларини текшириш 
Энтомо-
фито- 
кўчатзор 
Катта 
нав 
синаш 
Дастлабки 
кўпайтириш 
Давлат нав синаш 
тизими 
Ишлаб 
чиқаришдаги 
текшириш 
Дастлабки 
кўпайтириш 

---

518 
2-схема
Синтетик селекциядаги навлараро дурагайлаш 
ва танлаш ишлари схемаси 
1-йил Ота-она формалари кўчатзори 
(чатиштириш кўчатзори) 
2-йил Биринчи авлод дурагайлари
(F
1
) кўчатзори 
3-йил Иккинчи авлод дурагайлари 
(F
2
) кўчатзори 
4-йил Учинчи авлод дурагайлари 
(F
3
) кўчатзори 
5-йил Биринчи йилги селекция кўчатзори 
6-йил Иккинчи йилги кичик нав синаш 
селекция кўчатзори 
7-йил Тола сифати ва катта дастлабки 
йигирув хусусиятларини нав синаш уруғлик 
текшириш кўпайтириш 
8-йил Энтомофито катта дастлабки 
кўчатзорда нав синаш уруғлик
синаш кўпайтириш 
Давлат Ишлаб дастлабки 
нав синаш чиқаришдаги уруғлик 
тизими текшириш кўпайтириш 

---

519 
3-схема
Синтетик селекциядаги географик узоқ ўсимлик формаларини 
дурагайлаш ва танлаш ишлари схемаси 
1-йил Бошланғич материал кўчатлари 
2-йил Ота-она формалари кўчатзори 
(дурагайлаш кўчатзори) 
3-йил Биринчи авлод дурагайлари 
(F
1
) кўчатзори 
4-йил Иккинчи авлод дурагайлари 
(F
2
) кўчатзори 
5-йил Учинчи авлод дурагайлари 
(F
3
) кўчатзори 
6-йил Биринчи йилги селекция кўчатзори 
7-йил Кичик нав синаш Иккинчи йил селекция 
кўчатзори 
8-йил Катта Дастлабки Тола сифати ва 
нав синаш уруғлик йигирув хусусият- 
кўпайтириш ларини текшириш 
9-йил Катта Дастлабки Тола сифати ва 
нав синаш уруғлик йигирув хусусият-
кўпайтириш ларини текшириш 
10-йил Давлат Ишлаб Элита уруғчилик 
нав синови чиқаришда хўжаликларда 
текшириш дастлабки 
уруғлик кўпайтириш 

---

520 
Иккинчи ва учинчи авлод дурагайлари кўчатзорларида ўсимликлар 
асосан морфобиологик, миқдор ва сифат белгилари бўйича ўсув даври 
мобайнида 3 марта ўтказиладиган дала кўриклари натижасида олинган 
далил ва кузатувлар асосида таҳлил қилиниб танлаш ишлари амалга 
оширилади. Бунда қайд қилиш керакки, F
2
кўчатзорида имкон қадар 
кўпроқ ўсимлик сонини таъминлаш ва чиқитга чиқариш ишлари кескин 
бўлмаслиги зарур. Чунки ғўзанинг кўпгина қимматли-хўжалик белгилари 
рецессив генлар назоратида бўлиб, уларнинг потенциал кўрсаткичлари 
тўртинчи ва бешинчи авлодларда юзага чиқади. Вилт касаллигига 
чидамлилик бўйича танлаш ишлари бажарилади. Таҳлил қилингач, яхши 
дурагай комбинация оилалари кейинги йилга-селекция кўчатзорларига 
ўтказилади. Инобатга олиш керакки, тур ичида ёки турлараро дурагай-
лашда дурагай ўсимликларнинг биологик кўчатзорларда ўрганилиш вақти 
анча чўзилиши мумкин ва селекцион материали текисланиш меъёрига 
боғлиқ ҳолда селекция кўчатзорларида тайёрланади. 
Биринчи ва иккинчи йилги селекция кўчатзорларида танлаш ишлари 
намунавий якка танловлар ҳамда оилавий танлаш орқали амалга 
оширилиб, белгиланган комбинация оилалари меъёрига етказилади ва 
кўпайтирилади. Кейинги селекция ишлари асосан яратилган линияларни 
керакли белги-хусусиятлари бўйича меъёрига етказиш, уларнинг 
уруғлигини кўпайтириш ва селекцион ташкилотнинг ўзида кичик ва катта 
нав синаш ишларидан иборат. Ушбу синовларда ўзининг устунлигини 
кўрсатган янги навларнинг софлиги қишлоқ хўжалик экинлари навларини 
синаш Давлат комиссиясида текширилиб кейинги уч йил мобайнида 
республикамизнинг турли ҳудудларида жойлашган Давлат нав синаш 
тармоқларида текширилади. Янги нав Давлат нав синовига қабул 
қилиниши билан бир вақтда унинг уруғлиги янги навларни дастлабки 
кўпайтириш билан шуғулланадиган элита уруғчилик хўжаликларида 
кўпайтирилади ва уруғчилик ишлари олиб борилади. Давлат нав синовига 
топширилгандан то туманлаштирилиб ва ундан чиқарилгунга қадар навлар 
муаллиф назоратида бўлади.