Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги


триплет деб аталган  ирсий ахборотнинг кодланиш бирлиги бажаради. ДНК да жойлашган код  бирлиги бўлмиш триплетни  кодоген



Download 14,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet136/302
Sana25.02.2022
Hajmi14,86 Mb.
#301830
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   302
Bog'liq
genetika va selektsiya asoslari

триплет
деб аталган 
ирсий ахборотнинг кодланиш бирлиги бажаради. ДНК да жойлашган код 
бирлиги бўлмиш триплетни 
кодоген
, унинг иРНК да жойлашган копияси 


311 
кодон
ва тРНК нинг муайян қисмида жойлашган триплет 
антикодон
деб 
аталади (илова – 78-расм). 
2) Ҳар қайси аминокислота кўпинча биттадан ортиқ триплетлар 
билан кодланади. Коднинг бу белгисининг моҳияти қуйидагича. Оқсил 
молекулалари таркибидаги аминокислоталар хилининг сони 20 та бўлади. 
Нуклеин кислоталардаги нуклеотидларнинг сони эса тўртта, ДНК да: 
аденин-А, гуанин-Г (G), цитозин-Ц (C), тимин-T; иРНК да: аденин-A, 
гуанин-Г (G), цитозин-Ц (C), урацил-У (U). Аминокислоталарни 
кодлайдиган триплет (кодон) лар кетма-кет жойлашган учта нуклеотиддан 
иборат. Тўрт хил нуклеотиднинг учтадан уланиб ҳосил қилиш мумкин 
бўлган триплетлар комбинацияси сони 4
3
– 64 га тенг. Демак, улар 64 хил 
триплет ҳосил қилиши мумкин. Бинобарин, триплет хилларининг сони 
аминокислоталар сонидан бир неча ҳисса кўп. Кенг кўламда олиб борилган 
молекуляр-генетик тадқиқотлар натижасида барча (20) аминокислота-
ларнинг генетик кодлари аниқланди. Олинган далиллар асосида 
аминокислоталарнинг иРНК даги триплетлар (кодонлари рўйхати) - 
генетик код (илова – 79-расм) да намойиш қилинган. Бу далилларнинг 
кўрсатишича 20 аминокислотадан 18 таси биттадан ортиқ 2, 3, 4 ва ҳатто 6 
хил триплетлар билан кодлана олар эканлар. Уларнинг фақат иккитаси 
биттадан кодонга эга.
Расмда келтирилган триплетларнинг нуклеотид таркибини қиёсий 
таҳлил қилиб, кодланишнинг умумий қонуниятларини аниқлаш мумкин. 
Битта аминокислотани кодлайдиган триплетларнинг ҳаммасида дастлабки 
икки нуклеотидлар бир хил бўлади. Улар бир – биридан триплетлардаги 
учинчи нуклеотиди билан фарқ қиладилар. Фақат битта лейцин 
аминокислотасининг кодланишида ушбу умумий қонуниятнинг бузилиши 
кузатилган. Бу аминокислотани 6 хил триплет кодлайди. Уларнинг 
тўрттасида олдинги иккита нуклеотиди бир хил яъни юқорида қайд 
этилган қонуниятга мос. Қолган иккита триплетнинг олдинги иккита 
нуклеотиди бир-бирига ўхшаш бўлса ҳам бу тўрттасиникидан бошқача 
бўлади. 
3) Генетик код таркибига кирувчи ҳар қайси триплет мустақил код 
бирлиги ҳисобланади. Битта кодон таркибидаги учта нуклеотид тартиби 
тугагандан кейингина иккинчи триплет нуклеотидлар тартиби бошланади. 
Масалан, иРНКдаги нуклеотидлар тартиби учта триплетдаги нуклеотидлар 
кетма-кет AUG/ AGC/ GCA/ тартибида кодда жойлашган бўлса шу 
ҳолатдагина фаолият кўрсатади. Бу нуклеотидлар бошқача вариантда 
бирикиб фаол триплет ҳосил қила олмайдилар.
4) Генетик кодда жойлашган AUG триплети 

Download 14,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   132   133   134   135   136   137   138   139   ...   302




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish