Махсус таълим вазирлиги мирзо улуғбек номидаги



Download 14,86 Mb.
Pdf ko'rish
bet110/302
Sana25.02.2022
Hajmi14,86 Mb.
#301830
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   302
Bog'liq
genetika va selektsiya asoslari

 а 
ва
 d
шаклида оддий 
белгиланади. Жинсий жараёнда иккита ҳар хил жинсга мансуб гаплоид 
ҳужайралар қўшилиб диплоид зигота ҳосил қилади. Зигота ўз навбатида 
бўлиниб диплоид ҳужайралар клонини ҳосил қилади. Бу ҳужайраларга 
баъзи муҳит шароити омиллари таъсир эттирилиб спора ҳосил қилишга 
мажбур этилса, уларда мейоз бўлиниб халтачаларидаги ҳар қайси 
тетрададан гаплоид споралар ҳосил бўлади. Улардан иккитаси “а” 
типидаги ва иккитаси “d” типидаги жинсга мансуб споралар ҳисобланади. 
Уларнинг нисбати 2:2 бўлади. Споралардан муайян жинс типига эга бўлган 
янги гаплоид клонлар ҳосил бўлади. Хамиртуруш замбуруғида ҳам худди 
шундай типда ирсийланувчи кўп хромосома генлари тадқиқ этилган. 
Бундан ташқари шундай белгилар ҳам аниқланадики, уларнинг 
ирсийланишида юқорида қайд этилган классик схема намоён бўлмайди. 
Хамиртуруш замбуруғини ўстириш учун агар моддасидан 
тайёрланган озиқага экилган. Айрим ҳужайралардан ўсиб чиққан нормал 
йирик колониялар билан бир қаторда генетик адабиётларда 
petites
деб ном- 
62-расм.
 
Хамиртуруш замбуруғининг ҳаёт цикли.
 


234 
ланган кичик колониялар ҳам баъзан табиий ҳолатда пайдо бўлиб қола-
дилар. Бундай кичик колониялар нормал колонияларга нисбатан суст 
ўсадилар, чунки уларнинг ҳужайраларида нафас олиш ферментлари 
(сукциндрогеназа, цитохром-оксидаза, индофенолоксидаза) бўлмайди. 
Тадқиқотлар шуни кўрсатадики petites (кичик) колонияларда ҳам 
митохондриялар 
мавжуд, 
аммо 
улар 
нормал 
колониялардаги 
митохондриялардан ўзининг баъзи белгилари билан фарқ қилишлиги 
аниқланди. 
Кичик 
колониялар 
ҳужайралари 
кўпайтирилганда, 
унинг 
авлодларида petites белгилари наслдан-наслга аниқ қатъий ҳолатда ўтиб 
боради. Шу билан бирга кичик колонияларнинг мутант колониялар 
эканлиги исботланди. Нормал ва petites колонияларидаги ҳужайралар 
ўзаро чатиштирилиб, генетик таҳлил қилиш натижасида уларда нафас 
олиш ферментларини синтез қила олиш хусусиятларининг бўлиш-
бўлмаслиги бир жуфт аллел (Pet

- Pet

) генлар орқали амалга 
оширилишлиги аниқланди. Бу ген бўйича нормал колониядаги ҳужайралар 
доминант гомозигота (Pet

/ Pet
+
), мутант – petites колониясидаги 
ҳужайралар эса рецессив гомозигота (Pet
– 
/ Pet
-
) ҳолатда бўладилар. Агар 
бу ҳужайралар ўзаро чатиштирилиб F

олинса, улар гетерозиготали (Pet


Pet

) генотипга эга бўлиб нормал фенотипга, яъни нафас олиш 
ферментларини синтез қила олиш қобилиятига эга бўладилар. F
1
ҳужайраларини мутант ҳужайралар билан кўп марта беккросс қилишдан 
олинган беккросс ҳужайра авлодлари нормал фенотипга эга бўлганлар. 
Олинган бу далиллар нафас олиш ферментларини синтезловчи ирсий 
омилларнинг хромосомаларда жойлашганлигини инкор қилади. Бу омил-
афтидан цитоплазмада жойлашган деган хулосага олиб келади. Бу хулоса 
Б. Эфрусси томонидан бошқача усулда ўтказилган тажрибада тасдиқланди. 
Кичик колониянинг гаплоидли ҳужайралари нормал колониянинг 
гаплоидли ҳужайралари билан чатиштирилди. Бунда кичик колония 
ҳужайрасининг ядроси – Т ядро гени билан, нормал колония 
ҳужайрасининг ядроси – t ядро гени билан нишонланади. Ҳосил бўлаётган 
зигота ҳали ота-она ядролари қўшилиб улгурмасдан олдин микро хирургик 
кесиш йўли билан иккига ажратилди. Натижада, ҳосил бўлган 
ҳужайраларнинг цитоплазмаси умумий-ҳар икки ота-она цитоплазмаси 
бўлиб, ядроси эса фақат битта ё ота, ёки онаники бўлган. Бундай сунъий 
зиготадан ҳосил қилинган клонлар колониясининг айрим ҳужайралари 
кичик колонияга хос хусусиятларга, бошқаси эса - нормал колонияга хос 
хусусиятларга эга бўлганлар. Яна шуни таъкидлаш керакки ҳосил бўлган 
ҳар икки колония хусусиятига эга бўлган колонияларнинг ҳар бирида ота-
она ядроларидан исталган бири бўлиши мумкин. Бошқача айтганда, 
нормал ота-она ядросига эга бўлган ҳужайра нафас олиш ферментларидан 
маҳрум бўлган, нафас олиш ферментларига эга бўлмаган ота-она ядросига 
эга бўлган ҳужайра бу ферментларнинг нормал тўпламига эга бўлиши 
мумкин. 


235 
Бинобарин, нафас олиш ферментларининг мутант кичик колония 
ҳужайраларида йўқлиги, нормал колониялар ҳужайраларида бу фермент-
ларнинг митохондрияларда жойлашганлиги ҳақидаги фикрларга асосланиб 
кичик колония ҳужайраларининг бу хусусиятини улар митохондриялари-
нинг ирсий носоғломлигидан дарак беради. Бу фикр биокимёвий таҳлил-
лар натижасида тасдиқланди. 
Биокимёвий таҳлиллар кичик колония ҳужайраларида ДНК нинг 
миқдори жуда кам эканлигини исботлади. Бу миқдор нормал колония 
ҳужайралари митохондриясидаги ДНК нинг 1/4 қисмигагина тенг эканлиги 
аниқланди. ДНК нинг 3/4 узилиб йўқолган қисмида жойлашган генлар ҳам 
митохондрия плазмотипидан ажраб йўқолган генлардир. Бунинг 
натижасида Pet -
ҳужайра митохондриялар нафас олиш ферментларини 
синтез қила олмайдилар. 

Download 14,86 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   106   107   108   109   110   111   112   113   ...   302




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish