Махсус сиртқи бўлим талабалари учун “Ёш физиологияси ва гигиена” фанидан сессия оралиғи назорат иши топшириқлари

3-топшириқ. Қон босимини аниқлаш.
Иш учун зарур асбоблар: танометр, фонендоскоп.
Ишни бажирш тартиби: Коротков усулида қон босимини ўлчаш учун қўлнинг елка қисмига махсус резина халта ўраб, у манометр билан туташтирилади. Сўнгра бу халта ичига резина нок орқали билак артериясидаги пульс йўқолгунча хаво юборилади. Кейин винтли клапан ёрдамида халта ичидаги хаво аста-секин чиқарилади. Шу вақтда билакнинг тирсак букимидан ўтадиган артериядаги товуш фонендоскоп билан эшитилади. Елка артериясини сиқиб турган резина халта ичидаги босим камайиб, маълум даражага етганда артериядан қон ўта бошлайди. Шу вақтда фонендоскоп орқали товуш эшитилади. Бу момент максимал босимни кўрсатади. Халтадан ҳаво чиқаверса ва босим анча пасаяди, кейин томирда товуш эшитилмай қолади. Бу минимал босимни кўрсатади. Елка артериясида соғлом одамда максимал қон босими ўртача 110-115 мм, минимал босим эса 70-75 мм симоб устунида бўлади.
Коротков бўйича ўлчанадиган босимга кетган вақт 1 минутдан ошмаслиги керак. Агар манжеткадаги босим анча давомли ушлаб туриладиган бўлса, унда қўлнинг дистал қисмидаги қоннинг хажми аста-секин ортиб, қон айланиши анчагина бузилиши мумкин.
Пульс босими катталиги систолик босим катталигидан диастолик босим катталигини айириш билан хисобланади.
Ишни расмийлаштиришга доир тавсиялар. Қоннинг систолик, диастолик ва пульс босимларининг келиб чиқишини тушунтиринг. Артериал қон босимининг нормал катталигини айтинг. Уни амалиётда олинган рақамлар билан солиштиринг. Пульсни ва қон босимни тинч холатда аниқлагандан сўнг,10 марта ўтириб-туриб яна аниқланг. Жисмоний зўриқишдан сўнг бу кўрсаткичлар табиий равишда кўтарилади. Тинч холатдаги ва жисмоний зўриқишдан кейинги натижаларни жадвалга ёзинг ва солиштиринг.

Кўрсаткичлар	Тинч холатда	Жисмоний харакатдан сўнг
Юрак қисқаришлари сони	70-75 marta	100-200
Систолик босим	65-70marta	100-150
Диастолик босим	65-70marta	180-200
Пульс босими	70-72 marta	100-200

4-топшириқ. Саволларга жавоб беринг.
1.Қон босими қандай юзага келишини изохланг.
2.Қон босимини ўлчаш учун нега айнан елка соҳасида олиб борилади?
3.Нега жисмоний ҳаракат вақтида юрак уриши сони ва қон босими ортади?
JAVOBLAR
1.Qon bosimi qonning tomirlar devoriga koʻrsatgan bosim kuchidan yuzaga kelar edi.
2.Qon bosimini yelka sohasida oʻlchanishiga sabab yelka artereallar yurakka yaqin joylashgan va qon tez oqadigan qon tomir hisoblanadi. Yelka arteriyiyalarda bosim venoga nisbatan yuqoridir.
3.Jismoniy mehnat bilan shugʻullanganda tomirlardagi qon tanadagi muskullar tez ishlagan sababli tez oqadi.Tana muskullarida yugurish sababli uglevod parchalanib boraveradi va natijada odam energiya bilan taminlanmay qoladi.Shu vaqt yurak urushi tezlashib,qon orqali organlarini uglevod bilan taminlaydi.
5-топшириқ. Тестлардан тўғри жавобларни аниқланг.
1. Eshituv organi necha qismdan iborat?
*3 qismdan; tashqi, о‘rta, ichki;
2 qismdan; tashqi, ichki;
Yaxlid bir butun;
2 qism; nog‘ora parda, quloq sunrasi;