Mahsulotlar sifatini belgilovchi asosiy ko`rsatkichlar va ularni aniqlash usullari

i – 1,2,3, …n mahsulot sifatining baholanuvchi ko`rsatkichlari soni.

Agar mahsulot sifati uning faqat bita ko`rsatkichi yordamida baholanayotgan bo`lsa, formula quyidagi ko`rinishga ega bo`ladi:

.

Ba’zan mahsulot sifatini normativ daraja bilan solishtirish amaliyoti qo`llaniladi. Agar mahsulot sifatiga qo`yiladigan normativ sifat talablari mavjud bo`lsa, erishilgan darajaning normativ darajadan chetlashishi quyidagi formula orqali baholanishi mumkin:

;

bu yerda: Q_i.n mahsulot sifatining normativ ko`rsatkichi.

Ayrim qishloq xo`jaligi mahsulotlari navlarga ega bo`ladi. Masalan, paxta xomashyosining sanoat navlari 5 ga, sinfi 3 ga, paxta tolasining sanoat navlari 5 ga, sinfi 5 ga, turlari 9 ga bo`linadi (O`z DSt 604:2001). Bunday turdagi mahsulotlar uchun yuqori sifatli navlarning umumiy mahsulot miqdoridagi salmog`ini aniqlash muhimdir. Masalan, paxta xomashyosining sanoat navlari va sinfiga ko`ra to`lanadigan haq ham turlicha bo`ladi. Yuqori navlarning umumiy mahsulot miqdoridagi salmog`ini hisoblashda quyidagi formuladan foydalanish mumkin:

bu yerda: N_s – mahsulot miqdorida nav salmog`i, %da;

Q_i.- i-chi navdagi mahsulot miqdori;

Q_t – mahsulotning yalpi miqdori.

Mahsulot sifatining iqtisodiy ko`rsatkichlari uning tannarxida, xarid baholari farqlarida, navlar bo`yicha sotilgan mahsulotning rentabellik darajasida, yetishtirilgan mahsulotning aylanishi tezligida, operatsiya davrining uzunligi va hokazolarda ko`rinishi mumkin.

1 Новицкий Н.И. Управление качеством продукции. - Минск: Новое знание, 2001, 16 стр.