Mahsulotlar sifatini aniqlash va sertifikatlash

USX-1, VXS, VXS-M1 va "SIFAT" tezkor aniqlovchi
о‘lchash uskunalarida paxta namligini aniqlash
Namlikni tezkor usulda aniqlash  O‘zDSt644 standart bо‘yicha aniqlanadi.
USX-1, VXS, VXS-M1 va "SIFAT" о‘lchash uskunalari byukslar bilan
birgalikla paxta, tola, momiq va chigitning namligini tezkor usulda aniqlashga
mо‘ljallangan. Ushbu uskunalarda quritilayotgan namuna yupqa qatlamini
qizdirilgan sirtlar oralig‘ida yopiq kamerada qizigan sirtga tegib turgan holda tez
quritish usuli qо‘llangan. О‘lchash uslubiyatlari  O‘zDSt 644,   O‘zDSt 634,
O‘zDSt 659,  O‘zDSt 600 davlat standartlari talablari bо‘yicha amalga oshiriladi.
USX-1 о‘lchash uskunasi quyidagi texnik kо‘rsatkichlarga ega

---

41
 - quritish kamerasi;
- qizdiriladigan yuzalarining markazidagi о‘rtacha harorati
  (195
±2)
 º
S;
-quritish shkaflarining qizdiriladigan yuzalarining oralig‘i
  (
5
,
0
2
,
0
7
,
3 +-
) mm;
- quritish vaqtini tugaganligi haqida yorug‘lik signali berilishi vaqti –
5min
±10 s paxta ushlab turish - avtomatlashgan.
USX-1, VXS, VXS-M1 va "SIFAT" qurilmalari yordami bilan chigitli paxta,
chigit va toladan namunalar olinadi. Olingan namunalarni aniqligi 0,01 g gacha
aniqlikda о‘lchanadi.
15-jadval
№
Namuna
Olingan namuna og‘irligi, g.
Quritish vaqti, min
1  Chigitli 
paxta
40,00
03
,
0
±
5
2
Paxta tolasi
va momiq
20,00
02
,
0
±
3
3
Chigit
50,00
02
,
0
±
4
Chigitli paxtaning haqiqiy namligini quyidagi formula yordamida aniqlanadi.
%
6
,
0
100
-
-
=
С
С
Н
m
m
m
W
Tolaning namligini aniqlash
%
4
,
0
100
-
-
=
С
С
Н
m
m
m
W
Chigitdan olingan namunaning namligini aniqlash
%
5
,
0
100
-
-
=
С
С
Н
m
m
m
W

---

42
     Buerda
H
m
 -paxta namunasining quritishgacha bо‘lgan massasi,  g;
C
m
 - paxta namunasining quritishdan keyingi massasi, g;
        0,6; 0,5; 0,4 – termonamо‘lchagichda namlik aniqlashning
natijalariga kiritiladigan tuzatish koeffitsiyenti.
VXS va VXS-M1 va "SIFAT" о‘lchash uskunalari о‘xshash texnik tavsiflarga
ega bо‘lib, VXS-M1 va "SIFAT" qurilmalarida qо‘shimcha ravishda tola va
momiqni quritish uchun 3 min
±10 s vaqt kо‘zda tutilgan (3,4  va  5-rasmlar).
Tahlillarda GOST 24104 bо‘yicha aniqligi 4 sinfga mansub yuqori tortish
cheklanishi 500 g va har bir bо‘linmasi 10 mg dan yuqori bо‘lmagan umumiy
qо‘llaniladigan laboratoriya tarozisi hamda kurakcha va chо‘tka qо‘llaniladi.
3-rasm. VXS tezkor namlikni о‘lchash uskunasi
1 – quritish qurilmasi; 2 - tarozi; 3 - chо‘tka; 4 - byuksa; 5 - kurakcha

---

43
4 -rasm. VXS-M1 tezkor namlikni о‘lchash uskunasi
1-boshqarish bloki, 2-quritish kamerasi
Tezkor aniqlovchi о‘lchash uskunasi elektr tarmog‘iga ulanib 30-40 min
о‘tgandan sо‘ng quritish kamerasidagi harorat (195
±2)
0
S yetganda "Gotov"
("norma") signal chiroqchalari yonadi va bu esa namlikni о‘lchash uskunasini
ishga tayyorligini bildiradi.
Sinov uchun tanlab olingan sinash uchun namunani о‘lchashga tayyor bо‘lgan
uskunaning quritish zonasida bir tekis qilib yoyiladi va qopqoq yopilib, vaqt relesi
ishga tushiriladi.
5 -rasm. "SIFAT" tezkornamlikni о‘lchash uskunasi
Quritish boshlangandan 5 minutdan sо‘ng quritish kamerasi qopqog‘i ochilib
namuna chiqarib olinadi, tо‘kilgan iflos aralashma kurakcha va chо‘tka yordamida

---

44
yig‘ishtiriladi. Namuna bilan iflos aralashma byuksga joylanadi, qopqog‘i
berkitiladi va darhol tarozida  ± 0,02 g aniqlikda massasi о‘lchanadi. Sо‘ngra
bо‘shagan byuksa qopqog‘i yopilgan holda о‘lchanadi.
О‘lchashlar soni kо‘p bо‘lganda va birinchi ikki-uch о‘lchashlarda bо‘sh
byuksaning massasi 0,01 g dan ortiq farq qilmasa, bо‘sh byuksa massasi
о‘lchanmasa ham bо‘ladi. Keyinchalik bо‘sh byuksaning massasi har 10
о‘lchashdan keyin tortib turiladi.
Paxta namligining massaviy nisbatini (W), foizlarda quyidagi formula orqali
hisoblanadi:
%
6
,
0
100
-
-
=
С
С
Н
m
m
m
W
 ,
Hisoblash to ikkinchi о‘nlik belgisigacha bо‘lgan aniqlik bilan amalga
oshiriladi va birinchi о‘nlik belgisigacha yaxlitlanadi.
Agarda о‘lchashlar bir nechta namunalarda olib borilgan bо‘lsa, о‘lchash
natijasi sifatida ularning о‘rtacha arifmetik qiymati qabul qilinadi.
Hisoblashni yengillashtirish uchun namuna massasi  (40,00
±0,02) g bо‘lganda
paxta namligining massaviy nisbatini (W) quritilgan namunaning massasi qiymati
(
C
m
) bо‘yicha 25 – jadvaldan foydalanib aniqlanadi.
О‘lchashlarning ruxsat etilgan xatoligi quyidagilarni tashkil qiladi:
- ikki har xil laboratoriyada olingan ikki namunani sinash (usulning
yaqinliligi) natijalari orasidagi yoki, bir laboratoriyada har xil sharoitda olingan
ikki sinov (usulning qaytariluvchanligi) orasidagi farqlanish, namlikning massaviy
nisbatini aniqlashni tо‘g‘riligini tekshiruvchi kontrol nazoratida olingan
natijalarning ruxsat etilgan farqlanishidan, paxtaning namligi 10 % gacha
bо‘lganda ±0,5 abs. %dan va namlik 10 % dan yuqori bо‘lganda ± 5 nisb. % dan
oshmasligi kerak.
- paxtaning namligi 10% gacha bо‘lganda USX-1, BXC,   VXS-M1 va
"SIFAT" о‘lchash uskunalarida namlikni aniqlashning xatoligi quritish shkafida
aniqlanganiga nisbatan  ±0,5 abs. %dan oshmasligi va namlik 10 % dan yuqori
bо‘lganda ±5 nisb. % dan oshmasligi kerak.

---

45
6-rasm. VXC–M1 qurilmasida sinov о‘tkazish