Mahsulоt tannarxining bеvоsita va bilvоsita xarajatlari tarkibi

2 - jadval
"Turon" ko'ptormoqli xususiy korxonasining mol-mulki xolatini xisobot davrida baxolash
(ming so'm)

Ko'rsatkichlar	Yil boshida			Yil oxirida			Farki
	so'mma	sol.og.	so'mma		sol.og.	so'mma		sol.og.
O'z sarmoyasi (o's)	19882	73,2	21703		73,5	+1821		+0,3
Jalb kil. sarmoya (JS)	7365	26,8	7834		26,5	+569		-0,3
Joriy (mobil) aktivlar (ja)	14120	52,0	16566		56,1	+2446		+4,1
Joriy majburiyatlar (JM)	7170	26,4	7834		26,5	+664		0,1
Uzok muddatli majburiyatlar (um)	95	0,3	-		-	-95		-0,3
Uzok muddatli aktivlar (Uma)	13027	48,0	12971		43,9	-56		-4,1
Asosiy vositalar (Av)	9065	33,4	9739		33,0	+674		-0,4
Oborotdagi o'z mablaglari (OO'M)	6950	25,6	8732		29,6	+1782		+4,0
Xarakatdagi sarmoya (Xs)	5100	18,8	6452		21,8	+1352		+3,0
Tez likvidli aktivlar (tla)	750	2,8	1553		5,3	+803		+2,5
Ishlab chikarish zaxira-lari va xarajatlari (izx)	11520	42,4	12631		42,8	+1111		+0,4
Mul mablaglari (pul.mab.)	351	1,3	304		1,0	-47		-0,3
Debitorlik karzdorligi (DK)	2249	8,3	3631		12,3	+1382		+4,0
Shu jumladan muddati utgan (Mudk)	1850	6,8	2382		8,1	+532		+1,3
Kreditorlik karzdorligi (kk)	5929	21,8	6014		20,4	+85		-1,4
Shu jumladan muddati utgan (mukk)	2650	9,8	2534		8,6	-116		1,2
Xo'jalik mablaglari umumiy so'mmasi (Sar)	27147	100	29537		100	+2390		-

Manba: "Turon" ko'ptormoqli xususiy korxonasining yillik moliyaviy hisobotlari asosida muallifning ishlanmasi.
Mazkur jadval ma'lumotlaridan ko'rinib turibdiki, xo'jalik mablaglarining asosiy so'mmasini o'z mablag'lari tashkil qiladi. Hisobot davrining boshida uning hissasi 73,2 %ni tashkil qilgan bo'lsa, shu yilning oxiriga kelib 73,5 % ga oshgan. Shuningdek, joriy aktivlar (oborot mablaglari) tahlil qilinayotgan davrda 52,0 %dan 56,1 %gacha ko'paygan. Xisobot yili oxiridagi o'z oborot mablaglari 8732 ming so'm yoki barcha xo'jalik mablaglarining 29,6 %ni tashkil etdi. Birok, xarakatdagi sarmoya, ya'ni xakikatdan xam oborotda katnashadigan o'z oborot mablaglari muddati utgan debitorlik karzdorlik mavjudligi sababli 6452 ming so'mga teng yoki 21,8 %ni tashkil qilgan. Ishlab chikarish zaxiralari va xarajatlarida bo'lgan mablaglari katta ulushiga ega, ularning hissasi 42,8 %ni tashkil qiladi. Tez likvidli aktivlar esa xo'jalik aktivlarining atigi 5,3 %ga tengdir. Bu holat mazkur korxonaa ahvol birmuncha yaxshi bo'lsada, tez likvid bo'ladigan mablag'larning nisbatan kamligi uning xujalik faoliyatini manyovir qilishi uchun
bir muncha qiyinchilik tug'diradi. Tahlilni tashkil etish shakli sifatida ichki moliyaviy tahlilni tashkil etilishi va tashqi moliyaviy tahlilni tashkil etilishini tarkiblash maqsadga muvofiqdir. Tashqi moliyaviy tahlil cheklangan axborotlarni aks ettiruvchi moliyaviy hisobot shakllari asosida xo‘jalik yurituvchi subyektlarning moliyaviy holatini o‘rganishni xarakterlaydi va korxona erishgan natijalarining barcha sirlarini ochib berish imkonini bermaydi. Ushbu tahlil ichki axborot bazasidan foydalanish imkoniga ega bo‘lmagan, korxona faoliyati bilan qiziquvchi kontragentlar, mulk egalari yoki davlat organlari tomonidan amalga oshiriladi.
Tashqi moliyaviy tahlilning ahamiyatli jihatlari quyidagilar bilan xarakterlanadi:
- tahlil subyektlari va axborot foydalanuvchilarining ko‘pligi;
- tahlilchilarning maqsadi va qiziqishlarining turli tumanligi;
- hisobga olish va hisobotlarning normativ qoidalari, tahlil etishning rasmiy jihatlarining belgilanganligi;
- tahlilning faqat chop etiladigan moliyaviy hisobot shakllaridagi axborotlar bazasiga tayangan holda o‘tkalishi;
- qo‘yiladigan analitik masalalarning cheklanganligi;
- axborot foydalanuvchilar uchun korxona faoliyati yuzasidan tahlil natijalaridan foydalanishning maksimal ochiqligi.
Tashqi moliyaviy tahlilning asosiy jihatlari moliyaviy hisobot ma’lumotlari asosida korxona aktivlari, o‘z mablag‘lari manbai va majburiyatlarining o‘zgarishi, to‘lov layoqati va likvidlilik darajasi, moliyaviy holati va barqarorligi, bozor va ish aktivligi, moliyaviy va iqtisodiy salohiyati, iqtisodiy mustahkamligi va nochorligi, foyda va rentabellik darajasi, pul oqimi va xususiy kapitalning o‘zgarishlari, korxonaning iqtisodiy reytingini aniqlashga qaratiladi.
Ichki moliyaviy tahlil – korxonaning ichki bo‘limlari, xodimlari tomonidan o‘tkazilib o‘rganiladigan masalalarning ko‘lami bilan tashqi moliyaviy tahlildan farq etadi. Ichki moliyaviy tahlilning axborotlar bazasi va o‘rganiladigan masalalarning ko‘lami tashqi moliyaviy tahlilga nisbatan keng hisoblanadi. Uning axborotlar bazasiga faqat chop etiladigan moliyaviy hisobotlargina emas‚ balki moliyaviy hisobning barcha manbalari va hisobdan tashqari manbalarni ham kiritish mumkin. O‘rganiladigan masalalar ko‘lamini boshqaruvchilar va tahlilchilarning qiziqishlari doirasidan kelib chiqib belgilash mumkin. Ushbu tahlil turining o‘ziga xos xususiyatlarini quyidagi jihatlar bilan izohlash mumkin.
Ichki moliyaviy tahlilning o‘ziga xos jihatlari:
- tahlil subyektlarining tor guruhi;
- tahlil natijalari faqat ichki talablarga, korxona boshqaruvi yuzasidan yo‘naltirilganligi;
- teran moliyaviy tahlilni o‘tkazishda axborotlarning keng doirasidan foydalanish imkoniyatining yuqoriligi;
- tahlilni o‘tkazish bo‘yicha normativ metodikalar bilan birgalikda aniq reglamentlari (tartiblari) belgilanmagan usullardan foydalanish imkoniyatlari;
- aniq boshqaruv qarorlarini tayyorlash yuzasidan chuqur moliyaviy tahlilni o‘tkazish imkoniyati mavjudligi;
- boshqaruv apparati talablaridan kelib chiqqan holda analitik ishni tashkil etilishi.
Moliyaviy tahlil mazmuni bo‘yicha to‘liq moliyaviy tahlil va tematik moliyaviy tahlil turlariga ajratiladi.
To‘liq moliyaviy tahlil korxona moliyaviy faoliyatining barcha jihatlarini kompleks o‘rganishni xarakterlaydi. Tematik moliyaviy tahlil korxona moliyaviy faoliyatining alohida jihatlarini va akspektlarini o‘rganishni xarakterlaydi. Tematik moliyaviy tahlil predmetiga: aktivlardan samarali foydalanish, aktivlarni moliyalashtirishda alohida manbalardan optimal foydalanish darajasi, to‘lov layoqati va moliyaviy barqarorlik holati, optimal investitsion faoliyat, kapitalning moliyaviy tuzilishi kabi masalalarni kiritish mumkin.
Moliyaviy tahlilda obyektni qamrab olinishi yuzasidan xo‘jalik yurituvchi subyektlarning to‘liq (bir butunlikdagi) moliyaviy tahlili, alohida bo‘limlar va birliklar moliyaviy holatining tahlili (iqtisodiy javobgarlik markazlari bo‘yicha) hamda alohida moliyaviy jarayonlar tahlilini tarkiblash mumkin.
O‘tkazish davri bo‘yicha moliyaviy tahlil oldingi, joriy va istiqbolli tahlil turlariga tarkiblanadi.
Oldingi moliyaviy tahlil – korxona moliyaviy faoliyatini bir butunlikda yoki alohida olingan moliyaviy jarayonlar bo‘yicha shart-sharoitlarni bilish bilan bog‘lanadi (masalan, uzoq va qisqa muddatga bank kreditlarini olish yuzasidan korxonaning to‘lov layoqatini baholash).


Xulosa
Yaqin kelajakda hududlarning barqaror va muvozanatli rivojlanishini ta'minlash hududlarni jadal industrial rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan mahsulotlarning raqobatbardoshligini ta'minlash, yuqori texnologiyali mahsulotlarning ulushini oshirish, qiyosiy ustunliklardan yanada samarali foydalanish asosida ishlab chiqarishni diversifikatsiya qilish zarurligiga bog'liq bo'ladi.
Hududlarda "ishlab chiqarish o'sish nuqtalari" ni shakllantirish bu boradagi ustuvor vazifadir. Bu vazifani amalga oshirish, birinchi navbatda, mintaqaning istiqbolli ixtisoslashuvi, texnika va texnologiyalarni joriy etish sohasidagi yuqori salohiyatga asoslangan klasterlarni tashkil etishga asoslanadi, bu esa mintaqaning mahsulotlarini jahon bozoriga chiqishini ta'minlaydi. Qo'shilgan qiymat zanjiri bo'yicha ishlab chiqarishni tashkil etish shaklida aniqlangan o'sish nuqtalari asosida Klaster tuzilmalarini yaratish nafaqat mahsulotlarning raqobatbardoshligini oshirishga, balki sanoatlashtirish ko'lamini kengaytirish uchun sinergetik ta'sir ko'rsatishga ham yo'naltirilgan bo'lishi kerak.
Bunga erishish uchun elektr energetikasining ishlab chiqarish quvvatlarini ko'paytirish, mavjud korxonalarni texnologik modernizatsiya qilish bo'yicha investitsiya loyihalarini amalga oshirish, shuningdek, potentsial zaxiralar va imkoniyatlardan maksimal darajada foydalanishni hisobga olgan holda yangi ishlab chiqarishlarni tashkil etish talab etiladi. Hududlarning sanoat salohiyatini oshirish, shuningdek, transport-logistika va infratuzilma sohalarini jadal rivojlantirishni talab etadi, bu esa hududlarning iqtisodiy o'sishi uchun juda muhimdir. Tranzit transport yo'laklari, jumladan, temir yo'l, Xitoydan G'arbga O'zbekiston orqali tranzit, xususan, Farg'ona vodiysi orqali ham alohida ahamiyat kasb etadi.


Moliyaviy tahlil Tashkilotning moliyaviy ahvoli, uning foydasi va yo'qotishlarining, aktivlar va kreditorlar tarkibidagi o'zgarishlar, aktivlar va kreditorlar tarkibidagi o'zgarishlar, aktivlar va majburiyatlar tarkibidagi o'zgarishlarni keltirib chiqaradigan kam sonli kalitni olishdir Tahlilchi va menejer (menejer) tashkilotning hozirgi moliyaviy ahvoli va uning eng yaqin yoki undan uzoqroq istiqbolli istiqbolda bo'lgan tashkilotning hozirgi moliyaviy holatiga ham qiziqishi mumkin. Kutilayotgan moliyaviy ahvol parametrlari. Tahlil maqsadlariga ma'lum bir o'zaro bog'liq tahliliy vazifalarni hal qilish natijasida erishiladi. Tahliliy vazifa Bu tahlilning tashkiliy, axborot, texnik va uslubiy imkoniyatlarini hisobga olgan holda tahlil maqsadlarining o'ziga xos xususiyatlari. Asosiy omil, oxir-oqibat, manbaning o'lchamlari va sifati. Shuni yodda tutish kerakki, davriy buxgalteriya hisobi yoki moliyaviy hisobotlari buxgalteriya tartibini amalga oshirish jarayonida tayyorlangan "xom axborot" dir. Odatda, tashkilotning moliyaviy siyosatini o'zgartirishga qaratilgan vazifalar menejment (menejerlar, egalari) tomonidan amalga oshiriladi. Bunday holda, biz moliyaviy tahlil natijalari ichki foydalanuvchilar uchun mo'ljallangan deb aytishimiz mumkin; Ular tashkilotning moliyaviy ahvolini takomillashtirish (barqarorlashtirishni) yaxshilashning eng samarali usullarini aniqlashga yordam berishlari kerak. Mahalliy foydalanuvchining tahlili natijasi - bu boshqaruv qarorlarining majmui bo'lib, ulardan makro va mikroiqtisodiy muhitdagi o'zgarishlar ta'sirida qayta ko'rib chiqilayotgan tashkilot holatini optimallashtirishga qaratilgan turli tadbirlarning kombinatsiyasi. Iqtisodiy fan moliyaviy hisobotlar ma'lumotlari asosida hisoblangan nisbiy ko'rsatkichlar tizimini tez va tashkilotning moliyaviy ahvoli to'g'risida g'oyaga olib keladigan nisbiy ko'rsatkichlar tizimidan foydalangan holda ishlab chiqilgan usullarni ishlab chiqdi. Ushbu ko'rsatkichlardagi o'zgarishlarning dinamikasini o'rganish, siz o'z tashkilotingiz yoki uning sherigi rivojlanish tendentsiyasini va tasdiqlangan boshqaruv qarorlarini qabul qilishingiz mumkin. Balansning tarkibi va shakllari, daromadlar to'g'risidagi hisobot, boshqa hisobot va arizalar bir hisobot davridan ikkinchisiga ketma-ket o'rganiladi. Moliyaviy hisobotlarda ma'lumotlar kamida ikki yil - hisobot va oldingi hisobot. Hisobot davri uchun teng bo'lmagan ma'lumotlar bilan ular normativ hujjatlar bilan belgilangan qoidalarga muvofiq tuzatishga to'g'ri keladi. Ko'rsatilgan ma'lumotlar bu tuzatishga olib kelgan tushuntirish notekisida aks ettiriladi. Moliyaviy hisobotlar kompozitsion qismlari o'zaro bog'liq, chunki ular iqtisodiy hayotning turli jihatlarini aks ettiradi. Garchi har bir hisobot boshqa hisobotlardan farq qiladigan ma'lumotni taqdim etsa-da, ularning hech biri bitta bitta maqsadga xizmat qilmaydi va boshqaruv vazifalarini hal qilish uchun zarur bo'lgan barcha ma'lumotlarni bermaydi. Bunday ma'lumotning asosiy foydalanuvchilari: Investorlar o'z kapitalini daromad olish uchun biron bir xavf ulushlari bilan sarmoya kiritish; Kredit to'lovlari o'z vaqtida amalga oshiriladimi yoki yo'qmi, ularni aniqlashga imkon beradigan ma'lumotlarga qiziqish bildirgan kreditlar berish; Tashkilot menejerlari, moliyaviy ma'lumotlar menejment samaradorligini eng ishonchli baholashni amalga oshirishga imkon beradi; Tashkilot xodimlari ushbu ish haqini o'z vaqtida to'lashi, pensiya va boshqa to'lovlarni ishlab chiqarish imkoniyati to'g'risida ma'lumot olishdan manfaatdor. Ularga ishonadigan miqdorlar o'z vaqtida to'lanadigan miqdorni belgilashiga imkon beradigan ma'lumotlarga qiziquvchilar; Tashkilotning moliyaviy izchilligi natijasida qulaylikni ta'minlash uchun qulay bo'lgan iste'molchilar (tashkilotning mijozlari); Jamoatchilik I. davlat tashkilotlariTashkilot muvaffaqiyatli faoliyati mintaqaning iqtisodiy infratuzilmasining farovonligiga bog'liq. Iqtisodiy qarorlar, investorlar, kreditorlar va boshqa manfaatdor foydalanuvchilar moliyaviy va moliyaviy bo'lmagan xarakterni tashkil etish bo'yicha keng ko'lamli iqtisodiy ma'lumotlarni tahlil qiladilar. Tashkilot tomonidan yaratilgan ushbu ulkan ma'lumotlar bo'yicha asosiy qiymati jamoat hisobi (moliyaviy) hisobotida, uning yadrosi balans hisoblanadi.