Mahsulot ishlab chiqarish va sotish

3-jadval
Korxonaning mehnat resurslari bilan ta’minlanganlik xolati taxlil

t/r	Ko’rsatkichlar	2019-yil	2020-yil	O’zgarish
				Mutlaq	Foizda
	Umumiy xodimlar soni	185	185	0	100.0
	Jumladan:
	Ishchilar	147	143	-4	97.3
	Boshqa xodimlar	38	42	x	x

Ishchilar soni bo’yicha mutloq farq bo’yicha ulardan foydalanganlik bo’yicha xulosa chiqarib bo’lmaydi. To’g’ri xulosa chiqarish uchun ishchilar sonini nisbiy farqni aniqlash kerak.
4- jadval
Ishchilar soni bo’yicha nisbiy farq tahlili

Ko’rsatkich	2019 yil	Mahsulot hajmini o’sish suratiga to’g’ri keluvchi Ishchilar soni	2020 yil	O’zgarishi
				Mutloq	Nisbiy
Ishchilar soni kishi	147	148	143	-4	-5

Bu xisobni amalga oshirish uchun quyidagilarni bajaramiz.
Q reja = 20 150 000
Q xisobot = 20 342 325
▲Q = 20 342 325 / 20 150 000 = 100.95
Ishchilar rejalashtirilgan = ( 147 * 100.95 ) /100 = 148
Jadval malumotlari asosida korxonada mehnat resurslaridan oqilona foydalanganligini ko’rsatmoqda ya’ni mahsulot ishlab chiqarish hajmini 0.95 foizga oshirib bajarish uchun talab etiladigan 148 ta kishi o’rniga mahsulot hajmini 143 kishi bilan bajarishga erishildi. Nisbiy kamchilik 5 ta ishchini tashkil etadi. Ushbu holat mahsulot ishlab chiqarish hajmi ishchilarning mehnat unumdorligini oshirish hisobiga bajarilganini ko’rsatadi.
Shuning uchun tahlilni mehnat unumdorligini darajasini o’rganishda davom ettiramiz.
5-jadval
Mehnat unumdorligini darajasini tahlili

Ko’rsatgichlar	Reja	Xaqiqat	O’zgarishlar
			Mutloq	Nisbiy %
Mahsulot hajmi ming so’m	20 150 000	20 342 325	192 325	100.95 %
Xodimlar soni kishi	185	185	0	100 %
Ishchi soni kishi	147	143	- 4	97.28 %
Ishchi salmog’i (xodimlardan)	79.45	77.29	- 2.16	X
Bir ishchi samarali ish vaqti fondi	230	229	-1	99 56 %
Ish kuni davomiyligi soatda	8	7.9	- 0.1	98.75 %
Jami ishlangan ishchi kuni	810	32 747	-1 063	96.86 %
Jami ishlangan ishchi soatlari	270 480	258 701.3	-11 778.7	95.65 %
O’rtacha soatlik mehnat unumdorligi	74.497	78.632	4.135	X
Bir xodimga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik mehnat unumdorligi	108 918.9	109 958.5	1 039.6	X
Bir ishchiga to’g’ri keladigan o’rtacha yillik mehnat unumdorligi	137 074.8	142 254	5 179.2	X

Jadval ma’lumotlaridan ko’rinib turibdiki, bir xodimga hamda bir ishchiga to’g’ri keluvchi mehnat unumdorligi o’tgan yilga nisbatan oshgan xususan bir xodimga to’g’ri keluvchi o’rtacha yillik mehnat unumdorligi 1 039.6 ming so’mga oshgan. Bir ishchiga to’g’ri keluvchi o’rtacha yillik mehnat unumdorligi 5 179.2 ming so’mga oshgan.
Bir ishchiga to’g’ri keluvchi o’rtacha yillik mehnat unumdorligiga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatadi.

1. 
   Ish kuni bo’yicha yo’qotishlarning vujudga kelganligi hisobiga 1 ishchining o’rtacha yillik mehnat unumdorligi quyidagiga o’zgargan.
   

( 229-230 ) * 8 * 74.497 = - 595.97 6

2. 
   Smena ichidagi yo’qotishlar hisobiga mehnat unumdorligini kamayishini aniqlanadi.
   

( 7.9-8 ) * 229 * 74.497 = -1 705.9813

3. 
   O’rtacha soatlik mehnat unumdorligining o’zgarishining o’rtacha yillik mehnat unumdorligiga ta’siri.
   

( 78.632-74.497 ) * 229 * 7.9 = 7 480.6285
Jami :( - 595.976 ) + ( - 1 705.9813 ) + ( 7 480.6285 ) = 5 178.6712 ≈ 5 179.2
Bir xodimga to’g’ri keluvchi o’rtacha yillik mehnat unumdorligiga 1 039.6 ga o’zgargan , unga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatadi.

1. 
   Ishchilarning xodimlar salmog’ining o’zgarishi.
   

(- 2.16 /100 ) * 137 074.8 = - 2 960.82

2. 
   Bir ishchiga to’g’ri keluvchi o’rtacha yillik mehnat unumdorligini o’zgarishi
   

5 179.2 * 0.7729 = 4 003
Jami: 4 003 – 2 960.82 = 1042.1 taqriban 1 039.6
Tahlilni ish vaqtidan foydalanish darajasiga baho berishdan davom ettiramiz. Yuqoridagi jadval ma’lumotlarida barcha ishchilar tomonidan ishlangan jami ish soatlarini rejaga nisbatan 11 778.7 ga kam ishlanganligini ko’rsatmoqda. Bunga quyidagi omillar ta’sir ko’rsatgan.

1. 
   Ishchilar sonining o’zgarishi. Ishchilar sonining o’zgarishi hisobiga ishlangan ish soatlarining ko’payishi yoki kamayishi quyidagicha aniqlanadi.
   

( 143 – 147 ) * 230 * 8 = - 7 360 kishi soat

2. 
   Ish kunining o’zgarishi. Bunda bir yilda ishlangan ish kunlarining o’zgarishi jami ishlangan soatlarga qanday ta’sir ko’rsatganligini ko’rib chiqamiz.
   

( 229 – 230 ) * 143 * 8 = - 1 144

3. 
   Ish kuni davomiyligi hisobiga jami ishlangan soatlarga qanday ta’sir ko’rsatganligini ko’rib chiqamiz.
   

( 7,9 – 8 ) * 32 747 = - 3 274,7
Yuqoridagi hisoblangan jami omillar yig’indisi ishchilar tomonidan ishlangan jami ish soatlarining haqiqatdagi va rejadagi ko’rsatkichlari orasidagi farqni ifodalaydi.
Jami ( - 7 360 ) + ( - 1 144 ) + ( - 3 274.7 ) ≈ 11 778.7 kishi soat