Mahmudova Parizod 14-Laboratoriya

Eng ko’p qaysi buyruqdan foydalanyotganingizni ko’rish
Linux foydalanilayotgan buyruqlar ro’yxatini saqlab boradi. Ko’plab buyruqlar bajarilgan holatda ulardan eng ko’p foydalanilganini aniqlash uchun quyidagi buyruqni tering:
history | awk '{print $2}' | sort | uniq -c | sort -rn | head -10
Bu yerdagi (“|“) buyruq natijasini oladi va uni boshqa buyruqqa kiruvchi parameter sifatida beradi. Aslida bu bir nechta buyruqlarning zanjiri hisoblanadiva history buyrug’ining natijasini ketma ket qayta ishlab ularning eng ko’p foydalaniladigan 10 tasini ro’yxatini chiqaradi.
Grafik terminallarni ishlatish.

TERMINAL – klaviatura va sichqoncha yordamida buyruqlar kiritish va bajarish uchun ishlatiladigan ko’p foydalanuvchi ishlashi mumkin bo’lgan dastur KONSOL – Faqat buyruqlar kiritish uchun ishlatiladigan , grafik interfeysga ega bo’lmagan va ma’lumot faqat klaviatura orqali kiritiladigan tizim.
Fayl,katalog,dastur yoki foydalanuvchi Huquqini o’zgartirish yoki u ustida ishlash uchun ishlatiladigan buyruqlar:
chmod – huquqni
o’zgartirish umask – huquqni maskalash
chown – boshliqni o’zgartirish
chgrp – guruhni o’zgartirish.
Xuquqlar tipi:
r – Read ya’ni o’qish
W – Write ya’ni yozish
X – Execute ya’ni foydalanish huquqini raqamlar bilan ko’rinishi : 660
rw-rw ——- 744 rwxr–r– oddiy foydalanuvchi faqat o’zi uchun ajratilgan katalog yoki faylga huquq berishi mumkin superadministrator barchasiga huquq berishi mumkin chmod [-R] [ options ] ( huquq ) masalan : chmod -R -s rw o’zgarishsiz holatdagi huquqlar holati : kataloglar un 777 – RWX Fayllar un 666.

POSIX ACL – bu, tizimda aniq bir foydalanuvchiga huquq berish imkonini beradi! Masalan : getfacl -a /root/ – root katalogi huquqi va qaysi foydalanuvchiga tegishli ekanligi va qaysi guruhda ekanini ko’rish mumkin , bundan tashqari foydalanuvchi va guruh huquqini xam . SETFACL – buyruq ACL ni ko’rsatilgan faylga o’chirish yoki o’rnatish un ishlatiladi . masalan: setfacl -a /root/…. -x ACL ni o’chirish un -m o’zgartirish yoki o’chirish imkonini beradi masalan ; setfacl -m u: admin2:rw file admin2 foydalanuvchi un o’qish va yozish huquqi berildi . setfacl -m g:users:r file faqat o’qish huquqi user guruhi un beriladi.

Prosseslar ya’ni aktiv dasturlar yoki bajarilayotgan buyruqni ko’rish!

Har bir prosses uchun PID beriladi ya’ni process ID prosses tugagach PID bo’shatiladi tizimdagi 1- prosses bu init PID 1 prossesni ko’rish PS PS -a barcha prossesni ko’rish (terminal bn birga) PS -x terminaldan tashqari prossesni ko’rish PS -e tizimdagi barcha prossesni ko’rish ps -u user – foydalanuvchi prossesini ko’rish prosseslar bir biri bilan SIGNAL yordamida habarlashishi mumkin , signal bu raqam huddi aniq bir dastur yoki buyruq kabi , prossesga signal yuborish un kill buyrug’idan foydalanamiz : masalan:
kill -signal PID kill -l barcha signallarni ko’rish un ishlatiladi kill -l raqam 12.23.33.55……
Terminalda belgilar bilan terilgan surat juda ajoyib.