Mahalliy va xorij benzinlari markari va ularni o`zaro mos keluvchanligi

Mahalliy va xorij benzinlari markari va ularni o`zaro mos keluvchanligi
Benzinli dvigatellar o‘rnatilgan avtomobillar uchun davlat standartlari (DS 2084–77)ga asosan A–72, A–76, АИ–93 va АИ–98 markali benzinlar ishlab chiqariladi. Bundan tashqari, maxsus texnik shartlar asosida АИ–95 «Ekstra» benzini ishlab chiqariladi. A–72 va АИ–95 «Ekstra» benzinlari etillanmagan, qolgan markadagi benzinlar etillangan va etillanmagan holda ishlab chiqariladi. Benzin markasidagi A harfi benzin avtomobil benzini ekanligini, И harfi oktan soni tadqiqot usuli bilan aniqlanganligini, raqamlar esa minimal oktan sonini bildiradi. Agar benzinning shartli ifodasida И harfi bo‘lmasa, bunday benzinning oktan soni motor usuli bilan aniqlangan bo‘ladi.
Dvigatellarni qishda yurgazib yuborishni ta’minlash va yozda bug‘ tiqinlari hosil bo‘lmasligi uchun АИ–98, АИ–95 «Ekstra» benzinlaridan tashqari barcha boshqa markadagi benzinlarning ikki: yozgi va qishki turlari ishlab chiqariladi. Avtomobillardan foydalanish davrida qishki benzindan yozgi benzinga yoki yozgisidan qishkisiga bir oy ichida o‘tiladi (aprel, oktabr).
Yozgi benzinlar shimoliy va shimoli-sharqiy hududlardan tashqari hamma hududlarda 1- apreldan 1- oktabrgacha, janubiy hududlarda butun yil davomida ishlatiladi; qishki benzinlar esa shimoliy va shimoli-sharqiy hududlarda butun yil davomida, boshqa hududlarda esa 1- oktabrdan 1- aprelgacha ishlatiladi.
A–76 benzini ko‘pgina zamonaviy avtomobillar va siqish darajasi 6,5–7,0 bo‘lgan dvigatelli avtobuslar (УАЗ–452, EpA3– 762B, ГАЗ–53А, ГАЗ–53–12, ГАЗ–66, ЗИЛ–130, ЗИЛ–131, ЗИЛ–133ГГ1, ЗИЛ–ММЗ–554М, ЗИЛ–ММЗ–555, «Урал»–377, ПАЗ–672, ЛАЗ–695Н, ЛАЗ–699Р)da, shuningdek, dvigatelining siqish darajasi 6,7 dan 8,0 gacha bo‘lgan ayrim yengil avtomobillar («Москвич»–2138, ГАЗ–24–01 «Волга», УАЗ–469)da ishlatiladi
АИ–92 benzini «Neksiya» va «Lasetti» rusumidagi avtomobillarda ishlatiladi. «Jeneral Motors» korporatsiyasi bilan hamkorlikda ishlab chiqarilayotgan «Chevrolet»ning «Kapriva», «Epika» va «Takuma» markalari uchun АИ–95 benzini tavsiya etiladi
АИ–93 benzini siqish darajasi 8,0 dan ortiq bo‘lgan yengil avtomobillar («Москвич»–412ИЕ, «Москвич»–2140, ГАЗ–3102 «Волга», «Жигули» (barcha modellari), shuningdek, yuk avtomobillari («Урал»–375ДМ va ИЖ–2715) uchun mo‘ljallangan
Avtomobil benzinlarining asosiy ko‘rsatkichlari va ularning ishlatilishi jadvallarda keltirilgan (2. 2- jadval).
Benzinlarning qishki markalari fraksion tarkibining ancha yengilligi va to‘yingan bug‘larning bosimi ancha yuqoriligi bilan farq qiladi. Buning natijasida dvigatel yengil yurgiziladi, avtomobillarni qishki va qish davrida qizdirish va ishlatish osonlashadi.
Foydalaniladigan benzinning markasi ushbu tipdagi dvigatel uchun zavod chiqargan instruksiyaga mos kelishi kerak. Siqish darajasi uncha yuqori bo‘lmagan dvigatellarda yuqori oktanli benzinlardan foydalanilganida ularni ishlatish narxi qimmatlashadi va har xil texnik nuqsonlar paydo bo‘ladi: dvigatel qizib ketadi, klapanlar kuyadi, dvigatel quvvati kamayadi, benzin sarfi ortadi va hokazo.

Qishki va yozgi benzinlardan to‘g‘ri foydalanilsa, dvigatel
ishonchliroq va tejamliroq ishlaydi. Qish mavsumidan yoz mavsumiga, aksincha, yoz mavsumidan qish mavsumiga o‘tishda (bir oy mobaynida) har ikki turdagi benzindan va ularning aralashmasidan foydalanishga ruxsat etiladi. Yilning qolgan davrida benzin
turi ob-havo sharoitlariga qat’iy mos kelishi lozim. Qishda yozgi benzinlardan foydalanilganida dvigatelni yurgizib yuborish qiyinlashadi, ba’zan butunlay mumkin bo‘lmay qoladi, yonilg‘i sarfi, benzinning kondensatsiyalanishi ortadi, moy suyulib ketadi. Natijada dvigatel detallari tez yeyiladi. Aksincha, qishki yonilg‘idan yozda foydalanish mumkin emas, chunki bunda bug‘lanish hisobiga yonilg‘i isrofgarchiligi keskin ortadi, dvigatel qizib ketadi, ta’minlash tizimida bug‘ tiqinlari hosil bo‘ladi, yonilg‘i me’yorda
berilmaydi, dvigatel beqaror ishlaydi, ish rejimi keskin o‘zgarganida to‘xtab qoladi, yonilg‘i sarfi ortadi. Aralashgan benzinlardan foydalanilganida ham yuqorida aytilgan hodisalar ro‘y beradi.
Avtomobil benzinlarini ishlatish bo‘yicha yuqorida keltirilgan
yil fasllari va hududning iqlim sharoitlari bo‘yicha umumiy ma’lumotlardan tashqari, ishlatilayotgan benzinning ekspluatatsion xususiyatlari bo‘yicha aniq tasavvurga ega bo‘lish lozim. Bunday tasavvurni hosil qilishda benzinning har bir markasi uchun to‘ldiriladigan pasportdan foydalaniladi. Pasportda har bir markadagi benzin (yoki boshqa mahsulot) uchun davlat standarti talablari asosida u yoki bu ko‘rsatkichning aniq qiymatlari keltirilgan bo‘ladi. Pasportda yonilg‘ining zichligi, motor usulidan aniqlangan oktan soni, tetraetilqo‘rg‘oshin miqdori, to‘yingan bug‘lar bosimi, oltingugurt va haqiqiy smola miqdori, yonilg‘i fraksiyalarining haydalish haroratlari, benzinni haydashdagi qoldiq hamda yo‘qotishlar miqdori ko‘rsatiladi. Yonilg‘i pasporti asosida uning sifatini standart talablariga javob berishi tegishli standart ko‘rsatkichlari bilan solishtirib aniqlanadi. Agar pasport ma’lumotlari standart talablarini qanoatlantirsa, bunday yonilg‘ini ishlatish mumkin. Standart talablarini, hech bo‘lmaganda, bitta ko‘rsatkich bo‘yicha qanoatlantira olmaydigan yonilg‘ilar