Magnoliyadoshglar oilasi vakillarining tuzilishi. Reja

Lavrdoshlar oilasi — Lauraceae

Oilaning 2000 dan ortiq turi Janubiy Amerika, Janubiy-sharqiy Osiyo va Avstraliyaning tropik va subtropik o‘rmonlarida tarqalgan. Lekin yovvoyi holda o‘sadigan turlar orasida har ikkala yarim sharlar uchun umumiy bo‘lgan birorta turni uchratish qiyin. Ularning aksariyati daraxt yoki buta shaklidagi o‘simlik. Faqat Cassytha turkumiga mansub 16 parazit o‘tsimon o‘simliklar bundan mustasno. Oilaning keng tarqalgan lavr (Laurus), anis daraxti (Sassafras), avokado (Persea) turkumlariga taalluqli turlari tropik va subtropik o‘simliklar orasida salmoqli o‘rin egallaydi. Oilaning xarakterli vakili olijanob lavrdir (Laurus nobibis). Uning gul tuzilishi bu oila vakillarining bir qadar sodda tuzilganligidan dalolat beradi. Gulining uch a’zoliligi, ularning bir pallalilarga yaqinligidan dalolat beradi. Magnoliyadoshlarning Lavrdoshlarga nisbatan soddaligini ko‘rsatuvchi birdan bir belgi — ularning gulida androtsey va ginetseyning spiral shaklda joylashishi desa bo‘ladi. Lavrdoshlarning guli aktinomorf, ikki uyli yoki bir uyli. Gulning formulasi P₃₊₃A₃₊₃₊₃G_(3)-, tugunchasi ostki, bir xonali, mevasi — danak yoki reza-vor meva, urug‘i endospermsiz (16-rasm).

Paleobotanik ma’lumotlarga ko‘ra lavrdoshlar bo‘r davri qazilmalarida uchraydi. Ularning aksariyat turlari doimiy yashil o‘simliklar. Lavr o‘simligi qimmatbaho oziq-ovqat, ziravor, dorivor, texnik, manzarali o‘simlik sifatida insonning xo‘jalik faoliyatida muhim rol o‘ynaydi. Shuning uchun ham lavrdoshlarning qator navlari subtropik o‘lkalarda — Kavkaz va Qrimda madaniylashtirilgan.

Bu oilaning yana bir xarakterli turi — Avakado (Persea gratissima) doimiy yashil daraxt, nok shaklidagi rezavor mevasining og‘irligi 600 grammga qadar. Mevaning tarkibida 30% gacha yog‘, 4% oqsil moddasi bor. Qimmatli meva daraxti sifatida Qora dengizning janubiy sohili va Kavkazda o‘stiriladi. Bir daraxtidan 50 kg ga qadar hosil olish mumkin. Vatani tropik Amerika.