Magnit maydoni. Toklarning o’zaro ta’siri

1-pastula: o’zgaruvchan magnit maydon atrofida fazod uyurmali elektr madonn hosil qiladi.

2-pastulat: o’zgaruvchan elektr maydon atrofida fazod uyurmali magnit maydonhosil bo’ldi.

Bu maydonlar bir-biriga uzluksiz bog’liq bo’lganligi uchun ularning umumiy maydoniga elektrmagnit to’lqinlar deyiladi.

   Fazonig biror nuqtasida hosil qilingan davriy ravishda o’zgaruvchan elektromagnit maydon fazoning bara tomoniga tarqalishi natijasi  elektrmagnit to’lqinlar deyiladi.

      Tebranish konturi Bilan hosil qiluvchi elektrmagnit to’lqinlarining  tarqalish elektrmagnit  ko’rinish deyiladi.

      Nems fizigi Gers elektrmagnit to’lqinnig qaytishii sinishi, interfrensiyasi, defraksiyasi  vash u kabi xodisalarni tekshirib,  optikaning barcha qonunlarini elektrmagnit to’lqinlariga qo’llash mumkinligini aniqladi.

      Gers tarjimalari asosida elektrmagnit to’lqinlarning quyidagi xossalarda yutiladi va  sochiladi.

1. Xuddi yorug’lik to’lqinlari kabi elektrmagnit to’lqinlar moddalari yuiladi va sochiadi.

2. Elektrmagnit to’lqin metal sirtiga  qanday burchak asosida  tushsa, xuddi shunday burchak Bilan qaytadi.

3. Elektromagnit to’lqin ikki muhim chegarasiga tushsa, xuddi yorug’lik nuri kabi sinib o’tadi. 

4. Elektrmagnit  maydoning  va   vektorlari to’lqinning tarqalishiga perpendikulyar bo’lganligi  uchun, elektrmagnit to’lqinlar ko’ndalang to’lqinlardir.

5. Elektrmagnit to’lqinlar  yuqori chastotali  generatorda qutublangan, ya’ni  tebranish ampletudadalari muayan tekislikda joylashgn to’lqin ko’rinishida hosil bo’ladi.

6. Elektrmagnit to’lqinlar ham  yorug’lik to’lqinlari abi  interferensiya, difraksiya  va  dispersiyadan  iboat  bo’lgan  muhim hodisalarni  kuzatish mumkin.

      Elektrmagnit to’lqinlarning uzunligi juda ata diopozakni qamrab olgan: to’lqin uzunligi  bir necha ming km  bo’lgan radioto’lqinlardan  tortib, juda kichik bo’lgan rintgent nurlariga  va  xatto to’lqin  uzunligi  -nurlargacha.

      To’lqin uzunligiga  ko’ra elektromagnit to’lqinlarni past chastotali  nurlar  , radioto’lqinlar infraqizil nurlar ko’prikdagi yorug’lik   nurlari ultrabinafsha nurlar  rentgen nurlar - nurlari ga  bo’linadi.

       To’lqin uzunligi  kamaya borgani sari to’lqin uzunliklari  orasidagi  miqdoriy farq nurlarning sifait  o’zgarishiga  sababchi bo’ladi. Yorug’lik nurlari  moddada to’la yutiladi, qisqa to’lqinli nurlar (rentgen  va  gamma  nurlari) kuchsiz yutiliyu, shu moddani kesib o’tadi.

      Uzun to’lqinligi nurlar Bilan qisqa to’lqinli  nurlar orasidagi asosiy farqi shundan iboat, to’lqin uzunligi kichiklashishi bilan nurlarda zarralarning  xususiyait  yaqolroq nomoyon bo’ladi. ( maslan nurlar).

http://fayllar.org