Magistrlik dissertatsiyasi

3.2. Rahbar kadrlarni tanlash bo’yicha takliflar

2021 yil 1 - yanvardan boshlab maktab direktorlari xalq deputatlari kengashlari bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi. Hududiy xalq ta’limi boshqarmalarining rahbarlari endi hokimlarning maslahatchilari hisoblanadi.

2021 yil 1 - yanvardan boshlab maktab direktorlarini lavozimga tayinlash va lavozimdan ozod qilish tartibi hokimlar boshchiligidagi mahalliy xalq deputatlari kengashi bilan kelishilgan holda amalga oshiriladi. Bu prezidentning 6 noyabrdagi (PF-6108) «O‘zbekistonning yangi rivojlanish davrida ta’lim va tarbiya va ilm-fan sohalarini rivojlantirish chora-tadbirlari to‘g‘risidagi» farmonida keltirilgan.
Bunda:

• 
  hududiy xalq ta’limi boshqarmalari tomonidan ko‘rsatilgan maktab direktorlarining bo‘sh lavozimlariga nomzodlar tuman (shahar) kengashlari tomonidan tanlov orqali tanlanadi;
  
• 
  maktab direktori lavozimiga nomzodlar ushbu tanlovda o‘zlarining maktablari faoliyatini keyingi uch yil ichida yuqori darajaga ko‘tarish dasturi bilan qatnashadilar;
  
• 
  kengashlar tanlov natijalariga ko‘ra eng yaxshi uch yillik dasturlarning ishlab chiquvchilarini tanlaydilar va tegishli lavozimlarga tayinlash uchun hududiy xalq ta’limi bo‘limlariga topshiradilar;
  
• 
  kengash tomonidan tanlangan nomzodlar umumta’lim maktablari direktorlari lavozimiga hududiy xalq ta’limi bo‘limlari tomonidan tayinlanadi;
  
• 
  yil oxirida umumta’lim maktablari direktorlari kengash va jamoatchilik vakillari oldida uch yillik dasturning bajarilishi to‘g‘risida hisobot berishadi, ushbu hisobot natijalariga ko‘ra kengash o‘z faoliyatini baholaydi.
  

2021 yil 1 yanvardan  xalq deputatlari tuman(shahar) Kengashlari maktab direktorlarini tanlovdan o‘tkazadi. Bu haqda AOKAda O‘zbekistonda ta’lim-tarbiya tizimini yanada takomillashtirish, ilm-fan sohasini rivojlantish masalasida qabul qilinishi kutilayotgan O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Farmoni loyihasi yuzasidan bo‘lib o‘tayotgan matbuot anjumanida ma’lum qilindi. Ta’kidlanishicha, umumta’lim maktablari direktorligiga nomzodlar tanlovda kelgusi uch yillik dasturi bilan ishtirok etadi. 
Ma’lumotlarga ko‘ra, Xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlari tomonidan tanlab olingan nomzodlar maktab direktorlari vazifasida faoliyatini olib boradi. Shuningdek, umumta’lim muassasasi direktori xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlariga dasturning ijrosi yuzasidan hisobot beradi va baholanadi.

Bundan tashqari, umumta’lim maktablari direktorlariga intizomiy jazo qo‘llash va lavozimidan ozod etish ham xalq deputatlari tuman (shahar) Kengashlari bilan kelishilgan holda amalga oshirish tartibi joriy qilinadi.

O‘zbekiston Respublikasi Prezidenti Shavkat Mirziyoyev joriy yil 1 oktyabr – O‘qituvchi va murabbiylar kuni munosabati bilan o‘tkazilgan marosimdagi nutqida maktab direktori, uning o‘rinbosari, sinf rahbari, o‘qituvchining maqomi aniq belgilanishi lozimligini ta’kidlagan edi. 
Davlat rahbari, shuningdek, maktab direktoriga qo‘yiladigan talablar, uning asosiy vazifalari va faoliyatini baholash mezonlari hamda hisobot berish tartibini belgilash zarurligini aytgandi. 
"Maktab direktori lavozimini tanlov asosida, maktabni kelgusi 5 yilda rivojlantirish bo‘yicha eng yaxshi dasturga ega nomzod egallashi kerak. Endi maktab direktori yil yakuni bo‘yicha dastur ijrosi haqida mahalliy kengashda hisobot beradi va uning faoliyatiga xalq vakillari tomonidan ochiq-oydin baho berib boriladi. Maktab direktoriga intizomiy jazo berish va uni lavozimidan ozod etish masalalari ham mahalliy kengashlar bilan kelishilgan holda amalga oshirilishi zarur", degan edi Prezident. 
O'rganilayotgan muammoning dolzarbligi shundaki, zamonaviy iqtisodiy sharoitda tashkilotni boshqarishning ijtimoiy-iqtisodiy samaradorligini oshirish masalalari muassasa rivojlanishi uchun alohida ahamiyatga ega. Har qanday tashkilot va muassasada ushbu muammoni hal qilishning asosiy nuqtasi boshqaruvni aniqlash va ulardan oqilona foydalanish hisoblanadi. Umuman olganda, xodimlarni boshqarishning o‘rni va xususan, xodimlarni rag‘batlantirishni ta’minlashdan iborat. Rahbarlar rejasini amalga oshirish, xodimlarni mehnatga rag'batlantirish va yaxshi natijalarga erishish uchun rag'batlantirish uchun barchaning mas'uliyatini ta'kidlashga harakat qilishadi. Biroq, mavjud tadqiqotlar shuni ko'rsatadiki, xodimlarning salohiyati va tashkilot undan qanchalik foydalanishi o'rtasida hali ham sezilarli tafovut mavjud.

Xodimlarning potentsialidan maksimal darajada foydalanishga erishish uchun xodimlarni boshqarish tashkilot strategiyasining bir qismiga aylanishi kerak. Muassasaning maksimal iqtisodiy va ijtimoiy natijalariga erishishdan manfaatdorlik mexanizmining tarkibiy qismlaridan biri bu mehnat xatti-harakatlarini rag'batlantirish tizimidir. Boshqaruv xodimlarining ishbilarmonlik fazilatlarini baholash, ularning kasbiy va malaka darajasini, jamoaning yakuniy natijalariga ta'sir qiluvchi omillar sifatida baholashning umumiy printsipi sifatida, baholash ko'p jihatdan emas, balki o'zaro bog'liqlik nuqtai nazaridan amalga oshirilganda yondashuvni tanlash tavsiya etiladi.

Rahbar faoliyatini baholash sub'ektlari quyidagilardir: yuqori turuvchi (rahbar); ekspert komissiyasi (attestatsiya, tanlov); mustaqil baholash markazlari. Baholashda qo’llaniladigan usullar xilma-xildir: testlar, ishbilarmonlik o’yinlari, ular boshqaruv jarayoniga taqlid qiluvchi nazariy va amaliy vazifalar (vaziyatlar).
Baholash uchun foydalaniladigan ma'lumotlar va uni qayta ishlash usullari ham xilma-xildir:

• 
  statistik va faktik materiallar;
  
• 
  ekspert ma'lumotlari;
  
• 
  xodimlar jadvali;
  
• 
  hisobotlar, standartlar va qoidalar;
  
• 
  qoidalar va prognozlarni taqazo etadi.
  

Baholash faoliyati natijalari boshqaruv xodimlarini rag'batlantirish tizimini rejalashtirish va tashkil etish uchun alohida ahamiyatga ega.


XULOSA

Xodimlarning mehnat hayotining sifatini yaxshilash mehnatning iqtisodiy natijalariga, birinchi navbatda, ish vaqtining to'g'ridan-to'g'ri yo'qotilishining qisqarishi, ish muddatining ko'payishi va mehnatga munosabatning yaxshilanishi hisobiga ijobiy ta'sir ko'rsatishi kerak. Ishni tashkil etish korxonadagi boshqa tizimlar bilan o'zaro aloqada bo'ladi. Tashkilot tuzilmasidagi har qanday o'zgarish jonli mehnat qurilishi va ishlab chiqarishni boshqarish tizimidagi o'zgarishlar bilan birga bo'lishi kerak. Qoida tariqasida, ko'pchilik nizolar ishtirokchilarining xohishiga qo'shimcha ravishda yuzaga keladi. Buning sababi shundaki, ko'p odamlar mojarolar haqida yetarlicha aniq tasavvurga ega emaslar yoki ularga unchalik ahamiyat bermaydilar. Tashkilot rahbari, o'zi bajaradigan rolga muvofiq, odatda har qanday nizoning markazida bo'ladi va u o'zi uchun mavjud bo'lgan barcha vositalar yordamida qarama-qarshiliklarni hal qilishga majburdir. Mojarolarni boshqarish rahbarning eng muhim funktsiyalaridan biri bo'lib, u ish vaqtining 20% ​​gacha sarflaydi.

Xodimlarni boshqarish tizimlari, uning tashkiliy salohiyati asosan tuzilma va uning tarkibi boshqaruv tizimiga yuklangan vazifalarga qanchalik mos kelishi bilan belgilanadi. O'z navbatida, xodimlarni boshqarish tizimining tarkibi har bir darajadagi va umuman tizim elementlarining soni, shuningdek, ularga jalb qilingan xodimlar soni bilan tavsiflanadi.
Zamonaviy maktablar uchun yuqori sifatli kadrlar tayyorlashni ta'minlash uchun innovatsion boshqaruv usullari dolzarb bo'lib bormoqda. Innovatsion rivojlanishga, tashkilotdagi o'zgarishlarga bo'lgan ehtiyoj, yuqori boshqaruv tomonidan qabul qilingan maqsadli yo'nalishdan qat'i nazar, har qanday holatda ham paydo bo'ladi. Bu ta'limning raqobatbardoshligini oshirish va ta'lim sifatini oshirish bo'yicha chora-tadbirlar majmuasi sifatida innovatsion menejmentdan foydalanishga sabab bo'ladi. Innovatsiya ilg'or uslub va texnologiyalarni qo'llash bilan bog'liq bo'lib, maktabda ta'lim darajasini oshiradi. Bularning barchasi axborot birliklari va integratsiyalashgan axborot texnologiyalari kontseptsiyasiga asoslanadi. Shuningdek, ta’lim vazifalari uchun axborot resurslari yangicha tashkil etilgan. Ular kognitiv modellar yordamida ko'proq tuzilgan va shakllangan. Shu bilan birga, ushbu asarning asosiy g'oyalaridan biri shundaki Axborot texnologiyalari, boshqaruv texnologiyalari, bimodal tizimlar va virtual ta'lim tizimlaridan har bir foydalanish innovatsion emas. Ular sinergik effekt olingandagina shunday bo'ladi.