Magistrlik dissertatsiyasi

UMUMIY XULOSALAR 
1. Faylasuflar obyektiv borliqni o‟rganayotib, miqdor kategoriyasining 
geterogenligi (har-xilligi) haqida aytadilar. Bu xilma-xillik miqdor, son, o‟lchov, 
katta-kichiklik kabi turli belgilarni qamrab oladi.
2. Shu bilan birga miqdor kategoriyasining boshqa kategoriyalar bilan 
mustahkam aloqasini kuzatish mumkin. Har bir kategoriya bilan aloqa 
tilshunoslikda substansionallik, kvalitativlik, temporallik, aksionallik nomlari bilan 
ataladigan kategoriyalari o‟ziga xos xarakterga ega. 
3. Miqdor kategoriyasining tilda aks etishi turlicha bo‟lib, vositalari ham 
rang-barangdir. Xususan o‟zbek tilshunosligida olib borilgan tadqiqotlar shuni 
ko‟rsatadiki, hozirgi o‟zbek adabiy tilida qo‟llanayotgan miqdor ifodalovchi 
birliklar tilning barcha sathlari uchun xos bo‟lib, bu haqda tilshunoslar tomonidan 
turlicha qarashlar bildirilgan.
4. Bizningcha ham, miqdor ifodalovchi birliklarning hammasi xususiy 
belgilariga ko‟ra farqlanadi, umumiy belgisi, ya‟ni miqdor ma‟nosini yuzaga 
chiqarishi bilan yaxlit bir tizim hosil qiladi. Shuningdek, miqdor ifodalovchi 
birliklar tilning turli sathlariga mansubligi uchun kategoriya atamasini qo‟llash 
torroq tushunchani ifodalaydi. Kvantitativ belgi til sathlari o‟rtasida eng keng 
tarqalgan tasniflovchi belgilardan hisoblanadi.
5. Kvantitativ belgini muayyan sath birliklarini ajratishda yoxud o‟zaro 
qiyoslanuvchi sathlarning birliklari orasidagi o‟xshashlik hamda farqlarni 
belgilashda muhim kreteriya sifatida qo‟llash mumkin.
6. Kvantitativ belgi til vositalaridan keng foydalanilgan holda, ayrim 
tovushdan tortib butun bir matnlar orqali ham ifoda qilinishi kuzatiladi. Ba‟zan 
miqdoriy belgi til vositalari tahlilida ifoda plani orqali umuman sezilmasdan, 
faqatgina mazmun planini chuqur tahlil etilganda namoyon bo‟lishi ushbu 
kategoriyaning murakkab va nozik qirralaridan biri sanaladi. 

---

77