Магистратура бўлими 5А410501 “Қишлоқ хўжалик маҳсулотларини сақлаш ва дастлабки ишлаш технологияси” М19-20 гурух магистранти

Бошқарилмайдиган омиллар иссиқ ҳароратнинг давом этиши, кечки совуқнинг тушиши, қуёш нурининг таъсири, фойдали ҳарорат йиғиндиси, шамол тезлиги, ҳавонинг нисбий намлиги, ёғингарчилик миқдори, ёғингарчиликнинг ойма-ой тақсимланиши. ёғингарчиликнинг тезлиги, дўл, қишки ҳарорат, қор қалинлиги, тупроқ релефи.

Қисман бошқариш мумкин бўлган омиллар — ер юзида қорни текислаш. тақсимлаш, тупроқ намлиги, фитосеноздаги ҳавонинг намлиги, сув ва шамолнинг тупроқни емириши, тупроқ чириндисининг миқдори, тупроқ муҳити, тупроқнинг микробиологик фаоллиги, тупроқнинг озиқа элементлари билан тўйинганлиги, тупроқнинг сув билан тўйиниш комплекси.

Бошқарила олинадиган омиллар — экин тури, нав, бегона o'тлар ҳилан ифлосланиш даражаси, ўсимликни касаллик ва зараркунандалар билан зарарланганлиги, тупроқни азот, фосфор, калий ва калсий ҳамда микроелэментлар билан таъминланиши, тупроқ муҳитини ўзгартириш, тупроқнинг ҳаво ўтказишини яхшилаш (тупроққа асосий экишдан олдин ва парваришлаш жаравонида ишлов бериш).

Ўсимликнинг ривожланиши учун ёғингарcҳилик миқдорининг тақсимланиши, фойдали ҳарорат йиғиндиси, қуёш радиацияси ҳосилга таъсир қилади бу омилларни бошқаришнинг имкони йўқ бу географик минтақаларга боғлиқдир.
Ўсимликшунослик фанида қабул қилинган усулларда ўсимликлардан юқори ҳосил етиштириш сирларини аниқлаш учун энг аввало, ўсимлик физиологияси ва биологиясига асосланиш зарур.
Маълумки, ўсимликларда инсон учун керакли моддалар ҳосил бўлади. ўсимликлар қуёш нуридан фойдаланиб, анорганик моддалардан керакли органик моддаларни йаратади. Инсон учун зарур оқсил, ёғ, крахмал, қанд, минерал моддалар ўсимлик ҳужайрасида ҳосил бўлади. Ҳар йили ер юзида ўсимликлардан 5 млрд тонна қуруқ органик модда етиштирилади - бу оқсил, клетчатка. ёғ, крахмал, чорва молларига озиқа ва енгил саноат учун керакли хом-ашёлардир. Ўсимликнинг ривожланишидаги асосий омил — бу иссиқлик. Ўсимликларнинг иссиқликка бўлган талаби биологик фаол ҳарорат йиғиндиси билан ифодаланади. Ўсимликнинг ҳар бир ривожланиш даврида иссиқликка бўлган талаби аниқ бўлса, айрим агротехник тадбирларни тўғри ҳал қилиш мумкин.
Ўсимликламинг сувга бўлган талаби транспирацийа коеффитсиенти билан белгиланади. Бу кўрсаткич ҳосилнинг қуруқ модда ҳисобида бир-бирлигига сарфланадиган сув миқдорини кўрсатади. Транспирация коеффитсиенти ташқи муҳитга қараб ўзгаради. Ўсимлик ривожланишининг айрим даврларида сувни кўп талаб қилади. O’сув даврида тупроқ намлиги ҳам ҳисобга олинади ва маълум бир тизимда сақланади.