Magistr dissertasiyasi

Dünyada Intеrnеt şəbəkəsinin və Web tехnоlоgiyasının kütləvi şəkildə gеnişlənməsi müasir еlеktrоn kоmmеrsiyasının yaranmasına və inkişafına səbəb оldu. Оnun məzmununu istеhlakçılara müəyyən əmtəə və хidmətlərin təklif еdilməsiylə bağlı biznеs prоsеslərə tətbiq оluna bilən infоrmasiya tехnоlоgiyaları təşkil еdir. Ilkin vaхtlarda bu sahədəki işlər müştərilərə müəyyən infоrmasiya хidməti göstərmək və оnlarla əlaqəni yaхşılaşdırmaq хaraktеri daşıyırdı. Sоnrakı dövrlərdə isə infоrmasiya tехnоlоgiyasının ən yеni imkanlarından istifadə еtmək üçün müəssisələrin prinsipcə yеni biznеs-mоdеlinin işlənməsinə və tətbiqinə başlanıldı. Yеni biznеs-mоdеli:

a) əlaqədar şəхslərlə və müəssisələrlə səmərəli əlaqələrin qurulmasına,

b) əlavə markеtinq kanallarının yaranmasına,

v) istənilən infоmasiyanın və sifarişin alınmasına,

q) sifarişçinin təlabatı, malgöndərənlər, istеhsalçılar və s. haqqında zəruri məlumatların tоplanmasına və sistеmləşdirilməsinə və s. şərait yaradan хüsusiyyətlərə malik idi.

О, ticarətin və ya kоmmеrsiya sövdələşmələrinin aşağıdakı əsas prоsеslərini özündə əks еtdirir (1, 88):

a) məhsul haqqında infоrmasiyanın aхtarılması;

b) məhsulun qiymətləndirilməsi;

v) müqavilənin bağlanması və haqqın ödənilməsi və s.

Yuxarıda qeyd olunanlarla yanaşı ticarətlə bağlı:

a) məhssul və xidmətlərin təqdimatı;

b) qanunvericilik bazasının formalaaşdırılması;

v) işgüzarlıq münasibətlərində doğan məsələlərin həll edilməsi;

q) təsərrüfat fəaliyyətindən irəli gələn mübahisələrin həlli mexanizmlərinin yaradılması və s. öz təsdiqini tapmalıdır.

Qeyd etmək lazımdır ki, əsas kommersiya əməliyyatlarının etapları elektron ticarət sistemindən fərqli olaraq dahaa sürətlə inkişaf tempi nümayiş etdirməkdədir.

Müasir dövrdə İKT-nın təhsil kimi mühüm bir sahədə tətbiq edilməsi ümumilikdə İnformasiya Cəmiyyətinin formalaşdırılmasının zəruri elementlərindən biri hesab edilməkdədir. Belə ki, təhsil sisteminin informasiya sistemləri ilə əlaqəsinin genişləndirilməsi təhsil sistemini yeni mərhələyə keçirmiş olur.

Ümumilikdə ənənəyə əsaslanan təhsil sistemində qarşılıqlı əlaqənin formalaşdırılması zamanı informasiya – müvafiq əlaqələrin yaaradılması baxımından iki tərəf çıxış edir: təlimi verən yəni – öyrədən, digər tərəfdən isə informasiya qəbul edən, yəni öyrənən.

İnformasiya cəmiyyətinin formalaşdırılmasından irəli gələn fəaliyyətin mühüm bir istiqaməti də elm sahəsində özünü qabarıq surətdə göstərməkdədir. Bu nöqteyi nəzərdən yanaşdıqda respublikamızda istər apaarılan elmi-tədqiqat işlərinin keyfiyyəti baxımından, istərsə də elmin menecmenti nöqteyi-nəzərindən beynəlxalq informasiya məkanına inteqrasiya İKT-nin tətbiqinin genişlənməsi və inkişafı baxımından müasir dövrün ən aktual problemlərindən hesab edilməkdədir. Təsadüfü deyildir ki, müasir dövrdə beynəlxalq aləmdə elektron elm ifadəsi geniş istifadə olunmaqdadır. Belə ki, BMT-nin UNDP, UNESCO, UNIDO kimi təsisatları, həmçinin də ICSU,WIPO, CODATA və s. kimi “Elektron elm”in cari problemlərinə yönəlik fəaliyyət göstərən təşkilatlar geniş nüfuz qazanmışdır. Digər tərəfdən isə beynəlxalq səviyyədə reallaşdırılan layihələrdə müvafiq qrumlar aidiyyatı sahələr üzrə ekspert qismində çıxış etməkdədirlər.

İnternet üzərindən reallaşdırılan ticarət əməliyyatlarında yaranan münasibətlər mülkiyyətlə bağlı olduğundan, başqa sözlə ifadə etmiş olsaq, mülki xarakter daşıdığından müvafiq münasibətləri hüquqi tənzimlənməsi zərurəti meydana çıxır. Bununla yanaşı olaraq, ticarət əməliyyatları yalnız milli deyil beynəlxalq məzmun kəsb etdiyindən hüquqi tənzimləmədə anaaloji olaraq beynəlxalq hüquqi məqamlar da özünü biruzə verir.

Spesifik xüsusiyyət kimi elektron icarətdə hüquqi məqamlar еlеktrоn imza, pul, ödəniş, sövdələşmə və s. bu kimi anlayışların hüquqi təsbitini zərurətə çevirir. Bu kimi praktik məsələlərin həlli zamaanı isə milli və beynəlxalq hüququn üzvü surətdə əlaqələndirilməsi zərurəti yarandığından ciddi yanaşma tələb olunur. Buna görə də, müvafiq hüquqi həll variantı qarşılıqlı razılıq əsasında formalaşdırılmalıdır. Adətən bu tip məsələlərin ən effektiv həll variantı kimi müqavilələr sistemi yaradılması üstünlük təşkil edir. Bu kim qarşılıqlı razılıq informasiyanın mübadiləsi prosesində xüsusi onəm kəsb edir.

İntеrnеt şəbəkəsi üzərindən reallaşdırılan еlеktrоn ticarət əməliyyatlarına dair tехnоlоgiyalar ümumilikdə 4 qrupa ayrılır:

1) Satışı tехnоlоgiyaları. Burada istеhlakçılardan sоrğuların əldə edilməsi, hеsabatların formalaşdırılması, xidmət haqlarının ödənilməsi və s.

2) Məsafədən satışın həyata keçirilməsi. Yəni məhsul və xidmətin оnlayn göndərilməsinəzərdə tutulur.

3) Məhsul və xidmətin realizasiyası tехnоlоgiyaları.

4) Alqı-satqı prоsеsi. Buraya alqı müqaviləsi, göndərmə, satış sоnrası tехniki dəsstək vermə, məhsul və xidmətin yеni nümunəsi, kеyfiyyəti barəsində qarşılıqlı məlumat mübadiləsi aid edilir.

Müasir dövdə elеktrоn ticarət sferasında əsasən aşağıda qeyd olunan məhsul və хidmət növü prioritetlik təşkil etməkdədir:

- kоmpütеr texnikası və prоqram təminatı sisstemləri;

- gündəlik məişətdə istifaddə olunan məhsullar;

- layihə və logistika хidməti;

- maliyyə bazarları, sığоrtalama, müxtəlif turistik xidmətlər, biznеs üzrə məsləhət servisi.

İnternet şəbəkəsi üzərindən ticarət əməliyyatları ötən əsrin 90-cı illərdən başlayaraq, əhatəsi geniş bir formada istifadə edilməyə başlandı. Bu eyni zamanda investor qismində iştirak edən subyektlərdən qiymətli kağız bazarında sifariş əldə etmə imkanlarını asanlaşdırır və onların qəbulu imkanını artırır.

Qeyd etmək lazımdır ki, telekomunikasiya sistemləri isə özündə bütün növ elektron rabitə şəbəkələrini birləşdirir. Telekomunikasiya sistemi ilk öncə məlumatın ötürülməsi məqsədli sistem olsa da, yalnız bu fəaliyyətlə məhdudlaşmır. Ümumilikdə, telekomunikasiya sistemni şərti olaraq 2 yerə ayırmaq olar:

1) məlumat–telekomunikasiya sistemi. Buraya internet şəbəkəsi, habelə telekanallar və radiostansiyalaar daxildir.

2) telekomunikasiya sistem. Buraya isə məlumatın ilkin və tam formada qalması, telerabitə, elektron rabitə əlaqələr sistemi aid edilir.

Telekomunikasiya bir sektor kimi Avropa məkanında meydana çıxıb ABŞ-da tətbiq olunduğu halda bu günümüzdə Yaponiyada müvafiq sahə ən zəruri fəaliyyət sektoru qismində fəaliyyət göstərməkdədir.

Hal-hazırda telekomunikasiya sahəsi iqtisadi əhəmiyyətinə görə məşğulluğun və gəlirin yüksək səviyyədə təmin olunduğu mümkün olan sahə kontekstində araşdırılır. Statistik məlumatlara əsasən 2008-ci ildə telekomunikasiya sahəsindən əldə olunan məcmu gəlir 1,4 trilyon ABŞ dolları həcmində qiymətləndirilmiş və əvvəlki illərlə müqayisədə bu sahədəki artımın 8,2% çox olması müşahidə olunmuşdur. Müvafiq gəlirlərin əhəmiyyətli bir hissəsi heç şübhəsiz ki, mobil rabitə xidməti, habelə internet kimi geniş yayağın olan sahələrdən qazanılmışdır. Proqnoz xarakterli yanaşmalar gələcəkdə bu sahədə daha çox kəmiyyət və keyfiyyət artımının olmasını müəyyən edir.

Yuxarıda qeyd olunan sahələrdən əldə olunan gəlir bölgüsü timsalında yanaşsaq aydın olur ki, bu sahə üzrə payı daha yüksək olan Şimali Amerikadır. Belə ki, statistik olaraq müvafiq bazar dünya üzrə bütövlükdə telekomunikasiya sahəsində reallaşdırılan servisin 28,5%-ni təşkil edir. Daha sonrakı yerləri pay nisbətinə görə 27,6%-lə Qərbi Avropa, 11,8 %-lə Orta Şərq və s. Regionlar tutur. Yuxarıda deyilənləri aşağıdakı cədvəldən aydın görmək mümkündür (24, s.82).
Cədvəl 1.1

Regional baxımdan telekomunikasiya xidmətlərinin

illik gəliri

(milyard dollar)

Regionlar İllər	2008	2009	2010	2011	2012	2013
Asiya	364	399	431	456	474	480
Şərqi Avropa	80	87	92	96	98	100
Latın Amerikası	99	114	128	138	147	152
Yaxın Şərq və Afrika	81	98	112	125	134	141
Şimali Amerika	406	416	418	420	422	424
Qərbi Avropa	392	401	402	399	396	394
Cəmi	1422	1515	1583	1634	1671	1697

Cədvəldən göründüyü kimi telekomunikasiyada və informasiya sahəsində münasibətlər çoxistiqamətlidir. Buna görə də, onun obyektiv olaraq geniş təsnifata, yəni - e-təhsil, e-treydinq e-biznes, e-ticarət, e-gömrük, e-bankçılıq, e-səhiyyə, və s. ayrılması başaadüşüləndir.

Yuxarıda qeyd olunan məqamlar müvafiq sahənin prioritet fəaliyyət sahəsi kimi əhəmiyyətinə dəlalət etməklə onun tənzimlənməsi üçün müvafiq tənzimləmə mexanizmi formalaşdırılması, vahid tənzimləyici qayda və qanunların müəyyən edilməsi çox vacib ünsürlərdəndir.

İnformasiya komunikasiya texnologiyalarının sürətli şəkildə inkişafı müşahidə olunduğu müasir zamanda “E-science” adlandırılan elmi faliyyətlə bağlı tədqiqat sahəsində Amerika Birləşmiş Ştatlarında, Böyük Britaniyada, Müstəqil Dövlətlər Birliyində və s. ölkələrdə reallaşdırılan tədbirlərin çoxvektorlu istiqaməti vardır. Müvafiq dövlətlərdə ET işlərinin fərli sektorlarda informasiya komunikasiya texnologiyalarını aşağıdakı kimi qrupa bölmək mümkündür:

- ET fəaliyyəti çağdaş informasiya komunikasiya texnologiyaları əsasında tam avtomatlaşdırmaq;

- Elmi tədqiqat üçün onlayn olmaqla sistemləşmiş müvafiq infrastruk yaratmaq;

- elm təmsilçiləri və elmi-tədqiqat yönlü təşkilatlar üçün innovativ yeniliklərdən sosial-iqtisadi səmərə əldə edilməsi.

Beynəlxalq təcrübə göstərir ki, İKT-dən geniş miqtyasda istifadə edilməsi ölkə üçün hərtərəfli inkişaf imkanı yaradır. Məhz bu texnoloji irəliləyişlər əhalinin madii vəziyyətində olan (sosial-iqtisadi) çətinliklərin həll edilməsi və ümumilikdə yoxsulluq səviyyəsinin aşağı salınması üçün fundamental vasitələrdən birdir. Müasir şərtlər kontestində ölkədə İKT-nın inkişafı göstəricisi bütövlükdə ölkənin siyasi, sosial habelə iqtisadi potensialını göstərir.

Hər bir ölkənin informasiyalaşması vasitəsilə İC-nin formalaşması təşkilati, iqtisadi, elmi, texniki, sosial, texnoloji və ən əsası isə, siyasi faktorlarla müşahidə olunan mürəkkəb proses kimi qiymətləndirilir. Onun uğurla reallaşdırılması cəlb edilən müxtəlif resursların, o cümlədən də maliyyə, siyasi, texniki, insan, və s. resurslarından effektiv istifadə edilməsi kimi prioritet fəaliyyət istiqamətləri düzgün müəyyənləşdirilməsi, reallaşdırılan işlərin tənzimlənməsi və əlaqəli formada sistemləşdirilməsi tələb olunur.

Cağdaş ictimai əvəzləmə 2000-ci ildən başlayaraq, məhz xidmət sahəsində daha geniş inkişaf etdirilməyə başladılmışdır. Bu da fərqli növ məlumatların telekomunikasiya şəbəkəsilə ötürülməsindən irəli gəlmişdir. İKT bir sistem kimi beynəlxalq şəbəkənin yaradılmasına və bu sferada münasibətlərin tərəqqisinə “informasiya hüququ” kontekstində yanaşmanı meydana çıxarmış, habelə ona da əsas məqsədin “informasiya” termininin hüquqi kateqoriya kimi tədqiq edilməsi baxımından önəm verilməsinə səbəb olmuşdur.

Qeyd etmək lazımdır ki, hal-hazırda yalnız internetlə deyil, digər İKT vasitələri olan sistemlərdə də ( stasiona rabitə vasitəsi, teleradio yayımı və s.) informasiyanın mübadiləsi baş verir. Bunun üçün müvafiq sahələrdə formalaşan münasibətlər, telekomunikasiya hüququnun tənzimlədiyi predmet kimi səciyyələndirilmişdir. Bununla belə telekomunikasiya hüququ, elektrik əlaqə şəbəkələri kimi beynəlxalq şəbəkənin fəaliyyətinə dair formalaşan münasibətləri belə əhatə etməlidir.

Araşdırmalar göstərir ki, informasiya hüququ huquq sahəsinin tam müstəqil bir sahəsi, telekomunikasiya hüququna gəldikdə isə o, informasiya hüquq sahəsinin yarım sahəsi kimi yaranmışdır. Müvafiq yanaşmalar qəbul edilsə də, reallıqda hər iki anlayış kompleks qanunvericilik sistemini əks etdirir. Bununla da müxtəlif sahədə normativ-hüquqi normalar sistemi məcmu kimi qiymətləndirilir. Hansı ki, adekvat olaraq İKT sistemlərində olan fəaliyyət formalarının reallaşdırılması zamanı yaranır, bəzən dəyişikliyə məruz qalı və hətta ləğv olunur.

1.3. Elektron kommersiya inkişaf etdirilməsində informasiya

cəmiyyətinin rolu

Elektron kommersiya – bir anlayış kimi informasiya bazasından istifadə olunmaqla müxtəlif məhsul və xidmətlərin mübadiləsi, onların göstərilməsi və ya iş görülməsi məqsədilə reallaşdırılan fəaliyyət hesab edilir. Elektron kommersiya subyektlərinə gəldikdə - onun reallaşdırılması zamanı təchizatçı, sifarişçi və rəqəmsal sənədləşməni təmin edən vasitəçisi qismində iştirak edən təsərrüfat subyektləri hesab edilir. Satıcı qismində əmtəə və xidmət satan elektron kommersiya subyekti, alıcı qismində isə mal və xidmətlərin alıcısı, vasitəçilik edən isə müvafiq elektron sənədlərin dövriyyəsinin təmui edilməsi ilə bağlı fəaliyyət göstərən təsərrüfat subyektləri hesab edilir.

Hal-hazırda informasiya komunikasiya texnologiyalarından iqtisadi fəaliyyət sahələrində geniş miqyasda istifadə edilməsi təsərrüfat münasibətlərində müvafiq infrasturuktur elementlərində ciddi dəyişikliklərə səbəb olur. Bu isə rəqəmsal biznes fəaliyyəti mühitinin formalaşmasına, habelə elektron kommersiyanın müxtəlif şəbəkələ sistemlərinin yaradılmasına əlverişli zəmin yaradır.

İnternet vasitəsilə həyata keçirilən elektron kommersiya əsasən 4 qrupa bölünür (1, s.104):

1. Məhsul satışı üzrə texnologiyalar (Sale).

2. Distant satış (post sale) və ixtisaslı kadrların hazırlanması və seçilməsi.

3. Məhsulun hərəkəti və reklamı üzrə marketinq texnologiyaları.

4. Alqı prosesi (purchasing).

Hər bir dövlətdə informasiya komunikasiya texnologiyalarının inkişaf etdirilməsi müvafiq hüquqi bazanın formalaşdırılması zərurətini yaratdığı kimi respublikamızda da bu istiqamətdə aparılan işlər nəticəsində müxtəlif proqram, strateji planlar, habelə normativ-hüquqi aktlar qəbul edilmişdir. Həmin sənədlərə xaraakterik olan bəzi cəhətləri aşağıdakı kimi xarakterizə etmək olar:

“Azərbaycan Respublikasının inkişafı naminə informasiya və komunikasiya texnologiyaları üzrə Milli Strategiya” (2003-2012-ci illər)”. Bu Strategiya çərçivəsində məqsəd kimi əsasən İKT-dən geniş miqyasda istifadə olunması hesabına ölkəmizin sosial-iqtisad inkişafı istiqamətində yardımçı ola biləcək yeni bir keyfiyyət mərhələsinin, yəni informasiya cəmiyyətinin formalaşmasına keçidin təmin edilməsinə istiqamətlənmişdir.

Strategiya çərçivəsində müəyyən edilmiş vəzifələri aşağıdakı kimi xarakterizə etmək olar:

 - informasiya cəmiyyətinə keçid üçün normativ bazanın formalaşdırılması və onun inkişafının vaxtaşırı təmin edilməsi;

 - bütövlükdə cəmiyyət miqyasında insan faktoruna əsaslanmaqla inkişafa nail olmaq;

 - istənilən vətəndaş və institutun məlumat əldə etmək, yaymaq və istifadə olunması kimi hüququn reallaşmasına imkan verən şəraitin təmin edilməsi;

 - elektron hökumət platformasının işlək vəziyyətinin formalaşdırılması və təkmilləşdirilməsi;

 - dövlətin inkişafı naminə intellektual və biliyə istinad edən dayanıqlı iqtisadi sistemin qurulması;

 informasiya və komunikasiyaya xidmət edən adekvat infrastruktur foormalaşdırılması;

 - dövlətin informasiya sistemlərinin təhlükəsizliyinə təminat verən sistemin yaradılması;

 - ölkə miqyasında beynəlxalq rəqəmsal məlumat sferasına çıxışın təmini və əlaqələndirilməsi;

 - milli proqramlar əsasında informasiya sistemlərinin fəaliyyətini təmin edən vasitələrin yaradılması;

 - bütövlükdə ölkə miqyasında «rəqəmsal geriliyi» aradan qaldırmaq və s.

Müvafiq strateji tədbirlərin reallaşdırılması idarə etmə sistemində şəffaflıq mühitinin təmin edilməsi, dayanıqlı iqtisadi artəmın əldə edilməsi, əhalinin güzəranının yaxşılaşdırılması, vahid rəqəmsal məlumat məkanın yaradılması, bütün insanlar üçün məlumat əldə etmə şəraitinin yaradılması və milli xarakterə malik maraqların nəzərdə tutulması şərtilə beynəlxalq rəqəmsal informasiya bazasına inteqrasiyanın genişləndirilməsiı nəzərə alınmışdır.

"Azərbaycan Respublikasında rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafı üzrə 2005-2008-ci illər üçün Dövlət Proqramı". Bu proqram əsasında müəyyən edilən əsas məqsəd ölkəmizdə rabitə ilə yanaşı olaraq, İT-nın yüksək inkişafa nail olmasını təmin eləmək və bu vasitə ilə respublikanın hərtərəfli inkişafı naminə xidmət etmək, habelə informasiya komunikasiya texnologiyalarının inkişafı naminə strategya çərçivəsində reallaşdırılması müəyyən olunmuş məqsədlərdən irəli gələn fəaliyyətlərə uyğun proyektlər planlamaq və onların icrasını təmin etməkdir.

Bununla əlaqədar aşağıdakı məsələlərin həlli xüsusi əhəmiyyət kəsb etmişdir (34, s.12):

 - rabitə və İT sahəsinin gələcək inkişafı üçün islahatların aparılması və effektiv mexanizminin formalaşdırılması;

 - qlobal informasiya fəzasına inteqrasiyanın genişləndirilməsi;

 -  rabitə və informasiya texnologiyalarının inkişafını təmin etmək üçün normativ-hüquqi bazanın təkmilləşdirilməsi və s.

Yuxarıda qeyd edilən proqramın icrasından irəli gələn məqsədlərə nail olunması üçün həyata keçiriləcək fəaliyyətlər aşağıdakı əsas istiqamətə yönəlik reallaşdırılması nəzərdə tutulur:

 - rabitə və İT sferasında struktur dəyişikliyinini təmin edilməsi və təkmilləşdirilməsi tədbirlərinin aparılması;

 - İT sahəsində müasir texniki və texnoloji vasitələrdən istifadənin tətbiqi baxımından stimullaşdırıcı tədbirlərin reallaşdırılması;

 - informasiya əsaslı fəaliyyətə istinad edən cəmiyyətə transformasiya üzrə proyektlərin hazırlığı və reallaşdırılması.

Yuxarıda qeyd olunduğu kimi elm sahəsinin cəmiyyətin formalaşmasında əhəmiyyəti artmışdır. Bu kontestdə yanaşdıqda elmi xarakterli müəssisələrin idarəedilməsi aparılan elmi-tədqiqat işlərinin yüksəldilməsinin təmini i, beynəlxalq informasiya məkanına inteqrasiya obyektiv zəruri bir tədbir kimi çıxış etməkdədir. Bu xarakterli məsələlər beynəlxalq terminalogiya ilə, o cümlədən də e-science kimi ifadə olunur.

Beynəlxalq səviyyədə informasiya cəmiyyətinə keçid məsələlərin həllinə dair müxtəlif mexanizmlər formalaşmışdır. Burada qəbul edilmiş prinsiplərə dair bəyannamədə E-təhsil, E- səhiyyə və s. bu kimi yeni anlayışlar ilə yanaşı, E-elm barəsində xüsusi bir qərarın qəbulu müvafiq məsələlərin zəruriliyinin göstəricisi kimi xarakterizə olunur. Tədqiqatla bağlı onlayn infrastruktur yaradılmasına yönəlik müxtəlif dövlətlərdə inkişaf proqramı kimi reallaşdırılır.

Bizim müvafiq sahədə mövcud proqramlarımızda qoyulan məqsədə çatmaq üçün aşağıdakılar həll edilməlidir:

-   ölkədə müasir İKT infrastrukturu inkişaf etdirilməli, təsərrüfat sublektlərinin dövlət idarəetmə orqanı aparatının fəaliyyətinə dair informasiya, həmçinin hökumət, ictimai sahəhə, habelə sektoral məlumat bazasına çıxış imkanlarının artırılması, informasiya resurslarına və komunikasiya sferasına dair xidmət göstərliməsinin yüksəldilməsi və onların keyfiyyət artımına nail olunması;

-   hökumət idarəçiliyinin bütün mərhələllərində informasiya komunikasiya texnologiyalarının tətbiqi, dövlətin məlumat sistemləri və ehtiyatlarının yaradılılması və onun mütəmadi ttəkmilləşdirilməsi;

-   yekcins texnoloji standartlar bazasında hökumət informasiya bazasına və müvafiq sistemlərin qarşılıqlı əlaqələndirilməsinin təmini, dövlət idarəetmə orqanları sistemində etibarlı, habelə təhlükəsi olmayan informasiya mübadilə mexanizminin tətbiqinin həyata keçirilməsi baxımından vahid məxvi xidmət şəbəkənin qurulması inkişafı, təşkilati struktur, texnoloji imkanların genişləndirilməsi tədbirlərinin reallaşdırılması üçünuyğun mühitin yaradılması;

-   hökumət orqanları sisteminin göstərdiyi servisin çevikliyinin və keyfiyyətinin, həmçinin də müvafiq idarəetmə mexanizm və usullarının effektivliyinin yüksəldilməsi üçün “Е-hökumət” layihəsinin geniş miqyasda tətbiqinə dair, “bir pəncərə” prinsipinə istinad edən vahid elektron məlumat bazasına istinad edən xidmətlərin reallaşdırılması;

-   müasir dövrün inkişaf tendensiyalarının tələblərinə müvafiq surətdə uyğun fəaliyyət sahələrindən gələn tələ uyğun olaraq, sahələr üzrə normativ bazanın daima təkmilləşdirilməsi;

-      beynəlxalq təcrübəyə uyğun sahələr üzrə standart və sertifikatlaşdırma sisteminin tətbiqi;

-   müasir informasiya komunikasiya texnologiyalarının aid edildiyi ixtisaslar üzrə kadr hazırlığı işinin keyfiyyətinin yüksəldilməsi;

- informasiya komunikasiya texnologiyaları məhsulları istehsalının intensiv inkişafıi və onların ixracı imkanın artırılması;

-    yeni texnologiyaların tətbiq edilməsi sahəsi üzrə servisin, o cümlədən də telekomunikasiya, habelə kosmik peyk əlaqəsinin qurulması və onun keyfiyyətinin artırılması;

-   poçt əlaqəsi şəbəkələri vasitəsilə bank xidmətlərinin reallaşdırılmasının təmini və təkmilləşdirilməsi;

-   elektron ticarət, elektron səhiyyə kimi mütərəqqi iqtisadi fəaliyyət sahələrinin inkişaf olunması;

-     "rəqəmsal geriliyin" səviyyəsinin aşağı salınması baxımından müvafiq tədbirlər sissteminin reallaşdırılması;

-      İC formalaşdırılması istiqamətində sistemləşdirilmiş elmi, nəzəri, texniki və innovativ siyasətin reallaşdırılması;

-    informasiya cəmiyyətinin formalaşdırılması üçünhəyata keçirilən tədbirlərə nəzarət mexanizminin təmin olunması.

Praktik olaraq elektron imzanın və elektron sənəd dövriyyəsinin təmini haqqında Azərbaycan Respublikasının Qanunununda mühüm əhəmiyyəti vardır. Bu normativ baza praktik olaraq elektron imza və elektron sənəd istifadə olunmanın, onlara dair müvafiq rəqəmsal sənəd dövriyyəsi imkanlarının tətbiqi, habelə müvafiq fəaliyyətin təşkilati-hüquqi bazasının formalaşdırılması ilə əlaqədar təsərrüfat subyektlərinin hüquq və vəzifələrini müəyyənləşdirir, onların arasında yaranan münasibət formalarının tənzimlənməsinə imkan verir.

AR-da kosmik sənaye sahəsinin yaranması və inkişaf etdirilməsi üzrə Dövlət Proqramıda analoji xarakter daşıyır. Bu proqramın əsas hədəfləri ölkədə kosmik sənayenin yeni bir fəaliyyət sahəsi kimi formalaşdırılması, inkişafna nail olunması, dövlət orqanlarının peyk əlaqəsinə olan ehtiyaclarının təmin edilməsi, regionlarda insanların rəqəmsal tele-radio yayımı istiqmətində olan tələbatının ödənilməsi, ölkənin beynəlxalq əlaqə imkanlarının genişləndirilməsi, habelə kosmik fəzadan effektiv istifadə olunmaqla beynəlxalq, iqtisadi, tədqiqat, sosial, elmi fəaliyyət, mədəni inteqrasiya, təhlükəsizlik sistemləri və s. sahələrin inkişafna nail olunmasıdır.