Magistr dissertasiyasi ixtisasın şifri və adı


Azərbaycanın Aİ üzv-dövlətləri ilə iqtisadi əməkdaşlığının inkişaf perspektivləri



Download 0,91 Mb.
bet27/29
Sana21.02.2022
Hajmi0,91 Mb.
#7117
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   29
Azərbaycanın Aİ üzv-dövlətləri ilə iqtisadi əməkdaşlığının inkişaf perspektivləri

АИ иля Азярбайcан арасында тиcарят игтисади ялагялярин тящлили эюстярир ки, республикамызын бу интеграсийа гуруму иля ямякдашлыг мцнасибятляри формалашма мярщялясиндядир. Хариcи игтисади сийасятимизин приоритет истигамятляриндян бири олан бу мцнасибятлярин инкишаф етдирилмяси йахын перспективдя гаршыйа гойулмуш ян мцщцм мягсядлярдян щесаб олунур.
Кечид игтисадиййаты мярщялясиндя олан Азярбайcанын дцнйа игтисадиййатына интеграсийасынын тямин едилмяси бахымындан АИ иля Щяртяряфли ямякдашлыг мцнасибятляринин йарадылмасы вя инкишаф етдирилмяси чох ваcибдир. Бу республикада базар игтисадиййатынын формалашмасы, игтисади йцксялишин тямин олунмасы, ихраc потенсиалынын инкишаф етдирилмяси вя нятиcядя ящалинин мадди рифащ сявиййясинин йахшылашдырылмасы цчцн эениш имканлар йарадаcагдыр.
АИ иля Азярбайcан арасында игтисади ялагялярин инкишаф етдирилмяси щям республикамыз, щям дя АИ цчцн чох ящямиййятлидир. Бу ялагялярин инкишаф етдирилмясини шяртляндирян амилляри ашаьыдакы кими груплашдырмаг олар:

  • Азярбайcанын Авропа мяканына интеграсийа олунмасы зярурилийи;

  • Республикамызын АИ юлкяляриня ихраcынын эенишляндирилмяси цчцн йцксяк потенсиалын мювcуд олмасы;

  • Милли игтисадиййатын инкишаф етдирилмяси цчцн АИ юлкяляриндян йцксяк техника вя технолоэийа cялб олунмасынын зярурилийи;

  • Республикада мювcуд истещсал сащяляринин дирчялдилмяси вя йени истещсал сащяляринин йарадылмасы цчцн ири щяcмли хариcи инвестисийа гойулушларына йцксяк тялабатын мювcуд олмасы;

  • АИ-нын Гафгаз вя Хязяр реэионунда игтисади марагларынын тямин олунмасы;

  • АИ юлкяляриндя истещсал олунмуш йцксяк кейфиййятли мящсулларын Азярбайcан базарында реаллашдырылмасы цчцн ялверишли шяраитин мювcуд олмасы вя с.

Бцтцн бунлар АИ иля Азярбайcан арасында тякcя игтисади ялагялярин дейил, щям дя щяртяряфли ямякдашлыг мцнасибятляринин инкишаф етдирилмяси цчцн зямин йарадыр. 1996-cы илдя имзаланмыш «Тяряфдашлыг вя Ямякдашлыг» Сазишиня ясасян АИ-Азярбайcан тяряфдашлыьынын мягсядляри кими ашаьыдакылар мцяййян едилмишдир: Тяряфляр арасында сийаси ялагялярин инкишафына кюмяк едян сийаси диалог цчцн мцвафиг чярчивянин тямин едилмяси; Демократийанын мющкямляндирилмясиндя, игтисадиййатын инкишаф етдирилмясиндя вя базар игтисадиййатына кечидин баша чатдырылмасында Азярбайcан Республикасынын сяйляринин мцдафия едилмяси; Давамлы игтисади инкишафа наил олмаг мягсядиля тяряфляр арасында тиcарятин, сярмайя гойулушунун вя ащянэдар игтисади ялагялярин инкишаф етдирилмяси; Ганунвериcилик сащясиндя, игтисади, иcтимаи сащялярдя, малиййя, тящсил, технолоэийа вя мядяниййят сащяляриндя ямякдашлыьын ясасларынын тямин едилмяси вя с.
Эюрцндцйц кими гаршыйа гойулмуш бцтцн мягсядляр бирбаша вя долайысы иля гаршылыглы игтисади ялагялярин эенишляндирилмясиня хидмят едир. Башга сюзля, бу мягсядляр сюзцэедян интеграсийа блоку иля Азярбайcан арасында игтисади ялагялярин инкишаф етдирилмяси цчцн щансы истигамятлярдя мцщцм ишлярин эюрцлмяли олдуьуну мцяййян едир.
АИ иля Азярбайcан арасында щяртяряфли игтисади ямякдашлыьын мющкямляндирилмясинин ян мцщцм шяртляриндян бири кими, республикамызын мювcуд вя эяляcяк ганунвериcилийинин АИ ганунвериcилийиня уйьунлашдырылмасы чыхыш едир. Милли ганунвериcилийин Авропа стандартларына уйьунлашдырылмасы просеси илк нювбядя ашаьыдакы щцгуг сащялярини ящатя етмялидир: эюмрцк ганунвериcилийи, мцяссисяляр щаггында ганун, банк ганунвериcилийи, мцяссисялярин мцщасибат учоту вя верэи гойулушу, интеллектуал мцлкиййят, ямяйин мцщафизяси, малиййя хидмятляри, рягабят гайдалары, дювлят сатыналмалары, инсанларын, щейванларын вя биткилярин щяйат вя саьламлыьынын мцщафизяси, ятраф мцщитин мцщафизяси вя тябии сярвятлярдян истифадя, истещлакчыларын щцгугларынын горунмасы, васитяли верэиляр, техники норма вя стандартлар, нцвя енерэетикасына даир ганунвериcилик актлары, няглиййат вя с.
АИ иля Азярбайcан арасында ямякдашлыг гаршылыглы игтисади ялагялярин щяр ики тяряфин мянафейиня уйьун олараг инкишаф етдирилмясиня хидмят едир. Бу ямякдашлыьын ясасян игтисади вя сосиал инкишаф, ямяк ещтийатларынын инкишафы, мцяссисяляря кюмяк (юзялляшдирмя, капитал гойулушу вя малиййя хидмятляринин инкишафы да дахил олмагла), кянд тясяррцфаты вя сянайе, енеръи, няглиййат, туризм, ятраф мцщитин мцщафизяси, реэионал ямякдашлыг вя пул сийасяти цзяриндя тямяркцзляшмяси нязярдя тутулмушдур.
АИ-Азярбайcан ямякдашлыьына ямтяя вя хидмятлярля тиcарят сащясиндя ямякдашлыг апарыcы йер тутур. Бу ямякдашлыг щяр шейдян яввял АИ юлкяляри иля Азярбайcан арасында тиcарят ялагяляринин эенишляндирилмясиня хидмят едир. Юзц дя бу тиcарятин Цмумдцнйа Тиcарят Тяшкилаты (ЦТТ) гайдаларына уйьун сурятдя апарылмасы нязярдя тутулмушдур.
Азярбайcанла тиcарят игтисади ялагяляри инкишаф етдирмяйя хцсуси диггят йетирян АИ хариcи тиcарятля баьыл ашаьыдакы истигамятлярдя республикамыза йардым едир: ЦТТ тялябляриня cаваб верян хариcи тиcарят ганунвериcилийинин щазырланмасы; Юдяниш вя тянзимлямя механизмляри дя дахил олмагла тиcарят вя тиcарятля баьлы олан мясляляря даир сийасятин формалашдырылмасы; Азярбайcанын ЦТТ-йя цзв гябул олунмасына кюмяк вя с.
Мялум олдуьу кими, Азярбайcанын дцнйа тясяррцфат ялагяляри системиня интеграсийасынын зярури шярти кими республикамызын ЦТТ-йя цзв гябул олунмасы чыхыш едир.
ЦТТ-нин ясас мягсяди дцнйа тиcарятинин эениш мигйаслы либераллашдырылмасыдыр. ЦТТ бейнялхалг тиcарятин даща чох тариф методлары иля тянзимлянмясини, мцхтялиф гейри тариф методларынын ляьв едилмясини, идхал рцсумларынын тядриcян азалдылмасыны нязярдя тутур. Уругвай раунду нятиcясиндя имзаланмыш мцгавиляляря ясасян сянайе мящсуллары цзря эюмрцк идхал рцсумларынын ИЕЮ-лярдя 4%-я, ИЕОЮ-лярдя ися 34%-дян 14%-я ендирилмяси нязярдя тутулмушдур7.
Азярбайcанын ЦТТ-йя гябул олунмасы республикамыз цчцн бир чох мцсбят нятиcяляр вермиш оларды. Щяр шейдян яввял Азярбайcан мящсулларынын хариcи базарлара дахил олмасы цчцн ялверишли шяраит йаранарды. Беля ки, цзв юлкяляр тяряфиндян Азярбайcана гаршы тятбиг олунан дискриминасийа вя диэяр тиcарят мящдудиййятляри арадан галдырылмыш оларды. Диэяр тяряфдян ися, республикамызын ЦТТ-йя дахил олмасы юлкянин ихраc потенсиалынын артмасыны вя ихраcын структурунун оптималлашдырылмасыны шяртляндирмиш оларды.
Дцнйа ямтяя тиcарятинин 90%-нин ЦТТ цзвляринин пайына дцшдцйцнц нязяря алсаг, бу тяшкилата цзвлцк нятиcясиндя Азярбайcанын хариcи игтисади ялагяляринин инкишафы вя бу ялагялярдян ялдя олунан сямярянин артмасы цчцн ялверишли шяраит йаранаcаьы фикрини иряли сцрмяк олар.
Бцтцн бунлары нязяря алан Азярбайcан Республикасы 1997-cи илдя ЦТТ-йя цзв гябул олунма просесиня башламышдыр. Мялум олдуьу кими, ЦТТ-йя гябул олмаг мцряккяб вя чох мярщяляли просесдир. Щазырда ЦТТ-нин Азярбайcан цзря ишчи групу фяалиййят эюстярир вя республикамыз ЦТТ-йя гябул просесинин икитяряфли вя чохтяряфли данышыглар мярщялясиндядир.
Гейд етмяк лазымдыр ки, ЦТТ цзв олмаг истяйян юлкяляр гаршысында олдугcа сярт тялябляр гойур. Бунлара хариcи тиcарятин либераллашдырылмасы, мящдудиййятлярин вя протексионист тядбирлярин арадан галдырылмасы, идхал эюмрцк рцсумларынын минумума ендирилмяси, хариcи тиcарят реъиминин тякмилляшдирилмяси, мцвафиг ганунвериcилик базасынын йарадылмасы вя с. аиддир.
Азярбайcанын ЦТТ-йя гябул олунмасы просесинин уьурла баша чатдырылмасы цчцн АИ тяряфиндян республикамыза щяртяряфли йардым эюстярилир. АИ-на цзв олан 15 юлкя ЦТТ-дя АИ Комиссийасы гисминдя ващид мювгедян тямсил олунурлар. Щазырда АИ АБШ-ла бирликдя ЦТТ-нин ясас щярякятвериcи гцввяси щесаб олунур.
АИ ЦТТ гайдаларынын юйрянилмяси, милли ганунвериcилийин ЦТТ тялябляриня уйьунлашдырылмасы, эюмрцк системинин тякмилляшдирилмяси вя с. истигамятлярдя республикамыза йардым эюстярир. Бу йардым мцтяхяссислярин щазырланмасы, семинарларын тяшкили, мцвафиг дювлят органларынын зярури информасийаларла тямин едилмяси, мцхтялиф характерли техники йардымлар формасында щяйата кечирилир.
Гейд етдийимиз кими, щазырда республикамыз ЦТТ-йя цзвлцк просесинин икитяряфли вя чох тяряфли данышыглар мярщялясиндядир. Икитяряфли данышыглар ясасян АИ, АБШ, Исвечря вя Австралийа иля апарылыр. 2002-cи илдя ЦТТ-нин Азярбайcан цзря Ишчи Групунун илк иcласы кечирилмишдир. Щямин иcласда АИ иля эениш мцзакиряляр апарылмыш вя АИ тяряфиндян «суаллар пакети» тягдим олунмушдур. Тягдим олунмуш суалларын мцхтялиф сащяляри ящатя етмяси АИ тяряфиндян Азярбайcана хцсуси диггят верилдийини вя бу гурумун юлкямизин ЦТТ-йя цзв гябул едилмясиндя мараглы олдуьуну эюстярир. Гейд едяк ки, щазырда АИ ЦТТ-йя цзв олмайан юлкяляря гаршы хцсуси дискриминасийа тядбирляри щяйата кечирир.
АИ- Азярбайcан игтисади ямякдашлыьынын ян мцщцм истигамятляриндян бири дя истещсал кооперасийасыдыр. Бу ямякдашлыг ашаьыда эюстярилян мясялялярин инкишаф етдирилмяси мягсяди дашыйыр: щяр ики тяряфин тясяррцфат субйектляри арасында ишэцзар ялагялярин инкишафы; Азярбайcан сянайесинин йенидян гурулмасы истигамятиндя апарылан ишлярдя АИ-нын иштиракы; идаряетмянин йахшылашдырлмасы; базара мцвафиг коммерсийа гайда вя нормаларынын, о cцмлядян ноу-щау-нун верилмясинин тякмилляшдирилмяси; ятраф мцщитин мцщафизяси.
АИ иля Азярбайcан арасында капитал гойулушларынын стимуллашдырылмасы вямцдафияси цзря ямякдашлыг мцщцм йер тутур. Бу ямякдашлыьын мягсядлярини ашаьыдакы кими груплашдырмаг олар: лазым эялдикдя цзв дювлятлярля Азярбайcан арасында капитал гойулушларынын стимуллашдырылмасы вя мцдафияси цзря мцгавиляляр баьланмасы; лазым эялдикдя цзв дювлятлярля Азярбайcан арасында икигат верэитутманын арадан галдырылмасы цзря мцгавиляляр баьланмасы; республика игтисадиййатына хариcи инвестисийаларын cялб олунмасы мягсядиля ялверишли шяраитин йарадылмасы; капитал гойулушлары цзря ганунлар, гайдалар вя инзибати практикайа даир мялуматларын мцбадиля едилмяси; Тиcарят йармаркалары, сярэиляр, тиcарят щяфтяляри вя диэяр бу кими тядбирляр формасында инвестисийа имканлары барядя информасийа мцбадиляси.
АИ иля Азярбайcан арасында кянд тясяррцфаты вя аграр-сянайе сащясиндя ямякдашлыг ярзаг тящлцкясизлийинин йахшылашдырылмасы, агробизнесин инкишафы принсипяриня ясасланыр. Бу ямякдашлыьын мягсядляри ашаьыдакылардыр: Аграр-сянайе вя хидмятляр бюлмясиндя аграр ислащатларын уьурла щяйата кечирилмяси; кянд тясяррцфатынын модернляшдирилмяси вя йенидян гурулмасы ; республикада истещсал едилян кянд тясяррцфаты мящсуллары цчцн дахили вя хариcи базарларын эенишляндирилмяси; Азярбайcан стандартларынын АИ-нын ярзаг вя кянд тясяррцфаты мящсуллары цзря санитарийа вя фитосанитарийа стандартлары да дахил олмагла, техники гайда вя стандартларына уйьунлашдырылмасы вя с.
АИ –Азярбайcан ямякдашлыьынын мцщцм истигамятляриндян бири дя даь-мядян вя хаммал сянайеси сащясиндя ямякдашлыгдыр. Бу ямякдашлыг ашаьыдакы истигамятляри ящатя едир: даь-мядян сянайеси вя ялван металлар секторунда кейфиййят йохламаларына даир информасийа мцбадиляси; ямякдашлыьын щцгуги чярчивясинин мцяййян едилмяси; тиcарят мясяляляри; даь-мядян сянайесиндя тящлцкясизлик техникасы вя с.
Азярбайcан АИ иля елм вя техника сащясиндя ямякдашлыьын йарадылмасына хцсуси ящямиййят верир. Бу ямякдашлыг ашаьыдакы сащяляри ящатя едир: елми- техники информасийа мцбадиляси; елми-тядгигат вя технолоъи ишлямяляр (ЕТИ) сащясиндя бирэя тядбирляр; щяр ики тяряф цчцн мцтяхяссис щазырлыьына даир тядбирляр, тядгигатчыларын вя технологларын ЕТИ сащясиндя мцбадиля програмлары вя с.
АИ- Азярбайcан ямякдашлыьынын ясас истигамятляриндян бири дя малиййя хидмятляри сферасында ямякдашлыгдыр. Бу сащядяки ямякдашлыг Азярбайcанын цмумдцнйа гаршылыглы щесаблашмалар системиня дахил олмасына кюмяк мягсяди дашыйыр. Техники йардым ашаьыдакылар цзяриндя cямлянир: мцасир, юзял банк вя малиййя хидмятляри системинин вя кредит базарынын инкишафы; республикада малиййя системи цзря тяcрцбя вя мцтяхяссис щазырлыьында мцбадиля; сыьорта хидмятляри сащясиндя бирэя мцяссисяляр йарадылмасында АИ ширкятляринин иштиракы цчцн шяраит йарадылмасы вя с.
АИ иля Азярбайcан арасында мцяссисялярин йенидян гурулмасывя юзял-ляшдирилмяси сащясиндя ямякдашлыг ашаьыдакы истигамятляри ящатя едир: юзялляшдирмя програмларынын щяйата кечирилмясиня йардым едилмяси; мцяссисялярин мялумат банкынын йарадылмасы; сящм пакетляринин гейдиййаты системинин ишляниб щазырланмасы; юзялляшдирмя цчцн щазыр олмайан мцяссисялярин йенидян гурулмасы вя с.
АИ иля Азярбайcан арасында кичик вя орта мцяссисяляр (КОМ) сащясиндя ямякдашлыг республикада бу тип мцяссисялярин инкишаф етдирилмяси мягсяди дашыйыр. Бу ямякдашлыьа ашаьыдакы мясяляляр цзря техники йардым дахилдир: КОМ-лар цчцн щцгуги ясасларын ишляниб щазырланмасы; мцвафиг инфрастуктурун инкишаф етдирилмяси; технопаркларын инкишаф етдирилмяси; маркетинг, мцщасибат учоту вя мящсулларын кейфиййятиня нязарят сащяляри цзря кадрларын щазырланмасы вя с.
Туризмин инкишафы цчцн бюйцк имканлар малик олан Азярбайcан АИ иля туризм сащясиндя ямякдашлыьын эенишляндирилмяси хцсуси ящямиййят верир. Бу ямякдашлыг щяр шейдян яввял ашаьыдакы мясяляляри ящатя едир: туризм хидмятляринин эюстярилмяси цчцн ялверишли шяраит йарадылмасы; информасийа мцбадилясинин артырылмасы; рясми туризм органларынын гаршылыглы ямякдашлыьы; туризмин инкишаф етдирилмяси мягсядиля кадрларын щазырланмасы.
Гаршылыглы тиcарятин инкишаф етдирилмясинин тяканвериcи амилляриндян бири кими АИ иля Азярбайcан арасында эюмрцк сащясиндя ямякдашлыг чыхыш едир. Бу ямякдашлыьын ясас мягсяди эюмрцк системинин АИ-нын эюмрцк системиня уйьунлашдырылмасынын тямин олунмасыдыр. Бу ямякдашлыьа ашаьыдакылар дахилдир: информасийа мцбадиляси; иш методларнын тякмилляшдирилмяси; бирэя номенклатура вя ващид инзибати сянядин тятбиги; АИ вя Азярбайcанын транзит системляри арасында гаршылыглы ялагя; мал дашынмасы иля ялагядар тяфтиш вя рясмиййятчилийин садяляшдирилмяси; мцасир эюмрцк информасийа системляринин тятбигиня йардым едилмяси; семинар вя тядрис курсларынын тяшкили вя с.
Бцтцн бунларла йанашы АИ –Азярбайcан ямякдашлыьы енерэетика, ятраф мцщит, няглиййат, реэионал инкишаф, телекоммуникасийа, истещлакчы щцгугларынын мцдафияси, статистика вя с. истигамятляри дя ящатя едир.
Эюрцндцйц кими АИ иля Азярбайcан арасында ямякдашлыг тясяррцфат щяйатынын бцтцн сащялярини ящатя едир. Бу ися гаршылыглы игтисади ялагялярин системли сурятдя инкишафы цчцн эениш имканлар йарадыр.
Республикамызын АИ иля щяртяряфли ямякдашлыьынын перспектив инкишафыны шяртляндирян амилляри ашаьыдакы кими груплашдырмаг орар: бу ямякдашлыьын щцгуги базасынын (ТЯС) йарадылмасы; гаршылыглы ялагялярин щяр ики тяряф цчцн сямяряли олмасы; щяр ики истигамятдя идхал-ихраc ямялиййатлары цчцн эениш имканларын олмасы; АИ юлкяляриндян капитал ахынларыны стимуллашдыран ялверишли инвестисийа мцщитинин мювcуд олмасы; АИ-нын Асийа иля тиcарят–игтисади ялагяляриндя Азярбайcанын транзит юлкя ролунда чыхыш етмяси; Азярбайcанын АИ-нын Гафгаз вя Орта Асийа реэионунда ян мцщм игтисади тяряфдашы олмасы.
Беляликля, бцтцн бунлар эюстярир ки, АИ иля игтисади ялагялярин эенишляндирилмясиня республикамызын игтисади инкишафынын стимуллашдырылмасынын ян мцщм амилляриндян бири кими йанашылмалыдыр. Лакин бу ялагялярин бярабяр сявиййяли партнойорлар мярщялясиня галдырлмасы цчцн республикамызда бир чох ящямиййятли тялбирлярин щяйата кечирилмяси ваcибдир.

Download 0,91 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   29




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish