Маданиятнинг барча ўзига хосликлари киради

Тибет-бирма тил оиласи халқлари. Тил оиласига мансуб халқлар ХХРнинг жанубий-ғарбий вилоятларида­­ яшайди. Энг йириклари тибетликлар (4,5 млн), йузу ( 5млн). Тибетликлар шу номли баланд тоғлар воҳаларида яшашади. Улар асосан чорвачилик ва тоғ воҳалари деҳқончилиги билан шуғулланадилар. Асосий уй ҳайвони яклар. Улар баланд тоғ шаритига мослашган ягона йирик шохли мол бўлиб, аҳолига сут, гўшт, жун, тери беради. Жуни ва териси кийим, гилам, ёзги чайлаларни ёпишда қўл келади. Тибетликлар кўп бўлмаса қорамол ва отларни ҳам боқишади.
1949 йилда ХХР ташкил топганига қадар Тибет ярим мустақил теократик давлат эди. Диний раҳбар Далайламақароргоҳи Лхаса шаҳрида эди. Ҳозирда Тибет ХХР таркибига киради. Далайлама 1959 йили Ҳиндистонга кетиб, Тибетни озод қилиш учун курашга бошчилик қилмоқда.
Ицзулар Хитой ва Мьянма чегараларида яшайди. Аҳоли омоч ва имкони бўлмаган жойларда мотига деҳқончилигини олиб боради. Ицзуларда ҳунармандчилик, айниқса темирчилик яхши ривожланган. Аёллари моҳир каштачилардир.
Тай тил оиласига мансуб халқлар. Ицзудан шарқда Въетнам билан чегарада тай тиллардиа сўзлашадиган аҳоли яшайди. Улар 21 млн атрофида, энг йириги чжуан (15 млн). Чжуанлар моҳир деҳқонлар, ҳунармандлардир. Металлага ишлов беришда, форфор ясашда, шойи газламалар тўқишда ном қозонганлар. Қолган халқлар кўпсонли бўлмасада, ўз \аётида кўплаб анъанавий хусусиятларни сақлаб қолгани билан этнологларда қизиқиш уйғотади.
Япония ва японлар. Япония тўртта йирик-Хонкайдо, Хонсю, Сикоку ва Кюсю ва яна 40 минг атрофида майда ҳамда жуда ҳам кичик оролларда жойлашган мамлакат. Бу оролларнинг катта қисмида аҳоли яшамайди.
Археологик маълумотларга қараганда одамлар Япон оролларига анча эрта келиб жойлашган. Яхши ўрганилган ёдгорликлардан бундан 10 минг йил олдин ясалган сопол синиқлари чиққан. Олимлар уларни ҳозирда Хонкайдонинг шимолида яшаган айнлар аждодлари қолдирганлигини фараз қиладилар. Ҳозирда 16 минг атрофида қолган айнлар ўзларининг маданиятларини деярлик йўқотганлар. Айнлар маданиятини тадқиқ этиш уларнинг аждодлари Шарқий ва Жанубий-Шарқий Осиёнинг қадимги аҳолиси билан алоқадорлигини тасдиқлади. Мил.авв. II минг йилликда Япон оролларига авсронезия тилларида сўзлашадиган аҳоли келиб жойлашган. Қадимги япон тилига мансуб кишилар оролларга Кореядан мил.авв. V асрда кўчиб ўтгани фараз қилинади.
Замонавий Япония бир миллатли мамлакат аҳолисининг 99% японлар. Уларда этнографик гуруҳлар ҳам мавжуд. Маълум маданиятдаги ўзига хосликлар рюкюликлар ва айнларда мавжуд.
тил борасида вазият ҳам ўзига хос. Мамлакатда 3 та гуруҳ диалект ва яна кўплаб шевалар бор. Диалектлар фонетик жиҳатдан ўзаро фарқ қилади. Ҳар бир япониялик ҳеч бўлмаганда иккита шевани билади. Биринчиси расмий давлат ва адабий тил бўлса, иккинчиси ўзи яшаётган ҳудуднинг шевасида сўзлаша олади.
Япон ёзуви хитой иероглифлари асосида шаклланган. Япон матнларини ўқиш анча мушкул иш. Х асрдан яратилган 50 белгили бўғинли ёзув одатда грамматик талабларни изоҳлашда ишлатилади.
Японларнинг анъанавий хшжаликлари омоч деҳқончилиги. Ўрта асрларда ер майдонларининг майдалашиб кетганлиги саббали мотига деҳқончилиги қайтадан вужудга келган эди. Анъанавий қишлоқ хўжалигида қўл меҳнатидан кенг фойдаланилади.
Классик япон жамияти ҳаёти ва фаолиятини таъминлашда балиқчилик муҳим ўрин тутади. Бу ҳудудда ўзига хос хўжалик-маданий тип соҳилбўйи балиқчилари ва теримчилари хўжалиги бўлган. Айни пайтда балиқчилар ҳамиша аҳолининг камбағал гуруҳига кирган. Кореядаги каби Японияда ҳам аёлларда шўнғиб сув остидан моллюскаларни олиб чиқиш касби ҳам бўлган. Бакланлар ёрдамида балиқ овлаш усулидан қадимдан фойдаланиб келинган. Қушнинг бўйнига халқа тақилиб, у билан балиқни фақат томоғигача ютишига имкон беради, холос. Қушни эгаси балиқни баклан оғзидан суғуриб олиб яна овга ундайди. Ҳозирда бу хилдаги балиқ овлаш туристлар учун кўнгилочар томоша сифатида кўрсатилади.