Маданиятнинг барча ўзига хосликлари киради

Этнодемографик муаммолар. Ўлканинг хўжалик жиҳатдан хилма-хил эмаслиги, ҳаётнинг кўплаб соҳаларида муаммолар туғдиради. Бу аҳоли сонининг кейинги юз йил давомида кесикн ўсишида яққол намоён бўлди. Масалан, Тожикистон аҳолиси юз йилда 11 мартага ўсган. Этнодемографик муаммолар озиқ-овқат танқислиги, ортиқча ишчи кучининг ўсиб боришида сабаб бўлмоқда. Хусусан, 2000 йилги маълумотлар бўйича Андижон вилоятида 1 км.кв.да 512 киши яшаши ҳам муаммонинг канчалик долзарблигини кўрсатади.
Ижтиомий ташкилотлар. Моддий бойликларни яратишдаги хилма-хил имкониятлар, мулкий табақаланишни ҳам нотекис бўлишига олиб келади. Агар деҳқончилик ҳудудларида табақаланиш мил.авв. I минг йилликда бошланса, чорвадорларда бу жараён анча кеч содир бўлади. Шаҳарларда ижтимоий муносабатлар ва тенгсизлик, қишлоқлардагига нисбатан кескин ва аниқроқ намоён бўлади. Умуман олганда Ўрта Осиёликлар ижтимоий стратификацияси нисбатан мураккаб бўлиб, кўплаб ҳудудий хусусиятларга эга.
Давлат тузуми. Рус истилосига қадар Ўрта Осиё: Хива ва Қўқон хонликлари, Бухоро амирлигига қараган. Хонликлардаги ерларнинг барчаси ҳукмдорлар мулки ҳисобланган. Бошқарув маъмуриятида машғул кўп сонли амалдорлар фақат маош эмас, балки маҳсулот (асари буғдой) билан инъомлар ҳам олиб туришган.
Ўрта Осиё жамияти асосий ячейкаси қўшничилик жамоаси бўлган. Деҳқончилик воҳаларида айнан қишлоқ жамоалари асосий ижтимоий бирлик бўлиб, амалда ер ва сувнинг эгаси ҳисобланган. Жамоанинг ичида ер ва сув алоҳида оилаларга тақсимланган. Узоқ асрлар давомида сувни ерга нисбатан ҳам юксакроқ қадрлашган.
Шариат бўйича мулк, вақф ер эгалиги турлари ҳам бўлиб, унга ҳеч қандай жамоа ёки шахс даъво қилиши мукин бўлмаган.
Чорвадорлар жамияти уруғ-қабила бўйича ҳаёт кечирган. Унда кўчманчилар жамоаси асосий бўғин ҳисобланган. У бир неча қариндош оилаларни бирлаштирган. Жамоалар уруғларга, улар ўз навбатида қабилаларга бирлашган. Яйловлар, сув манбалари қабилаларники бўлган.
Қозоқ ва қирғизлар жамиятида чорвадор аҳоли оқ ва қора суякларга бўлинган. Биринчисига хон ва султонлар кирса, иккинчисига оддий чорвадорлар кирган. Туркманлар ҳам зодагонлар-иглар ва авом “қуллар”га бўлинган. ХХ аср давомида тафовутлар йўқола бориб, қисман фақат никоҳ муносабатларида қолади.