Корейсларнинг хўжалиги. Корейларнинг хўжалиги суғорма деҳқончиликка асосланган. Ерни ҳайдашда йирик шохли моллардан фойдаланиш, шоли кўчатларини жўякларга экилиши уларнинг Жанубий-Шарқий Осиё халқлари билан бевосита алоқада бўлганини тасдиқлайди. Асосий қишлоқ хўжалик экини шоли бўлиб қолади. Ярим оролнинг шимолида иқлим бирмунча салқин бўлганидан унда ося, буғдой, маккажўхори экилади.
Қишлоқ хўжалигида ҳам қўл меҳнатидан кўп фойдаланилади. Бу ҳол далаларга сув чиқариш бораисда кузатилган, сув кўтарувчи мосламалардан кам фойдаланилган.
Деҳқончиликдан ташқари хўжаликда балиқчилик ҳам айниқса йирик дарёлар бўйлари, қуйи оқимларида муҳим аҳамият касб этган. Соҳилга яқин оролларнинг кўп бўлиши балиқни бир ёки жамоа бўлиб ов қилиш учун имконият яратган. Корейс ошхонасида камёб ҳисобланган денгиз моллюскаларини махсус сувга чуқур шўнғувчи аёллар овлаганлар.
Тоғли аҳоли яқин вақтларга қадар ов ва ёввойи доривор ўсимликларни териш билан шуғулланганлар. Корейслар таомларида ўсимлик ва денгиз маҳсулотларидан кенг фойдаланилади. Аксинча сут ва сут маҳсулотларини истеъмол қилмайдилар, чой ҳам кам ичилади.
Корейс ҳунармандлари буюмлари қадимдан шуҳрат қозонган. Будда ибодатхонаси учун 770 йили корейс металлурглари қуйган қўнғироқлари диаметри-2,3 метр, баландлиги-3 метр бўлган. Корейс ҳунармандлари металл буюмларга тош ва рангли эмалдан кўз қўйишни ўзлаштирганлар.
XVI асрдаёқ корейслар катта ҳарбий кемалар қуриб, уларнинг сиртини мис бўлаклари билан қоплаганлар. Тўқимачилик ҳам юксак тараққиётга эришган. Қоғоз, кулолчилик ривожланган. Корейс форофри бутун дунёда ҳозирга қадар қадрланади.
Корейслар қадимдан дарё бўйлаб жойлашганлар. Шаҳарлар ўрта асрларда водийларга душманни киритмаслик учун қурилган қалъалар ўрнида юксалади. Корейс қурувчиларининг юксак маҳоратидан ярим оролга киришга йўл қўймаслик учун қурилган мудофаа деворини кўрсатиш мумкин. У Х асрда киданлар хужумларига қарши қурилиб, узунлиги 500 км бўлган.
Корейслар уй-жойлар қурилишида ҳам катта маҳоратга эришган. Уларнинг синчли уйлари муҳим хусусиятга эга-поли ондоль орқали пастидан иситилади. Корейс оиласининг бутун ҳаёти ондол устида ўтади. Овқат тайёрлаш учун ўчоқ ва қозон ошхонада бўлган. Корейслар уйида мебель кам. Уйда жиҳозлардан фақат овқатланиш учун паст хонтахта сифат стол бўлган. Уни таом тортишдан олдин олиб келиб, сўнг чиқариб қўйишган.
Корейслар буддизм динига сиғиниб, у милодий IV-VII асрларда Хитойдан кирган. мамлакатда аждодлар руҳига эътиқод анимизм, конфуций таълимоти асосида ўтказилади. ХХ асрдан христиан миссионерлари ҳам ўз фаолиятларини кучайтирди.
Сибирь халқлари. Замонавий цивилизация ҳали инсонларни Шимолий Осиёнинг арктика ва субарктика шароитига мос мунтазам ҳаёт имкониятларини ярата олганича йўқ. Бу борада Сибирь халқларининг ҳаёт таъминоти тажрибаси: ов, балиқчилик, транспорти, кийимлари, уй-жойлари ва уларни иситиши, таомлари турлари, уларни мавсумга қараб истеъмол қилишлари ва ҳ.к.о.ларни ўрганиш катта аҳамият касб этади. Бу бебаҳо тажриба Сибирь халқларининг жаҳон маданиятига қўшган ҳиссасидир.
Бугунги кунда Сибирда 25 дан ортиқ халқ ва элатлар яшайди. Уларнинг хўжалик ҳаёти асосини тайга ва тундра овчилиги, денгиз ҳайвонларини овлаш, балиқчилик ва буғучилик ташкил қилади. Уларнинг этнологик адабиётларда Шимол ва Сибирнинг кам сонли халқлари деб аташади. Бу халқларнинг сони 200 дан 34 минггача, барчаси биргаликда 180 минг кишидан иборат. Фақат битта Шимол халқи ёқутлар бу сондан кўпчиликни, яъни 382 минг кишидан иборат. Жанубий Сибирда эса нисбатан йирик-бир неча ўн мингдан бир неча юз минггача бўлган халқлар ҳам яшайди.
Do'stlaringiz bilan baham: |