|
N, k, y , p, l, y, sh, d
tovushlarini nutqqa q o ‘yish bilan quyidagi
s o ‘z!arni talaffuzi ustida ishlashni tashkil etish lozim. Bu so'zlar: son,
sut, sust, n o n , k o ‘k, k o ‘l, y o ‘l, yilt, pok, k o ‘p, lenta, lahm , tosh, mosh,
q o sh , d a rz , daraxt, stol, stul, s o m o n , mashina. . .
B e m o r yuqorida keltirilgan s o ‘z!ar yordam ida ju m la la r tuzishi va h a r
bir s o ‘zni aniq t o lg ‘ri talaffuz qilishi lozim. S o‘zlarni talaffuz qilishda
qiynalsalar, s o ‘zlarni b o ‘g ‘inlab talaffuz qilishi mum kin.
B a ’zi h ollarda logoped
k
tovushini hosil qilishda qiyinchiliklarga
u c h ra y d i. Bu qiyinchiliklar, ayniqsa, shu tovush bilan boshlanadigan
s o ‘z la rd a yaqqol seziladi. Bu qiyinchilikning asosiy sababi shundaki,
k
tovushini hosil qilishda bu to v u sh d a n oldin / tovushi keladigan b o ‘g*inlami
hosil q ilm o q lozim. C h u n k i bu tovushlar talaffuzida hiqildoq tepaga
k o ‘tariladi va / dan
k
ga o ‘ta y o tg a n d a til orqa qismining tanglayga nisbatan
intilishi osonlashadi.
B e m o r l a r k o ‘pincha
k
tovushini rtovushi bilan almashtiradi. B em om i
bu n o q u la y lik d a n ozod qilish u c h u n unga
k
tovushi hosil qilinayotganda
tiln in g ildizi yuqori tanglayga yopishishini his etishi lozim.
A, u, m, t, i, v, s, e, n, k, p, l, ye, sh
tovushlarni o ‘zlashtirish jarayonida
artik u la tsio n ap p a ra tn in g apraksiyasi yengiladi.
L o g o p e d tovushlarni hosil qilishda boshqa tartibga rioya qilsa ham
b o ‘ladi, a m m o quyidagi ikki sh a rtn in g bajarilishi lozimligini unutm aslik
kerak:
1. Bir v a qtning o ‘zida b ir artikulatsion guruhga m a n su b tovushlarni
hosil qilish m u m k in emas.
2. T o v u s h la r s o ‘zlarga kiritilayotganda va so ‘zlard an g a p la r hosil
q ilin a y o tg a n d a , bosh kelishikdagi otlardan q o c h m o q lozim va bu s o ‘zlar
b e m o rla rn in g atrofdagi kishilar bilan muloqotda b o lish id a foydalanadigan
kelishiklarda talaffuz qilinishi lozim .
K o ‘rish va eshitish imitatsiyasi uslubini ta d tiq qilish k o kp h o lla r d a
uzoqqa c h o ‘zilm aydi. Artikulatsion a p p a ra t aprapsiyasi yengilib b o rish i
bilan kundalik hayotga oid so‘z va gaplarni ta laffuz qilishga o 'rg a tila d i.
Shuni aytib o 'tis h kerakki, tovush talaffuzini tiklash jarayoni z u d lik
bilan olib borilsa, duduqlanishga o 'x s h a g a n n u t q buzilishi rivojlanishi
m u m k i n .
B u n d a y b e m o r l a r b i l a n i s h l a g a n d a b o s h l a n g ‘ i c h
m a sh g 'u lo tla rd a n o q s o ‘z va b o ‘g ‘in o h a n g d o rlig in i ularga bis e ttir is h
h a m d a nutq bilan h a m o h a n g nafas olish m a sh q la rin i o ‘tkazm oq lo z im .
Ba’zi hollarda lab apraksiyasi c h u q u r sezilgan bem orlarda n is b a ta n
0‘qish va yozish qobiliyati saqlanib qolgan b o ‘ladi. Bunday b e m o r d a
tovush hosil q ilinganda unga a w a l ichida o kqitilib, so 'n g ra shivirlab va
nihoyat ovoz c hiqarib o'qitish lozim. C h u n k i o v o z hosil qilish j a r a y o n i d a
iloji boricha b e m o rn in g barcha im koniyatlarini ishga solm oq lozim . Bu
hollarda nutqni tiklash s o n o r v a sirg‘aluvchi to v u sh lard an tashkil t o p g a n
so'z larni talaffuz qilish hisobiga am alga oshiriladi. B em or t o m o n i d a n
ovozsiz, shivirlab talaffuz qilingan til oldi va til o rq a tovushlardan tashkil
to pgan so 'z va gaplarni talaffuz qilish, uni lab t o v u sh la m i talaffuz qilishga
tayyorlab boradi.
A m a ld a b u n g a quyidagicha erishiladi. L o g o p e d o ‘qish va y o z is h
xususiyati saqlanib qolgan bemorga baland o v o z bilan o ‘qishdan ta s h q a ri
ichida o ‘qish va shivirlab o kqish h a m m u m k in lig in i uqtiradi. A ksariyat
o d a m la r buni yaxshi biladilar, chunki h a r q a n d a y o d a m talaffuzi m u s h k u l
b o ‘lgan s o ‘zlarni o ‘q ig a n d a yoki yozganda uni ic hida qaytaradi. B e m o r g a
til oldi va til orqa u n d o s h tovushlardan tashkil topgan so ‘zlarni q a y t a -
qayta takrorlash ta k lif qilinadi. B em o r bu s o ’zlarni ko'chiradi, ic h i d a
o'q iydi va qaytalab talaffuz qiladi. L o g o p e d shu vaqtda a rtik u la ts io n
ap p arat faoliyati oshishini kuzatib tu ra d i, a g a r bu faoliyat z o ‘rayishi
kuzatilmasa, "qattiq ro q ”, "balandroq", " q o 'r q m a s d a n " kabilar bilan u n i
rag‘batlantirib turadi. Bir vaqtning o ‘zida lo g o p e d b e m o r bilan b irg a
shivirlab so‘zlarni qaytarib turadi.
N u q ta n in g chiziqli sintagmatik tarafdan saqlanishi m unosabati b i la n
a rtikulatsion q iy in c h ilik la r asosan e rk in q a y ta r is h d a , aytish va o v o z
chiqarib o ‘qishda kuzatilishi m um kin. Bosh miya quyi qismi o s t i n i n g
bo'laklari keng ja ro h a tla n g a n d a kinestetik aleksiya yuzaga keladi h a m d a
natijada ichida o lqish va k o ‘chirib yozish xususiyatlari birm uncha b uziladi.
B u n d a y h o lla r d a lo g o p e d g a x a ra k te ri j i h a t d a n k o ‘rish va e s h i t i s h
imitatsiyasi usuliga o ‘xshash o ‘zga bir u sulni q o l l a s h g a to 'g 'ri k e la d i.
H a rfla rn in g ustiga sh u to v u sh la rn in g a rtik u la ts iy a s in i b e l g ila y d ig a n
ishoralar, m asalan, a ’zolam in g portlovchi -
Do'stlaringiz bilan baham: | 
