M. Y. Ayupova

Q ‘rab turgan muhitda anglash
O 'rab turgan m uhitda anglashni shakllantirish bo'yicha ish, tananing 
o'ng va chap tom onlari haqida bolalardagi tasaw urlarga asoslanadi. Ushbu 
ish quyidagi ketm a-ketlikda olib boriladi:
1. Bolaga nisbatan buyum larni fazoviy joylashishini, y a’ni o'ziga 
nisbatan aniqlash.
Logoped bolalarga yonboshida joylashgan buyumlarni fazoga nisbatan 
aniqlash vazifasini beradi: "o'ng tom oningda qanday buyum joylashganini 
ko'rsat", "kitobni o 'n g tom onga o'zingdan chap tom onga qo'y" harakatini 
bajaradi. Agarda bolaga bu vazifani bajarish og'irlik qilsa, unda aniqlik 
kiritish kerak, ya’ni o 'n g tom on — bu o 'n g qo'lga yaqin, chap to m o n — 
chap qo'lga yaqindir.
2. 2 - 3 buyum lar va ularning tasvirlari orasida fazoviy nisbatlarni 
aniqlash. Oldin logoped ikki buyum ni joylashishini ko'rsatadi, keyin esa 
o'ng qo'l bilan kitobni olish va o 'n g q o 'li atrofiga qo'yishni, chap qo 'l 
bilan daftarni olish va chap qo'l atrofiga qo'yishni taklif qiladi, "kitob 
qayerda joylashgan, daftarga nisbatdan o 'n g yoki chap tom ondam i?" 
degan savol berildi.
Keyinchalik bolalar logoped vazifasiga binoan keyingi vazifani bajarishi 
kerak: qalam ni daftarning o 'n g tom oniga qo'yish; ruchkani kitobning 
chap tom oniga qo'yish; ruchka kitobga nisbatan qayerda joylashgan 
chapdam i yoki o 'n g d a ekanligini; qalam daftarga nisbatan o 'n g d a yoki 
chapda joylashganligini aytish.
Optik disleksiya va disgrafiyani bartaraf qilishda turli xil harf va shaklni 
fazoviy joylashishini aniqlab olish zarur.
Taxminiy vazifalar:
1. Buyum ning o 'n g va chap tom onlarini aniqlash. Stolda yotgan 
buyum larning o 'n g va chap tom onlarini topish.
Vazifa logopedning og'zaki yo'llanm asi bo'yicha bajariladi: "kitob, 
d aftarn in g c h a p va c h a p to m o n la rin i: shkaf, sto ln in g o 'n g , c h a p
qanoatlarini va boshqalarni ko'rsatish".
2. H arf va uning elem entlarini grafik tasviri bo'yicha fazoviy nisbatini 
aniqlash. Bu bosqichda harf va tasvirining elem entlarini ko'rish qobiliyatini 
rivojlantirish bo'yicha ish olib boriladi. Bunda quyidagi vazifalarni tavsiya 
etish mumkin:
1. O 'xshash h arf va shakllar qatoridan m a ’lum h arf va shaklni topish.
O'xshash harflar qatori tavsiya etiladi:
A LM DA L D VR 
VZ G T