M uh am m ad yo qub o sto n a q u lo V budjet hisobi

4
-
Zak. 211
4 9

---

budjet m ablag‘lari oluvchilaming xarajatlarini toMashga o ‘tkazib berilgan 
m ablag‘lar qayd qilinadi.
S a vo l va to p s h iriq la r
1. M ahalliy moliya organlarida mahalliy budjetlarga tushgan darom adlar 
sum m asiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
2. M ahalliy moliya organlarida mahalliy budjet daromadlariga ortiqcha 
tushgan va mahalliy moliya organi tomonidan soliq tolovchilarga 
qaytarilgan summalarga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
3. M ahalliy moliya organlarida m ahalliy budjet daromadlariga kelib tushgan 
noaniq summalarga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
4. M ahalliy moliya organlarida m ahalliy budjet daromadlariga aniqlanmagan 
tushum sifatida kelib tushgan summ alar haqiqatda muayyan budjetning 
darom adi ekanligi aniqlanganda bu summaga qanday buxgalteriya 
provodkasi tuziladi?
5. M ahalliy moliya organlarida m ahalliy budjet daromadlariga aniqlanmagan 
tushum sifatida kelib tushgan summ alar haqiqatda muayyan budjetning 
darom adi emasligi aniqlansa va bu summa soliq to’lovchilarga qaytarilgan 
bu sum m aga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
6. M ahalliy budjetga 
um um davlat soliqlari va daromadlaridan 
bel- 
gilangan 
m e ’y o r l a r
asosida ajratmalar qilinganda mahalliy moliya 
organi buxgalteriya xizmatida bu qilingan ajratma summasiga qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
7. M ahalliy budjet darom adlariga yil davomida umumdavlat soliqlari va 
darom adlaridan ortiqcha ajratm alar qilinganligi aniqlanda va yil oxirida bu 
sum m ani qaytarib berishga m ahalliy budjetning bankdagi hisobvarag'ida 
m ab la g 1 bo'lmaganda, bu ortiqcha tushgan ajratmalar summasiga 
qa n d a y buxgalteriya provodkasi tuziladi?
8. K elgusi yili, o'tgan yili mahalliy budjet daromadlariga ortiqcha o'tkazilgan 
va vaqtincha mahalliy budjet daromadlariga o'tkazilgan summalar, 
m ahalliy budjetning bankdagi hisobvarag’iga kelib tushgan birinchi 
darom adlardan respublika budjeti hisobiga o'tkazib berilganda qanday 
buxgalteriya provodkasi tuziladi?
9. M ahalliy moliya organida budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilarning 
hisobotlariga asosan ular tom onidan amalga oshirilgan kassa xarajatlari 
sum m asiga qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
10. M ahalliy moliya organida budjet mablag'larini bosh tasarruf qiluvchilarning 
bankdagi hisobvaraqlaridan avval berilgan budjet mablag'lart qaytarib 
olinganda qanday buxgalteriya provodkasi tuziladi?
50

---

T O ‘ R T lN C H l BO B.
M O L IY A O R G A N L A R 1 D A D A V L A T B U D J E T ID A N
M O L IY A L A S H T IR IS H V A D A V L A T B U D J E T I 
X A R A J A T L A R I H 1SO BI
1. B U D J E T D A N M O L I Y A L A S H T I R I S H H I S O B I T U S H U N C H A S 1
Davlat budjetining asosiy qismi xalq xo‘jaligi va ijtimoiy-madaniy 
tadbirlami 
moliyalashtirishga 
y o ‘naltiriladi. 
Tasdiqlangan 
davlat 
budjetida ko‘zda tutilgan hamma tadbirlarning o ‘z vaqtida va to‘la 
moliyalashtirishni amalga oshirish moliya organlarining asosiy vazifasi 
hisoblanadi. Bu vazifani bajarish uchun m oliyalashtirish va budjct 
xarajatlarining tayinlanishi b o ‘yicha amalga oshirish, buxgaltcriya 
hisobini to‘g‘ri tashkil qilish lozim boMadi.
Budjetdan mablag‘lar xo‘jalik yurituvchi subycktlarga va budjct 
tashkilotlariga budjct bo‘yicha tasdiqlangan summ alar doirasidagina 
beriladi.
Ayrim-ayrim tadbirlarga sa rf qilinishi m o‘ljallanib budjet bo‘yicha 
tasdiqlangan xarajatlar summalari budjet mablagMari (ajratmalari), deb 
ataladi.
Davlat budjetidan xo‘jalik yurituvchi subyektlar va budjet tashki- 
lotlarini moliyalashtirish bank muassasalari orqali am alga oshiriladi.
Davlat budjetidan moliyalashtirish dcganda budjct m ablag‘larini 
tasarruf qiluvchilarga tasdiqlangan budjetda ko‘zda tutilgan xarajatlarni 
amalga oshirish uchun budjetdan mablag1 berish tushuniladi.
2 . B U D J E T M A B L A G ‘L A R I N I T A S A R R U F Q I L U V C H I L A R ,
U L A R M N G H U Q U Q L A R I V A M A J B U R I Y A T L A R I
0 ‘z ixtiyoriga maqsadli tayinlanish bo‘yicha sarflash uchun budjetdan 
m ablag1 oluvchi tashkilotlarning rahbarlari budjet m ablag‘larini tasarruf 
qiluvchilar hisoblanadi. Ularga berilgan huquqlar, javobgarlik va 
m as’ulligi bo‘yicha budjet m ablag‘larini tasarruf qiluvchilar respublika 
budjeti bo'yicha uch darajaga b o ‘linadi, ya'ni:
1. Budjct mablag‘larini bosh tasarruf qiluvchilar.
2. Budjet mablag‘larini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchilar.
51

---

3. Budjet m ablag‘larini uchinchi daraja tasarruf qiluvchilar.
Ularga bcrilgan huquqlar, javobgarlik va m as’ulligi bo‘yicha mahalliy 
budjctlar b o ‘yicha budjet m ablag‘larini tasarruf qiluvchilar ikki darajaga 
bo‘linadi, y a ’ni:
1. Budjet mablagMarining bosh tasarruf qiluvchilari.
2. Budjet mabiagMarini uchinchi daraja tasarruf qiluvchilar.
0 ‘zbckiston Respublikasining rcspublika budjeti hamda Qoraqal-
pog‘iston Respublikasi budjeti bo‘yichabudjet rnablagMarini bosh tasarruf 
qiluvchilar vazirliklar, idoralar va boshqa markaziy tashkilotlaming 
rahbarlari hisoblanadi.
M ahalliy budjetlar bo'yicha budjet rnablagMarini bosh tasarruf 
qiluvchilari hokimiyatlaming boshqarma(boMim) boshliqlari hisob- 
lanadi.
Budjet mabiagMarini ikkinchi daraja tasarruf qiluvchilar tasarrufida 
tashkilotlari boMgan tashkilotlaming rahbarlari hisoblanadi.
Budjet mabiagMarini bosh va ikkinchi daraja tasarruf qiluvchilari 
tasarrufidagi tashkilotlaming rahbarlari budjet mabiagMarini uchinchi 
daraja tasarru f qiluvchilari hisoblanadi. Budjet mabiagMarini uchinchi 
daraja tasarruf qiluvchilarga budjctdan olgan hudjct mabiagMarini 
mustaqil sarfiash huquqi bcrilgan. Mahalliy budjetlar bo'yicha budjet 
mabiagMarini tasarruf qiluvchilaming ikki darajaga boMinishi mahalliy 
organlam ing ikki bo‘g‘inga boMinishi bilan bogMiqdir.
Quyi darajadagi budjet mabiagMarini tasarruf qiluvchilar, ularga 
bcrilgan huquq doirasiga qarab quyidagilarga boMinadi:
1) budjet mabiagMarini tasarruf qiluvchilar tomonidan budjet 
tashkilotlari xarajatlari uchun, shuningdek budjet mabiagMarini quyi 
budjet tashkilotlari o ‘rtasida taqsimlash uchun oMkaziladigan budjet 
mabiagMarini oladigan, mustaqil smctaga ega boMgan tashkilotlar 
rahbarlari;
2) budjet mabiagMarini tasarruf qiluvchilar tomonidan smetada 
ko‘rsatilgan tadbirlar bo‘yicha qilinadigan xarajatlar uchun oMkaziladigan 
budjet mabiagMarini oladigan, mustaqil smetaga ega boMgan tashkilotlar 
rahbarlari.
52

---

3 . M O L I Y A O R G A N L A R I D A 0 ‘Z B E K I S T 0 N R E S P U B L I K A S I R E S P U B L J K A
B U D J E T I B O ‘Y I C H A M O L I Y A L A S H T I R I S H H I S O B I
0 ‘zbekiston Rcspublikasining respublika budjetidan respublika 
ahamiyatiga ega bo‘lgan xarajatlar moliyalashtiriladi.
Respublika 
budjetidan 
moliyalashtirish 
yuqorida 
keltirilgan 
xarajatlami mablag1 bilan ta ’minlash «Tayinlash sertifikati»ni tuzish 
yo‘li bilan 0 ‘zbckiston Rcspublikasi Moliya vazirligi tomonidan 
taqdim qilingan toMov topshiriqnomalariga asosan M arkaziy bankning 
Toshkent shahar Bosh boshqarmasi Hisob-kitob kassa markazida 
ochilgan Moliya vazirligining 23402 «Respublika budjcti mablagMari» 
dcpozit hisobvarag‘idagi qoldiq doirasida amalga oshiriladi. 0 ‘zbekiston 
Rcspublikasi Moliya vazirligi tomonidan taqdim qilingan to ‘lov 
topshiriqnomalari « to io v maqsadi»da xarajatlaming bo ‘limi, bobi, 
paragrafi va qaysi oy uchun moliyalashtirilganligi k o ‘rsatiladi. ToMov 
topshiriqnomasidagi jadvalda xarajatlar guruhlar b o ‘yicha k o ‘rsatiladi, 
bunda birinchi guruh xarajatlari turi, hisobi va analitik hisobi yoyilmalari 
bo‘yicha ko‘rsatiladi.
0 ‘zbckiston Respublikasi M oliya vazirligi tom onidan Respublika 
budjetidan kapital qo‘yilm alarga ajratm alar jo riy budjet yili 
uchun tasdiqlangan R espublika investitsiya dastu riga muvofiq 
qurilishlarning aniq ro‘yxatlariga va amaldagi qonun hujjatlariga 
muvofiq ajratiladi.
0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi tomonidan kapital 
qo‘yilmalar xarajatlarini moliyalashtirish uchun ajratilgan m ablag‘lami 
kirim qilish maqsadida, vazirlik va tashkilotlarga 23422 «Respublika 
budjetidan 
moliyalashtirish» 
hisobvaraqlari 
faqat 
0 ‘zbekiston 
Rcspublikasi Markaziy bank Toshkent shahar Bosh boshqarmasi Hisob- 
kitob kassa markazida va Respublika tijorat banklarining amaliyot Bosh 
boshqarmalarida ochiladi.
Respublika budjetidan kapital qo'yilm alar xarajatlarini moliya­
lashtirish uchun mablag‘larO ‘zbekiston Respublikasi M oliya vazirligining 
to‘lov topshiriqnomasiga asosan vazirlik va budjet tashkilotlarining 
23422 «Respublika budjetidan moliyalashtirish» hisobvaraqlariga 
o ‘tkaziladi.
53

---

Investitsiya dasturlarini moliyalashtirish uchun ajratilgan mablagMar 
bo‘yicha «Tayinlash scrtifikati» (12-shakl) 0 ‘zbekiston Respublikasi 
M oliya vazirligi tomonidan tasdiqlanadi.
Respublika budjetida turuvchi budjet tashkilotlami moliyalashtirish 
maqsadida M oliya vazirligi tomonidan taqdim etilgan to‘lov topshiriq- 
nomalari « to‘lov maqsadi»da xarajatlarning bo‘limi, bobi, paragrafi 
va 
qaysi 
oy 
uchun 
moliyalashtirilganligi 
ko‘rsatiladi. 
T o‘lov 
topshiriqnomasidagi jadvalda xarajatlar guruhlar bo‘yicha k o ‘rsatiladi, 
bunda birinchi guruh xarajatlari turi, hisobi va analitik hisobi yoyilmalari 
bo ‘yicha k o ‘rsatiladi.
Respublika budjetida turuvchi budjet tashkilotlami moliyalashtirish 
maqsadida Moliya vazirligi tomonidan taqdim etilgan to io v topshi- 
riqnomalari «to‘lov maqsadi»da xarajatlarning bo‘limi, bobi, pa- 
ragrafi va qaysi oy uchun moliyalashtirilganligi ko‘rsatiladi. T o‘Iov 
topshiriqnomasidagi jadvalda xarajatlar guruhlar b o ‘yicha k o ‘rsatiladi, 
bunda birinchi guruh xarajatlari turi, hisobi va analitik hisobi yoyilmalari 
bo‘yicha ko ‘rsatiladi.
R espublika budjetidan kapital q o ‘yilmalarni moliyalashtirish uchun 
ajratilgan m ablaglar qoldiqlari m oliyaviy yil oxirida olib q o ‘yilm aydi 
va keyingi moliyaviy yilda, budjetdan m oliyalashtiriladigan limit 
doirasida ishlatiladi. Keyingi m oliyaviy yil uchun tasdiqlangan 
R espublika investitsiya dasturiga budjet m ablag‘lari qoldiqlari mavjud 
b o ‘lgan obyektlar kiritilm agan bo 'lsa, ushbu m ablag‘lar qoldiqlari 
ishlatilm asdan Respublika budjetiga qaytariladi. Kapital q o ‘yilmalarni 
m oliyalashtirish uchun ajratilgan mab!ag‘lar qoldiqlarini keyingi 
m oliyaviy yilda ishlatish uchun m oliya organlarining alohida ruxsati 
b o ‘lishi lozim.
0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi bank muassasalariga kapital 
qo‘yilmalar bo‘yicha xarajatlami budjetdan moliyalashtirish uchun pul 
mablagMari o ‘tkazib beradi. Bank muassasalarining ko‘chirmalari va tegishli 
hujjatlar asosida 0 ‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida yuqorida 
keltirilgan operatsiyaga quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D e b e t 0 1 3 * « 0 ‘z b e k is to n
R e s p u b l i k a s i
b a n k
m u a s s a s a l a r i d a g i
k a p ita l 
q o ‘y i l m a l a r v a b o s h q a ta d b ir la m i m o liy a la s h tir is h u c h u n b u d je t 
m a b l a g 'I a r i h i s o b v a r a g 'i » s u b s c h y o ti;
54

---

K r e d it 0 1 0 - « R e s p u b lik a b u d je ti n i a b l a g 'l a r i d e p o z it h is o b v a ra g ‘i» s u b s c h y o ti.
Kapital q o ‘yilmalar xarajatlari uchun bank muassasalarida kapital 
qo'yilmalarga ochilgan krcditlar qaytarib olinganda 0 ‘zbekiston 
Rcspublikasi Moliya vazirligida quyidagi buxgaltcriya provodkasi 
tuziladi:
D e b e t 0 1 0 - « R e s p u b lik a b u d je ti m a b l a g 'l a r i d e p o z it h is o b v a r a g 'i» s u b s c h y o ti;
K r e d it 0 1 3 - « O 'z b c k i s t o n
R c s p u b l i k a s i
b a n k
m u a s s a s a l a r i d a g i
k a p i t a l
q o 'y i l m a l a r v a b o s h q a t a d b i r l a m i m o l i y a l a s h t i r i s h u c h u n b u d j e l
n i a b l a g 'l a r i h i s o b v a r a g 'i » s u b s c h y o t i .
4 . 
Q O R A Q A L P O G ‘I S T O N R E S P U B L I K A S I B U D J E T I
V A M A H A L L I Y B U D J E T L A R D A N M O L I Y A L A S H T I R I S H H I S O B I
Qoraqalpog‘iston Respublikasi, viloyatlar va Toshkcnt shahri aha- 
miyatiga ega bo‘lgan xarajatlar Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjetidan 
va mahalliy budjetlardan moliyalashtiriladi.
Qoraqalpog‘iston Rcspublikasi budjeti va mahalliy budjetlardan 
moliyalashtirish uchun tegishli m oliya organlari tomonidan budjet 
m ablagiari oluvchilaming bank muassasalaridagi talab qilib olgunga 
qadar depozit hisobvaraqlariga to‘lov topshiriqnomalari bo‘yicha budjet 
mablagMarini o ‘tkazish yo‘li bilan amalga oshiriladi.
Qoraqalpog‘iston Respublikasi budjeti va mahalliy budjctlarda turuvchi 
budjet mablag‘larini bosh tasarruf qiluvchilaming bank muassasalaridagi 
talab qilib olgunga qadar depozit hisobvaraqlariga budjet mablag‘larini 
bosh tasarruf qiluvchilami saqlashga sarflanadigan mablag‘lami alohida, 
budjet mablag‘larini bosh tasarruf qiluvchilaming tasarrufidagi budjet 
tashkilotlariga o‘tkazib beriladigan hamda markazlashtirilgan tadbirlar 
uchun sarflanadigan mablag‘lami alohida qilib moliya organlarini to io v
topshiriqnomalari bilan o‘tkazib beriladi.
0 ‘tkazib berilgan budjet mab!ag‘lari summalariga Qoraqalpog‘iston 
Respublikasi Moliya vazirligida va m ahalliy moliya organlarida quyidagi 
buxgalteriya provodkasi tuziladi:
D e b e t 0 1 4 - « M a h a l l iy b u d j e t l a m i n g b u d j e t m a b l a g 'l a r i b o 'y i c h a b u d j e t
m a b l a g 'l a r i o l u v c h i l a m i n g d e p o z i t h i s o b v a r a q l a r i » s u b s c h y o t i ;
K r e d i t 0 1 1 - « M a h a lliy b u d je t m a b l a g 'l a r i d e p o z i t h i s o b v a r a g 'i » s u b s c h y o t i .
55

---

Q o r a q a lp o g ‘is to n R e s p u b lik a s i b u d je ti v a m a h a lliy b u d je tla rd a n b a n k
m u a s s a s a la r i o rq a li k a p ita l q o ‘y ilm a la m i m o liy a la s h tir is h m a m la k a tn in g
r e s p u b lik a b u d je tid a n k a p ita l q o ‘y ilm a la m i m o liy a la s h tir is h d a q o ‘lla n ila - 
d ig a n u s u l b ila n a m a lg a o s h ir ila d i.
Q o r a q a lp o g ‘is to n
R e s p u b lik a s i 
b u d je ti 
v a
m a h a lliy
b u d jc tla r 
h is o b id a n k a p ita l q o ‘y ilm a la r x a r a ja tla r in i m o liy a la s h tir is h m a q s a d id a
a jra tilg a n m a b la g ‘la r in v e s tits iy a d a s tu rid a b c lg ila n g a n h a r b ir y o ‘n a lish
b o ‘y ic h a a lo h id a o c h ilg a n 2 3 4 2 4 « M a h a lliy b u d jc td a n m o liy a la s h tiris h »
h is o b v a r a g ‘ig a o ‘tk a z ila d i v a o ‘rn a tilg a n ta rtib d a t o ‘lo v la r a m a lg a
o s h ir ila d i. 
Q o r a q a lp o g ‘is to n
R e s p u b lik a s i 
b u d je ti 
v a
m a h a lliy
b u d je tla rd a n a jra tilg a n k a p ita l q o ‘y ilm a la r x a ra ja tla r in i m o liy a la s h tir is h
t o ‘g ‘r is id a g i h is o b o t b a n k l a r to m o n id a n o ‘m a tilg a n ta rtib d a m o liy a
o r g a n la rig a ta q d im e tila d i.
Kapital qo‘yilmalar xarajatlari uchun mahalliy moliya organlari 
bank 
muassasalariga 
kapital 
qo‘yilmalar 
bo‘yicha 
xarajatlami 
budjctdan moliyalashtirish uchun pul mablagMari o ‘tkazib beradi. 
Bank muassasalarining k o ‘chirmalari va tegishli hujjatlar asosida 
Qoraqalpog‘iston Respublikasi Moliya vazirligida hamda mahalliy 
moliya organlarida quyidagi buxgalteriya provodkasi tuziladi:
Debet 013 - «O 'zbckiston 
Respublikasi 
bank 
muassasalaridagi 
kapital 
qo'yilm alar va boshqa tadbirlami moliyalashtirish uchun budjet 
m ablag'lari hisobvarag‘i» subschyoti;
K redit 011 - «Mahalliy budjet m ablag'lari depozit hisobvarag'i» subschyoti. 
Q o r a q a l p o g 'is to n R e s p u b lik a s i b u d je ti v a m a h a lliy b u d je tla r d a n k a p ita l 
q o ‘y ilm a la r x a r a ja tla ri u c h u n b a n k m u a s s a s a la rid a k a p ita l q o ‘y ilm a la rg a
o ‘tk a z ib b c rilg a n m a b la g ‘ q a y ta r ib o lin g a n d a b a n k m u a s s a s a la rin in g
k o ‘c h irm a !a ri v a te g is h li h u jja tla r a s o s id a Q o r a q a lp o g ‘is to n R e sp u b lik a si 
M o liy a v a z ir lig id a v a m a h a ll iy m o liy a o rg a n la rid a q u y id a g i b u x g a lte riy a
p ro v o d k a s i tu z ila d i:
Debet 0 1 1 - «M ahalliy budjet m ablag'lari depozit hisobvarag'i» subschyoti; 
Kredit 013 - «O 'zbekiston 
Respublikasi 
bank 
muassasalaridagi 
kapital 
qo'yilm alar va boshqa tadbirlami moliyalashtirish uchun budjet 
m ablag'lari hisobvarag'i» schyoti.
Q o ra q a lp o g ‘isto n R e s p u b lik a s i b u d je ti v a m a h a lliy b u d je tla rd a n
m o liy a la s h tiris h s u m m a la ri v a u la r o ‘zg a rish in in g a n a litik h iso b i « B u d jet
56

---

mablag‘lari oluvchilaming budjet mablagMari bo'yicha talab qilib olgunga 
qadar depozit hisobvaraqlari va kassa xarajatlari» kitobida (3-shakl) amalga 
oshiriladi. Bu kitobda Qoraqalpog‘iston Rcspublikasi Moliya vazirligida 
va mahalliy moliya organlarida: 013-«0‘zbekiston Rcspublikasi bank 
muassasalaridagi kapital qo‘yilmalami vaboshqa tadbirlami moliyalashtirish 
uchun budjet mablagMari hisobvarag'i» subschyotida hisobga olinadigan 
kapital qo‘yilmalar va boshqa tadbirlami moliyalashtirish uchun budjet 
mablag‘lari, ulaming mavjudligi va holati; 0l4-«iMahalliy budjctlaming 
budjet mablagMari bo‘yicha budjet mablagMari oluvchilaming depozit 
hisobvaraqlari» subschyotida hisobga olinadigan budjet mablagMarini 
oluvchilaming bank muassasalaridagi budjet mablagMari bo'yicha talab 
qilib olgunga qadar asosiy depozit hisobvaraqlaridagi mablagMari, ulaming 
mavjudligi va holati; 020-«Budjet xarajatlari» subschyotida Qoraqalpo- 
gMston Rcspublikasi budjeti va mahalliy budjctlar b o ‘yicha kassa xarajat- 
larining analitik hisobi olib boriladi.
Ortiqchamoliyalashtirishningoldiniolish m aqsadida, moliyalashtirish 
b o ‘yicha toMov topshiriqnomalari mahalliy m oliya organlarining 
buxgalteriya xizmatlari tomonidan budjet mablagMari oluvchilaming 
talab qilib olgunga qadar depozit hisobvaraqlari va kassa xarajatlari