|
(G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-
«Budjet m ablag'lari hisobidan qoplanadigan budjet mablag'lari
oluvchilarning xarajatlari» subschyoti)',
K re d it 2 5 0 - «A sosiy vositalardagi fond» subschyoti.
Asosiy vositalami sotib olish b o‘yicha operatsiyalami subschyotlarda
bunday hisobga olish tartibi ulaming butligi va mavjudligi hamda
hisobning to'laligini ta ’minlashda katta ahamiyatga egadir.
Asosiy vositalami tashib kelish, o ‘matish va montaj qilish bilan
bog‘liq b o ‘lgan xarajatlar summasiga quyidagi buxgalteriya provodkasi
tuziladi:
D e b e t 2 00 - «T ashkilotni saq lash g a va boshqa ta d b irlarga b u d je t b o 'y ic h a
xarajatlar» subschyoti
(G'aznachilikka o'tish sharoitida: 214-
«Budjet m ablag'lari hisobidan qoplanadigan budjet mablag'lari
oluvchilarning xarajatlari» subschyoti)',
K red it 178 - «B oshqa
debitorlar
v a
kreditorlar
bilan
hisob-kitoblar»
subschyoti.
Asosiy vositalar ombordan foydalanishga budjet tashkiloti rahbari
tomonidan tasdiqlangan 434-shakldagi yukxati (nakladnoy, talabnoma)
bo‘yicha beriladi. Bunda yukxati (nakladnoy, talabnoma) bir nusxada
yoziladi.
Qonunda belgilangan tartibda bepul olingan va bcpul berilgan asosiy
vositalar hamda ishdan chiqqan asosiy vositalar hisobda balans qiymati
bo'yicha aks ettiriladi.
Budjet tashkilotlariga asosiy vositalar yuqori tashkilotning qaroriga
muvofiq bepul bcrilganida quyidagi ikkita buxgaltcriya provodkasi
tuziladi:
1)
Bepul berilgan asosiy vositalaming boshlang‘ich (qayta tiklash)
qiymatiga:
D eb et 010-013, 015-019 - « A sosiy vositalar» subschyotiari;
K red it 250 - « A sosiy vositalardagi fond» subschyoti.
Bir vaqtning o ‘zida bepul berilgan asosiy vositalaming eskirish
summasi bo ‘lsa, u holda bu eskirish summasiga quyidagi buxgalteriya
provodkasi tuziladi:
D ebet 250 - «A sosiy vositalardagi fond» subschyoti;
K red it 020 - «A sosiy vositalam ing eskirishi» subschyoti.
Barcha asosiy vositalar budjet tashkilotining rahbari buyrug‘i bilan
tayinlangan lavozimli shaxslaming m as’ul javobgarligida b o ‘lishi
kerak.
Asosiy vositalar hisobi inventar obyektlar doirasida ulami saqlash
joylari va javobgar shaxslari bo'yicha olib boriladi. Asosiy vositalami
saqlash uchun javobgar bo‘lgan shaxslar asosiy vositalami omborda
hisobga olish kitobini yuritadi. M as’ul javobgar shaxslar asosiy
vositalaming saqlanishini kuzatib boradi va barcha o ‘zgarishlaming
hisobini
yuritadi.
M as’ul javobgar
shaxs
almashganda
uning
javobgarligida bo ‘lgan asosiy vositalar inventarizatsiyasi o ‘tkaziladi va
bu haqda qabul qilib olish-topshirish dalolatnomasi tuziladi. Dalolatnoma
budjet tashkilotining rahbari tomonidan tasdiqlanadi.
Asosiy vositalar hisobi, kutubxona fondlaridan tashqari, tiyinlarsiz
to‘liq so‘m hisobida olib boriladi.
Asosiy vositalaming butligi ustidan nazoratni ta ’minlash va hisobni
tashkil qilish uchun har bir obyekt(buyum)ga, inventar raqami beriladi.
Inventar raqami obyektga biriktirilgan tamg‘aga belgilanadi yoki
obyektning o ‘ziga bo‘yoq bilan va boshqa usullar bilan belgilanadi.
Asosiy vositalaming obyektiga berilgan inventar raqami uning muayyan
budjet tashkilotida bo‘lgan butun davri davomida saqlanib qoladi.
Hisobdan chiqarilgan yoki tugatilgan obyektlaming inventar raqamlari
yangidan olingan boshqa asosiy vositalarga berilmasligi kerak.
Yumshoq inventar buyumlar maxsus muhr (shtamp) yordamida,
yuvganda o ‘chmaydigan b o ‘yoq bilan markalanadi. Maxsus muhr
(shtamp)da budjet tashkilotining nomi, buyumlar foydalanishga
berilganda esa, qo'shim cha ravishda, foydalanishga berilgan yili va oyi
ham bo'lishi kerak.
Ijaraga olinganda asosiy vositalar ijarachilarda balansdan tashqaridagi
01-«Ijaraga olingan asosiy vositalar» subschyotida ijaraga beruvchilar
tomonidan ularga belgilangan inventar raqami bilan hisobga olinadi.
Asosiy vositalaming analitik hisobi AV-6 shakldagi va AV-8
shakldagi inventar kartochkalarda yuritiladi. Kartochkalar Kar bir
inventar obyekti (buyumi) bo ‘yicha yuritiladi. Bir turdagi buyumlar
AV-9 shakldagi kartochkalarda hisobga olinadi. AV-6, AV-8 va AV-9
shakllardagi inventar kartochkalar AV-10 shakldagi asosiy vositalaming
inventar kartochkalarini xatlashda ro'yxatga olinadi.
AV-6 shakldagi inventar kartochka binolami, inshootlami, uzatkich
qurilmalarini, mashinalar va uskunalami, asboblami, ishlab chiqarish
(jihozlari bilan birga) va xo'jalik inventarlarini hamda transport
vositalarini hisobga olish uchun m o‘ljallangan. Asosiy vositalar muayyan
budjet tashkiloti ichida joydan-joyga ko‘chirilganda tegishli yozuvlar
m azkur kartochkaning orqa tomoniga qayd qilinadi.
AV-8 shakldagi inventar kartochka ishchi hayvonlami, mahsuldor
va zotdor mollami hisobga olish uchun hamda k o ‘p yillik daraxtlami va
yemi yaxshilashga doir kapital xarajatlami hisobga olish uchun xizmat
qiladi.
AV-9 shakldagi inventar kartochka kutubxona fondlarini va
sahnaga qo ‘yish jihozlarini guruhlab hisobga olish uchun m o ‘ljallangan.
Kutubxona fondlari uchun bitta kartochka ochiladi. Unda hisob faqat pul
ifodasidagi umumiy summada yuritiladi. Bundan tashqari, kutubxona
xodimlari tomonidan kutubxona fondini miqdor b o ‘yicha tezkor hisobi,
har bir kitob bo‘yicha uning miqdori va bahosi ko'rsatilgan holda, olib
boriladi.
Budjet tashkilotlarining asosiy vositalariga amortizatsiya ajratmasi
hisoblanmaydi, balki belgilangan tartibda eskirish hisoblanadi. Eskirish
binolar va inshootlar, uzatkich qurilmalar, mashinalar va uskunalar,
ishchi hayvonlar, transport vositalari, ishlab chiqarish (jihozlari bilan
birga) va xo'jalik inventarlari, foydalanish yoshiga (voyaga) yetgan
ko ‘p yillik daraxtlar bo'yicha aniqlanadi. Eskirish: arxitektura va
san’atning noyob yodgorliklari bo‘lgan binolar va inshootlar; kabinet va
laboratoriyalarda o ‘quv ishlari va ilmiy maqsadlarda foydalaniladigan
uskunalar, eksponatlar, nusxalar, amaldagi va amal qilmayotgan
modellar, maketlar va boshqa ko‘rgazmali qo‘llanmalar; mahsuldor
mollar, q o ‘toslar, h o ‘kizlar, kiyiklar, hayvonot olamining eksponatlari
(hayvonot bog'i va shunga o ‘xshash muassasalarda); foydalanish
yoshiga yetmagan ko‘p yillik daraxatlar; kutubxona fondlari, filmlar
fondi, sahnaga qo‘yish jihozlari, badiiy va muzey qiymatliklari; ichki
kiyimlar, ko‘rpa-to‘shaklar, kiyim-kechaklar va poyafzallar bo‘yicha
aniqlanmaydi. Eskirish, shuningdck, chet elda joylashgan tashkilotlaming
asosiy vositalari uchun ham aniqlanmaydi.
0 ‘zbekiston Respublikasi budjet tashkilotlarida asosiy vositalarga
eskirish
0 ‘zbekiston
Respublikasi
Moliya
vazirligi
tomonidan
belgilangan tartibda o ‘matilgan foizlar bo‘yicha hisoblanadi.
Asosiy vositalaming eskirishini hisobga olish uchun ikkinchi tartibli
020-«Asosiy vositalaming eskirishi» subschyoti q o ‘llaniladi. Budjet
tashkilotlarida asosiy vositalaming eskirish summasi yuqorida keltirilgan
m e’yorlar bo ‘yicha to‘liq kalendar yil uchun (hisobot yilining qaysi
oyida olinganligidan yoki qurilganligidan qat’iy nazar) aniqlanadi. Bu
subschyot passiv subschyot hisoblanadi.
Asosiy vositalaming eskirishi hisoblanganida quyidagi buxgalteriya
provodkasi tuziladi:
D e b e t 250 - «A sosiy vositalardagi fond» subschyoti;
K re d it 020 - «A sosiy vositalam in g eskirishi» subschyoti.
Asosiy vositalaming AV-6, AV-8 shakldagi inventar kartochkalariga
ulam ing yillik eskirish m e’yori va summasi, eskirish so‘nggi marotaba
hisoblanadigan yil yozib qo'yiladi. Eskirish summasi asosiy vosita
qiymatining 100 foizidan oshmasligi kerak. Asosiy vositaning qiymatini
100 foiz miqdorida eskirish hisoblangan, lekin undan kelajakda hali
foydalanish mumkin b o is a ham uni, to‘la qiymatga teng b o ‘lgan eskirish
hisoblangani sababli, hisobdan chiqarishga asos b o ‘la olmaydi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
