M tojiyev, I. Nigmatov

qonni to ‘xtatish, ayniqsa, arterial tomirlardan);
- yurak-qon tomir tizim ini tekshirish (tomir urishini);
- sezgi a’zolarini tekshirish;
- shikastlangan kishining nutqini tekshirish.
Birinchi tibbiy yordam berishning eng qisqa vaqti - shikastlangan
vaqtdan boshlab 30 daqiqagacha, nafas olishi to ‘xtagan b o ‘lsa 5 - 7
222

---

daqiqagacha amalga oshiriiishi lozim . Zaharlangan hududlarda 30
daqiqa ichida birinchi tibbiy yordam ko'rsatilsa, ularning umumiy
ahvolining o g ‘irlashuvi ikki baravarga kamayadi. D em ak, jarohat
olganlarga tibbiy yordam k o ‘rsatish vaqti nihoyatda m uhim hisoblanadi.
M a’lumotlar k o ‘rsatishicha, jarahotlanganlarga bir soat m obaynida
yordam k o ‘rsatiimasa, o ‘lim ga sabab b o iis h 30 foizga, 3 soatgacha
yordam k o ‘rsatilm asa - 60 fo iz va 6 soatgacha yordam k o ‘rsatilmasa
90 foizgach a ortadi. Birinchi tibbiy yordamni jarohat olgan kishining
o ‘zi yoki uning yonida b o ‘lganlar (aholi, sandrujinachilar yok i fuqaro
m uhofazasi hodim lari) k o ‘rsatadi.
Birinchi shifokor yordami 
- jarohatning jabrlanganlar hayotiga
bevosita x a v f soluvchi oqibatlarini bartaraf qilish, jarohat infeksiyasining
yanada rivoj topishining oldini olish maqsadida shifokoriar bajaradigan
davolash - m uhofaza omillaridan iborat. Bunday yordamni umum
shifokorlik tayyorgarligi b o ‘lgan va ixtisoslashgan jarroh shifokorlari
k o ‘rsatadilar. Birinchi shifokor yordamini k o ‘rsatish vaqti jarohat olgan
vaqtdan boshlab 3 - 6 soat hisoblanadi. Tibbiy yordamning bu turini
hamma ixtisoslikdagi shifokoriar bitishlari kerak.
Malakaii tibbiy yordam 
-
davolash