M tojiyev, I. Nigmatov

Mavzuni o‘zlashtirish uchun zarur bo‘lgan tayanch
so‘z va iboralar:
Avariya; falokat (katastrofa); kimyo sanoatidagi avariyalar; radioaktiv 
korxonalardagi avariyalar; oziq-ovqat sanoatidagi avariyalar; transport- 
dagi avariyalar; KTZM ta’siridagi avariyalar; dozimetrlar; VPXR jihozi; 
shikastlangan kimyoviy o‘choqda bajariladigan ishlar; avariyani tiklash; 
avariyaga sababchi omillar.
Mustahkamlash uchun savollar
1. Avariyalar va unlarga sabab bo‘uvchi omillar nimalardan iborat?
2. KTZM ta’siridagi avariyalarda fuqarolar muhofazasining xalti- 
harakatlarini tushuntiring?
3. Falokatlar sodir bo‘ladigan tarmoqlar va ularning oqibatlari qanday 
bo‘ladi?
4. Falokat oqibatiarini tugatishda fuqarolarning xatti-harakatlari 
qanday bo‘ladi?
5. Texnogen tusdagi favqulodda vaziyatlar necha xil bo‘ladi?
6. Gidrotexnika inshootlaridagi avariyalarning sodir bo‘lishiga qanday 
omillar sabab bo‘ladi?
7. Gidrotexnika inshootlaridagi avariyalar haqida fuqarolar qanday 
m a’lumotlarga ega bo'lishlari lozim?
8. Gidrotexnika inshootlaridagi avariyalarda fuqarolarning xatti- 
harakatlari qanday bo‘ladi?
9. Sanoat niqoblarining qanday turlarini bilasiz?
10. Temiryo‘l transportidagi avariyalarga qanday omillar sabab 
bo‘ladi?
146

---

VTII B O B
TERRORIZM VA AHOLI MUHOFAZASI
Insoniyat yangi ming yillikka - XXI asrga qadam qo‘ydi, lekin shuni 
ta’kidlash lozimki, o‘tgan asrda bashariyat juda ko‘p quvonchli hamda 
tahlikali, dahshatli voqealarni boshidan kechirdi. Qonli to ‘qnashuvlami, 
ikkita jahon urushini, sovuq urush vahimasi va qatag‘onlami boshidan 
kechirgan insoniyat kelajak sari talpinib, har qanday qiyinchiliklami 
yengib, taraqqiyotga erishib bordi. Afsuski, insoniyatning hayot kechirishi 
uchun undagi imkoniyatlaming tobora cheklanib borayotganligi ayon 
bo‘lmoqda. Aholini toza ichimlik suvi, toza havo, oziq-ovqat mahsulotlari 
bilan ta’minlash bir vaqtda xavfsiz hayot masalalari ayniqsa qiyinlashib 
bormoqda. Biroq taraqqiyparvar kuchlar tomonidan bashariyatning gullab- 
yashnashi, uning sayyoramizda emin-erkin yashashi uchun yangidan yangi 
imkoniyatlar yaratilmoqda. Ming afsuslar bo‘lsinki, bugungi kunda yer 
yuzida, insoniyat taqdiriga va kelajak istiqboliga jiddiy xavf solayotgan, 
xuruj qilayotgan xalqaro terrorizm o‘zining manfur maqsadlarini jahon 
ommasiga tobora yaqqol ko‘rsatmoqda. Xalqaro terrorizm xuruji 
oqibatida yuz minglab kishilaming yostug‘i qurib, moddiy boyliklar 
vayron qilinmoqda. Hozirda uning xurujidan hech bir davlat, hatto 
hech kim mutlaqo muhofazada emas. Har daqiqada insoniyat bunday 
ijtimoiv ofatning qurboniga aylanishi mumkun. Shu sababdan BMTning 
favqulodda vaziyatlar tasnifiga qo'shimcha qilib, aynan ijtimoiy-siyosiy 
tavsifdagi favqulodda vaziyatlaming kiritilishi bejiz emas. Chunki bunday 
tusdagi xavf-xataming darajasi yildan yilga ortib bormoqda. Shuning 
uchun har bir inson o‘z yurti, millati, muqaddas zamini va oilasi tinchligi, 
xotirjamligi uchun kurashmog‘i lozim.
8.1.