M tojiyev, I. Nigmatov

yoki unga yaqinroq joylarda olib bonladi. Buning uchun birinchi galda
y o n g ‘in ichida qolgan, zaharli gaz va tutundan zaharlanganlar qidirib
topib qutqariladi va ularga juda qisqa vaqt mobaynida hayotini saqlab
qolish tibbiy muolajalari k o ‘rsatiladi. Bu vazifalam i qutqaruv tizimlaridan
tashqari o ‘t o ‘chiruvchilar, xizm atli tizimlar va k o ‘ngilli fijqarolar
bajarishlari mumkin. Albatta, bu yerda ikki kishilashib harakat qilish
va bir-birining holidan xabardor boTib turish lozim . Tez tibbiy yordam
226

---

ko'rsatuvchi brigada xodimlari kuyganlarga, zaharli gazlar va tutundan
zaharlangan fuqarolarga tibbiy yordam k o ‘rsatish usullaridan yaxshi
xabardor bo‘lishlari talab etiladi. Zaharlangan fuqarolarga birinchi tibbiy
yordam ko'rsatilgandan so ‘ng, shifokor ko'rigidan o ‘tkaziladi, tibbiy
saralanadi, s o ‘ngra tibbiy evakuatsiya qilinadi. Tibbiy k o ‘rsatkichlari o g ‘ir
bo‘lgan fuqarolar ixtisoslashgan davolash muassasalariga (kuyganlami,
zaharlanganlarni qabul qiluvchi tibbiyot shoxobchalari) joylashtiriladi va
ularga malakaii hamda tor ixtisoslikdagi yordamlar ko‘rsatiladi.
Suv toshqini paytida talafot ko'rganlarga tibbiy yordam ko‘rsatish
ham o ‘ziga xos alohida xususiyatlarga ega. Bunday vaziyatlarda birinchi
tibbiy yordam, asosan o ‘pkaga sun’iy havo yuborish, yurakni uqalash va
tanani qizdirish kabi yumishlardan iborat.
Shifokor yordami organizim ning hayot faoliyatini ushlab turishga
qaratilgan oddiy davolash usullardan tashkil topadi. Bunday vaziyatJarda
asosiy o g ‘irlik davolash muassasalari zim m asiga tushadi va ular k o ‘p
hollarda m axsus malakaii tibbiy yordam k o ‘rsatishadi.
Yirik fojiya va avariyalar paytida tibbiy yordamni tashkil etish