M tojiyev, I. Nigmatov

Jabrlanganlami evakuatsiya qilish - talafot olganlarni shikastlangan
o ‘choqlardan olib chiqish, ularga tibbiy yordam ko‘rsatish hamda
davolash uchun tibbiyot muassasalariga olib borish tadbirlaridan iborat.
Bunda tibbiy hisobga olish varaqasi to'ldiriladi va yaradorlami transport
vositalari (tem iryo‘l, avtomobil, suv va havo y o ‘li) yordamida evakuatsiya
qilinadi. D avolash muassasalariga keltirilgan saralangan jabrlanganlarga
malakali va ixtisoslashgan tibbiy yordamlar k o ‘rsatiladi. Shunday qilib,
shikastlangan o ‘choqda qolgan jabrlangan aholiga tibbiy yordamning
hamma turlari: birinchi tibbiy yordam, birinchi shifokor yordami, malakali
va ixtisoslashgan tibbiy yordami birin-ketin ko'rsatiladi.
Birinchi tibbiy yordam. 
Shikastlangan o ‘choqlarda talafot olgan
fuqarolarga shu joyning o ‘zida hayotiy 
ko‘rsatkichlarga muvofiq
k o ‘rsatiladigan birinchi tibbiy yordam tushuniiadi. 0 ‘z vaqtida va to ‘g ‘ri
k o ‘rsatilgan birinchi tibbiy yordam shikastlangan odam ning hayotini
saqlab qoladi va salbiy oqibatlar rivojining oldi olinadi. Albatta, bu
yerda favqulodda vaziyatning shikastlovchi omillarini to’xtatish (suvdan
olib chiqish, yonayotgan kiyim lam i o ‘chirish, yonayotgan, gazga to‘lgan
uylardan olib chiqish v a boshqalar) choralarini ko‘rgan holda xatti-harakat
qilish kerak. Talafot olgan kishini tibbiy k o ‘rikdan o ‘tkazishda shifokor
quyidagi tartibdagi tekshiruvlam i o ‘tkazadi:
- o g ‘iz b o ‘shlig‘i va yuqori nafas y o ‘llarini tekshirish (o g ‘izni begona
narsalardan tozalash);
- nafas olish harakatlarini tekshirish (o'pkaga sun’iy nafas berish va
yurakni bevosita uqalash);
- qon tomirlari butunligini aniqlash (qon tomirlaridan oqayotgan