M tojiyev, I. Nigmatov

A h b o ? o 5 - r e s u r s m f i f k a z l j
^—
U o z o H

---

1.4. Faoliyat xavfsizligini ta’minlash vositalari
Texnosferada ishlovchilarga zararli 
va xavfli ishlab chiqarish 
omillarining ta ’sirini kam aytirish yoki oldini olish uchun turli maqsadli 
him oya vositalari qurilm alari qo'llaniladi. Him oya vositalari quyidagilami 
ta’rniniashi lozim:
- texnosferadagi (ish zonasidagi) xavfli va zararli m oddalar miqdorini 
kam aytirish, ulam ing ta ’sirini uzoqlashtirish yoki haydashi (so'ruvchi 
shkaf, havo alrnashtirgich yordamida);
- zararli om illar m iqdorini belgilangan darajadagi sanitar norm agacha 
kamaytirilishi;
- texnologik jarayon buzilganda paydo b o ‘ladigan salbiy om illardan 
him oya qililishi.
Himoya vositlari har bir zararli holat uchun m ehnat xavfsizligi 
talablariga asoslanib qo ‘llaniladi. Himoya vositalri q o ‘lanilish xarakteriga 
qarab: jam oa him oya vositalari (JHV ) va shaxsiy him oya vositalariga 
(ShHV) b o ‘linadi. Bularninng har biri taktik qo‘llanilishiga qarab 
tasniflanadi. Jam oa him oya vositalariga: shovqindan, titrashdan, issiqdan, 
sovuqdan, elektro-statik zaryadlardan, zararli changlardan, radiatsiya 
nuridan va boshqa ta'siriardan him oyalovchi: to ‘siqlar, blokirovkalar, 
tormozlar, yorug‘lik va ovoz signallari, xavfsizlik asboblari, xavfsizlik 
belboqlari, avtom atik harorat qurilmalari, masofadan boshqarish vositalari, 
elektr jihozlarini yerga ulash qurilmalari, shamollatish, yoritish, sovutish, 
izolatsiyalash, germ etizatsiyalash vositalari va boshqalar kiradi.
Shaxsiy him oya vositalari asosan inson tana a’zolari (nafas olish 
y o ‘llari, yuz, k o ‘z, bosh, eshitish a ’zolari, teri va boshqalar) himoyalovchi 
vositlarga bo‘linadi.
Shaxsiy him oya vositalari q o ilaniiishiga qarab bir necha sinflarga 
b o ‘linadi.
- him oya kostyum lari (pnevma-gidrokastyum, skafandrlar);
- m axsus kiyim lar (kombenzonlar, yarim konbenzoniar, kurtkalar, 
shimlar, kostyumlar, xalat, fartuk, nimcha, paltolar);
- m axsus oyoq kiyim lar (etik, yarim etik, botinka, kalish va boshqalar);
- nafas olish organlarini him oyalovchi vositalar (gazniqoblar, 
resperatorlar, pnevmom askalar);
- boshni him oyalash vostilari (kaska, shlem, shapka, qalpoq, 
shlyapalar);
18

---

— qo‘lqoplar, k o ‘ zoynaklar, shovqindan saqlovchi vositalar, him oya 
tasmalari, belbog‘!ar, dielektrik poyondoz, q o ‘l ushlatgich - ilgaklar va 
boshqalar.
— teri a ’zolarini saqlovchi dermotologik vositalar (sovun, pasta, krem, 
mazlar);
— odam boshini m exanik va elektr toki ta ’siridan himoyalovchi 
kaskalar (tekstolitli, plastmassali, vinilplastli, shishapastli xillari);
M exanik shikastlanishdan, term ik kuyishdan, kislota, ishqor, tuzlar, 
erituvchilar, zararli v a terini qizdiruvchi moddalar, elektr toki ta ’siridan 
qo‘lni him oya qilish uchun paxtadan, kanopdan, sherst gazlamasi, charm, 
rezina, polim er m ateriallardan tayyorlangan qo'lqoplardan foydalaniladi. 
Sanoat korxonlarida ishchi-xizm atchilar him oya kaskasini kiyib yurishlari 
kerak. Ayollar esa sochlarini ixchamlashtirib, ro'm ol o ’rab ish yuritishlari 
lozim.