M tojiyev, I. Nigmatov


Yer surilishlarining oldini olish usullari



Download 8,77 Mb.
Pdf ko'rish
bet108/244
Sana28.10.2022
Hajmi8,77 Mb.
#857945
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   244
Bog'liq
Hayot faoliyati xavfsizligi. Tojiboyev M. Nigmatov M

6.8. Yer surilishlarining oldini olish usullari
123


Kuchli shamol, qurg‘oqchilik ofatlari ham gidrometerologik favqulod­
da vaziyatlar turiga kirib, ularning tabiatga va jamiyatga salbiy ta’sirlari 
ortib bormoqda. Jumladan, 1970-yil 13-noyabrda Pokistonning shar- 
qiy hududlarida boMgan kuchli shamol oqibatida 10 mln. aholi talafot 
ko‘rdi. Shundan 500 ming kishi halok bo‘ldi va bedarak yo‘qoldi. Shun- 
ga o‘xshash salbiy oqibatlar 2002-yilda Rossiyada, 2003, 2004-yillarda 
AQSHning bir qancha hududlarida kuzatilgan kuchli dovullar oqibatida 
ham kuzatildi.
Kuchli shamollar insonlar hayotiga va xalq xo‘jaligiga jiddiy zarar 
yetkazadigan ofatdir. Bu ofat uzoq davom etuvchi va buzish kuchiga ega. 
Bu ofatning tezligi 30-90 m/s ga yetadi. O 'rta Osiyo mintaqalarida sha- 
molning kuchi 40-60 m/s ga, O'zbekistonning Xovos, Bekobod tuman- 
larida esa 50-60 m/s ni tashkil etadi. Kuchli shamolning paydo bo‘lishi, 
ya’ni atmosferada muvozanatinning buzilishi natijasida havo oqimi juda 
katta tezlikda harakatlanib, ba’zi joylarda u aylanma (voronka) harakatga 
aylanib ketadi. Bunday ofat oqibatida odamlaming halok bo‘lishi, inshoot- 
larning buzilishi, ekinzorlaming payhon etilishi, elektr-telefon tarmoqlar- 
ining izdan chiqishi va boshqa oqibatlarga olib keladi. Shuningdek, kuchli 
shamol esganda odamlar, uy hayvonlari yuradigan yo ‘llardan adashadilar, 
simyog‘ochlar, daraxtlar ag‘anaydi, uylaming tomlari buzilishi natijasida 
odamlar turli darajada jarohat oladilar.
Masalan: 1997-yilda 2-maydan 3-mayga o‘tar kechasi Qashqadaryo 
viloyatida kuchli shamol ta’sirida 156838 ta qisloq xo‘jalik ekinzorlari va 
12 km elektr tarmoqlarining shikastlanishiga, 250 ta turar joylarning, 79,5 
km aftomobil yo‘llarining suv bosishiga, 393 bosh yirik shoxli qoramolar, 
7254 bosh qo‘y, echkilar, 26 bosh ot va 13 ming 280 ta xonaki parran- 
dalaming o ‘limiga olib keldi. Kuchli shamol ta’sirining ikkinchi jihati yer- 
larning eroziyaga (yemirilishga) uchrashiga hamda sug‘oriladigan yerlar- 
ning sho‘rlanishiga olib keladi. Shamol ta’siridagi yemirilish o‘simlik kam 
tarqalgan hududlarda, cho‘l va sahrolarda ko‘p uchramoqda. 0 ‘zbekiston 
hududining taxmininan 40 foiz yeri shamol ta’sirida yemirilish jarayoniga 
uchramoqda. Yemirilish tekis shamol yo‘nalishi bo‘ylab shudgorlangan 
maydonlarda ayniqsa kuchli bo‘ladi. Shamol kuchi 15 m/s dan ortganda, 
ba’zi shudgorlangan yer qavatining 25 sm gachasini uchirishi, ayniqsa
3-5 sm li qavatlami uchirib ketishi nihoyatda ko‘p sodir bo‘ladi. Yer

Download 8,77 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   104   105   106   107   108   109   110   111   ...   244




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish