M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova



Download 9,23 Mb.
Pdf ko'rish
bet64/242
Sana23.09.2021
Hajmi9,23 Mb.
#183085
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   242
Bog'liq
2 5285202826778119839

monosimmetriya 
deyiladi. 
Ayrim 
o‘simliklar 
organlarida ularni simmetrik qismlarga ajratadigan birorta ham chiziq o‘tkazib 
bo‘lmasa, ular assimmetrik tuzilgan bo‘ladi.   
Gulli  o‘simliklarning  barcha  organlari  evolutsion  taraqqiyot  jarayonida 
shaklini  o‘zgartiradi  –  metomorfozga  uchraydi.  Natijada  ularning  ilgarigi 
holatini  aniqlash  qiyin.  Masalan,  ko‘pchilik  gullarning  gultojibarglari, 
no‘xatning  gajaklari  o‘zgargan  bargdir.  Tokning  gajaklari  o‘zgargan  poyadir. 
Kartoshkaning  tuganagi  va  lolaning  piyozboshlari  novdaning  o‘zgarishidan 
hosil  bo‘ladi.  Tashqi  ko‘rinishidan  bir  –  biridan  farq  qilishiga  qaramay,  kelib 
chiqishi  bir  xil  bo‘lgan  organlar  gomologik  organlar  deyiladi.  Masalan, 
gulning  gultojibarglari,  zirkning  tikanlari  kelib  chiqishi  bir  xil  bo‘lgan 
gomologik organlardir. O‘simliklarning ayrim organlari tashqi tomonidan bir – 
biriga  o‘hshash  bo‘lishi  va  bajaradigan  vazifasi  bir  xil  bo‘lishi,  lekin  kelib 
chiqishi turlicha bo‘lishi mumkin. Bunday organlar analogik organlar deyiladi. 


97 
 
Masalan,  zirk  va  do‘lananing  tikanlari  analogik  organdir.  Chunki  ular  tashqi 
tomonidan  bir  –  biriga  o‘xshaydi  va  bir  xil  vazifani  bajaradi,  ammo  ularning 
kelib  chiqishi  har  xil  (zirkning  tikanlari  o‘zgargan  barg,  do‘lananiki  esa 
o‘zgargan novdadir).  
Evolutsiya  jarayonida  ayrim  o‘simliklarning  biror    organi  reduksiyalanadi, 
ya’ni  yaxshi  rivojlangan  va  murakkab  tuzilgan  organlar  soddalashadi,  chala 
rivojlangan  holatga  tushib  qoladi  va  avvalgi  funksiyasini  yo‘qotadi.  Masalan, 
oq  saksovulning  barglari  reduksiyalashib,  shoxlarining  uchida  rivojlanmagan 
yupqa tangachaga aylangan.  
Ilgari  bajarilgan  vazifalarning  yo‘nalishi  natijasida  o‘simliklarda  u  yoki  bu 
organning rivojlanmay qolishi rudumentlanish deyiladi. 
Gomologik  organlarning  keskin  irsiy  o‘zgarishi  ular  tuzilishining  deyarli 
o‘zgarishiga  olib  kelsa,  bu  hodisani  metamorfoz  deb  ataladi.  Bir-biriga 
o‘xshash  yashash  sharoitiga  moslanish  natijasida  hatto  avlod  jihatidan  yaqin 
bo‘lmagan  o‘simliklarda  ayrim  tashqi  o‘xshash  belgilar  paydo  bo‘ladi.  Bu 
o‘xshashlik  konvergensiyadeb  ataladi.  Masalan,  O‘rta  Osiyo  dashtlarida 
o‘sadigan  qandim  (torondoshlar  oilasidan)  bilan  butaninning  (shuradoshlar 
oilasidan) ko‘p tashqi belgilari bir-biriga o‘xshashdir. 
O‘simliklarda bir organning rivojlanishi ikkinchisiga juda bog‘liq, bo‘lib, bu 
bog‘liqlik hodisasi korrelatsiya deb ataladi.  
Korrelatsiya  usuli  agrotexnikada  keng  qo‘llaniladi.  Masalan,  g‘o‘zani 
chekanka  qilish,  mevali  daraxtlarning  uchini  butash  bilan  hosildor  shoxlar 
miqdori  ko‘paytiriladi.  Bunda  oziq  moddalarning  ko‘p  qismi  o‘simlikning 
o‘suvchi  yuqori  qismiga  emas,  balki  hosil  bo‘layotgan  mevalariga  boradi.  
Natijada mevalar yaxshi rivojlanadi, ularning to‘kilishi kamayadi.  
O‘sishiga qarab organlarni quyidagi ikki guruhga bo‘lish mumkin: ortotrof 
va poligiotrof. 

Download 9,23 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   60   61   62   63   64   65   66   67   ...   242




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish