M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

Oksillar  (protein).  O‘simliklar  tarkibida  azotli  zahira  oziq  moddalarga 
aleyron  yoki  protein  donachalari  deb  ataladigan  oqsillar  kiradi.  Aleyron 
hujayra  shirasining  qurib  quyuqlashishi  natijasida  hosil  bo‘ladi.  Bular  tashqi 
ko‘rinishidan  rangsiz  shaffof,  mayda  donachalar  bo‘lib,  o‘simliklar  urug‘ida 
uchraydi.  Masalan    o‘simliklar  urug‘ida  (bug‘doy,  arpa)  va  ayniqsa  dukkakli 
o‘simliklardan  mosh, loviya, nuxatlarda  aleyron yoki  protein donachasi ko‘p 
miqdorda  to‘planadi.  Aleyron  donachalari  ichki  tuzilishi  va  yirik  maydaligiga 
ko‘ra  bir-biridan  farq  qiladi.  Mayda  donachalar  amorf  oqsil  massasidan 
tuzilgan  bo‘lib,  tarkibida  alohida  qo‘shilmalar  yo‘q.    Yirik  donachalarida 
ba’zan  kristallashgan  oqsillar  –  globoidlar  va  kamdan  –  kam  hollada  kalsiy 
oksalat  kislotaning  kristallari  uchraydi.    Aleyron  donachalari  lyugol  eritmasi 
ta’sirida sarik tilla rangga bo‘yaladi. 
Oziq  holida  to‘plangan  oqsillar  hujayra  faoliyatida  ishtirok  etayotgan  tirik 
oqsillardan  farqqiladi.  Oziq  holidagi  oqsillar  kristallarga  aylanib,  issik  suvda, 
kislota va ishqorlarda erisa, tirik oqsillar erimaydi. . 
Oqsillar hayot negizini tashkil qilib aminokislotalardan tuzilgan. To‘plangan 
oqsillar birinchidan keyingi yilda urug‘dan yangi o‘simlik o‘sib chiqishi uchun 
sarflansa,  ikkinchidan  odam  va  hayvonlar  uchun  tengsiz  oziq  modda 
hisoblanadi.