M. T. Yulchieva, N. T. Atamuratova

Tarkibi.  Y
ONG
‘
OQ
 
mag‘zining  tarkibida  77  foiz  gacha  yog,  21  foiz 
oqsil,  7  foiz  atrofida  uglevodlar,  ko‘p  miqdorda  vitamin  S  (1000 —30 
000  mg%),  vitamin  A,  vitamin  V
1
,  shuningdek  mineral  tuzlar, 
mikroelementlar  mavjud.  Yong‘oqning  ko‘k  qobig‘ida  25  foiz,  bargida 
12  foiz  tanin  moddasi  xamda  0,1  foizgacha  efir  moyi  saqlanadi. 
Barglarida 
yuglon, 
tez 
oksidlanadigan 
gidroyuglon, 
flavonoid, 
giperozid,  ko‘p  miqdorda  vitamin  S  bo‘ladi.  Yuglon  nomi  bilan 
yuritiluvchi  modda  bakteritsid  xususiyatiga  ega.  Bulardan  tashqari 
yong‘oq barglarida fitonsidlar mavjud. 
Halq tabobatida qo‘llanilishi.  Yong‘oq  juda  qadim  zamonlardan  buyon 
halq  tabobatida  atroflicha  qo‘llanilib  kelinadi.  Ko‘xna  zamon  tabiblari 
yong‘oqning  xosiyatlaridan  tadbirkorlik  bilan  foydalanganlar.  Abu  Ali 
ibn  Sino  yong‘oq  xakida  shunday  deydi:  —  ...  Yaprog‘i  va  qobig‘i 
burishtiruvchi  bo‘lib,  qon  oqishga  qarshi  foydasi  bor.  Yog’i  el  yaraga, 
saramasga  va  ko‘z  atrofidagi  okma  yaralarga  foyda  qiladi... 
Yong‘oqning  murabbosi  mijozi  sovuk  me’daga  foydalidir.  Y ong‘oq, 
ayniqsa  kovurilgani,  kindik  ustiga  sepilsa,  ichak  og‘riklarini  bosadi  va 
ichni  to‘xtatadi.  Y
ONG
‘
OQ 
murabbosi  sovuq  mijozli  buyrakka  juda 
foydalidir.  Buni  iste’mol  kilish  mayda  gijjalarni  va  qovoq  urug‘isimon 
gijjani xaydaydi. 

---

369 
 
Buyuk  tabib  yong‘oqning  barg  shirasini  ilik  xolda  qo‘lok  ichi 
yiringlaganda 
tomizgan. 
Y
ONG
‘
OQ 
po‘stidan 
(po‘stlog‘idan) 
tayyorlangan kaynatmani bachadondan kon ketishini tuxtatishda va gijja 
xaydovchi omil sifatida tavsiya etgan. 
Zamonasining  ko‘zga  ko‘ringan  tabibi  Muxammad  Xusayn  ibni 
Muxammad  al-Okiliy  o‘zining  «Davolar  xazinasi»  (Maxzan  –  ul  – 
adviya»,  1777)  asarida  yong‘oqning  bir  qator  xosiyatlari  xaqida 
ma’lumotlar  berib  o’tadi.  Uning  ta’biricha,  yong‘oq  organizmni 
yumshatadi,  qattiq  moddalarni  surib  oladi,  me’daning  xazmlash 
faoliyatini  yaxshilaydi,  a’zoi  raisalar  xisoblanmish  miya,  yurak  va 
jigarni  mustaxkamlaydi.  Agar  yong‘oq  magzi  mayiz  bilan  iste’mol 
etiladigan  bo’lsa,  xissiyotini  qo‘zg’aydi  va  u  keksa  kishilar  uchun  juda 
foydali xisoblanadi. 
Mazkur kitobda yong‘oqni suiiste’mol etmaslik lozimligi xaqida xam 
gapiriladi.  Jumladan,  yong‘oqdan  ko‘p  eyiladigan  b o‘lsa,  bodomcha 
bezlarni  qo‘zg‘atadi  va  yallig‘lantiradi,  og‘izda  toshmalar  toshadi. 
Ayniqsa issiq mijoz kishilar uchun yong‘oq zararli xisoblanadi. 
Halq tabobatida yong‘oqning xomligidagi qobiq shirasi gush (ekzema, 
kichima,  dermatoz)  kabi  teri  kasalliklarini  davolashda  ishlatiladi. 
Yong‘oqning  magzi  endigina  sut  yikkan  paytida  nixoyatda  foydali 
bo‘ladi.  Bunday  vaqtda  uning  tarkibida  darmondorilar  (vitaminlar)  eng 
ko‘p miqdorni tashkil etadi. 
Yong‘oq  barglari 
asosida  tayyorlanadigan  damlama  umumiy 
xolsizlanishda  bardamlashtiruvchi  omil  sifatida,  shuningdek  shirincha 
(zolotuxa),  teri  kasalliklari,  shirzada  kasalligida,  ich  ketishda,  gijja 
xaydashda  iste’mol  etiladi.  Yong‘oq  barglaridan  tayyorlanadigan 
kaynatma  bilan  xar  xil  teri  toshmalari,  chipkon,  xusnbo‘zar,  yiringli 
yaralar yuviladi, bodomcha bezlarining yallig‘lanishida (angina) va milk 
kasalliklarida  og‘iz  bo‘shlig‘i  g’arg’ara  qilinadi.  Yangi,  toza  yong‘oq 

---

370 
 
barglarining  qiymasi  yara  va  jarohatlarni  tez  et  olishi  uchun  qo‘yiladi. 
Ana shunday tartibda quritilgan yong‘oq barglarini kungaboqar moyi va 
mum  (vosk)  bilan  tayyorlangan  surtma  dorisi  (maz)  shifobaxshlik 
xususiyatiga ega. 
Halq  tabobatida  yong‘oq  me’da  va  ichak  yallig‘lanishida,  ich 
ketganida,  shirzadada,  illatli  shirinchada  (diatez),  nikriz  (podagra) 
kasalliklarida iste’mol qilinadi. 
Foydalanish yo‘llari.