М. Субанова, Г. Жамангулова биология

3. Қарама-қарши дискуссия – бу стратегия яхши ташкил этилмаса, 
осонликча амалга ошмайди. Синфда қарама-қарши дискуссия ўтказиш 
учун олдиндан икки тарафли савол, бошқача айтганда ўнг ва тескари жа-
вобни талаб қиладиган саволни тайёрлаб оласиз. Бу савол матндаги асо-
сий жумбоқ савол бўлиши зарур. Савол берилгандан кейин ўқувчилар са-
волни ёзиб, шу варақни тенг иккига бўлиб чизиб чиқишади. Жадвалнинг 
чап томонига ўқувчилар ўнг, жавоб учун далилларни ёзишади, кейин ўнг 
томонига саволга қарата тескари жавобларни ёзишади. Аргументларнинг 
икки рўйхати тайёр бўлгандан сўнг ўқувчилар қўшниси билан яқин бўлиб, 
ўзларининг далилларини солиштиради. «Ҳа» билан «Йўқ»нинг барча ар-
гументларини солиштириб кўришиб, бир хулосага келишади, ўқувчилар ўз 
йўналишлари бўйича бўлиниб ўтиришади. Ҳар бир гуруҳ ўз далилларини 
ва хулосасини синфдагиларга маълум қилади. Бундай муҳокамада синф-
даги барча ўқувчилар иштирок этганлигига ишонса бўлади.
Қарама-қарши дискуссиянинг кучли томони унинг кўп вариантлили-
гида. Ўқувчилар икки,кейин тўрт, ундан кейин саккиз, ўн кишидан бўлиб 
Қуйидагиларни тушуна олмадим
Мавзунинг қайси томонини 
тушундим

---

47
ишлашади. Бу ишларнинг барчаси чуқур фикрлашни ва фаолликни талаб 
қилади. Ўқувчилар ўз рақобатдошларини ишонтириш учун далилларини 
айтишади.
Дискуссия қуйидаги таклифларни эътиборга олиш билан амалга 
оширилади:
a. Ўнг жавобни қувватлаган ўқувчиларни синф хонасининг бир та-
рафига, кейин тескари жавобни қуввватлаган ўқувчиларни хонанинг ик-
кинчи тарафига, иккиланиб қолганлар эса хона ўртасининг охиридан жой 
олишади. Ўқувчиларга ўз далилини ўйлаб олиш учун 10 минут вақт бе-
рилади. Ундан кейин ҳар бир тараф ўз фикрини айтади, унга иккинчи та-
раф қарши чиқади, сўнгра тарафлар ўринларини алмаштиради. Ўртадаги 
иккиланиб қолганлар савол беришга ҳуқуқлари бор.
b. Икки гуруҳдаги барча қатнашувчилар муҳокамада тўла қатнашиши 
зарур.
c. Ҳар бир ўқувчи ўз фикрини айтишдан аввал,қарши томоннинг 
фик рини диққат билан тинглаши зарур. Зарур бўлган пайтда ҳар бир 
ўқувчи қарши томоннинг сўзини қайталаши керак, деган қоидани кирит-
сангиз ҳам бўлади.
d. Агар муҳокамада қатнашганларнинг бири рақобатдошининг фик-
рига
e. Ишонса, у ўша томонга ўтади.
f. 15 минут давомида ўқувчилар танаффус қилишиб, икки томоннинг 
ишончли далилларини ёзиб олишади.
g. Энг охирида ўқитувчи кириш сўзда келтирилган далилларни якун-
лаши керак, бунда уларнинг асосий жавобларига у ёки бу хулосага кела-
ётганда ўқувчиларнинг нимага асосланганига қизиқиш зарур.
Ўқитувчининг дискуссиядаги иш ҳаракати
Ўқитувчининг муҳокамага йўналиш бериши ва ўқувчилар «адашиб» 
кетмаслиги учун назорат қилиб туриши қанчалик даражада бўлишини 
аниқлаш чиндан ҳам осон эмас. Дискуссияга кўп ҳам киришмасдан унга
қуйидаги йўл билан тузатишлар киритиб туринг:
1. Айтилган сўзнинг маъносини аниқлаш (сиз нимани айтаман деб 
ўй лаган эдингиз. Ана шунга мисол келтириб бера оласизми?)
2. Нима учун? – Ростданми? – каби луқмаларни айтиш билан 
сўзлаётган ўқувчини руҳан кўллаб туриш .
3. Гапнинг давомийлигини улаб туриш керак, масалан, буни Ахмад 
айтгани билан қандай боғлиқлиги бор. Демак, сиз, Ахмаднинг фикрига 
қўшилар экансизда?

---

48
4. Ўқувчиларга бири-бирини қунт қўйиб тинглашини, бири-бирига
мурожаат қилишини айтиб туриш лозим. Масалан, «Сизлар буни менга 
айтманглар, Асанга айтинглар, уни ишонтиринглар».
5. Рақобатдошликни эмас, биргаликда излашнинг ижодий муҳитини
тузиш.