М. С.Қосимова, Ш. Ж. Эргашходжаева, А. Н. Самадов, И. Б. Шарипов. Кичик бизнес ва тадбиркорлик. Ўқув қўлланма. – Т.: 2010, – 256бет

Франчайзингнинг моҳияти ва устуворлиги.
Охирги йиллари имтиѐзли 
тадбиркорликда франчайзинг кенг қўлланила бошланди. 
Ишбилармонликнинг ушбу шаклида франчайзер (одатда, йирик бош 
компания) кичик фирма ѐки бизнесменни белгиланган маълум ҳудудда товар, 
реклама хизмати, бизнес технологиялари билан таъминлашни ўз зиммасига 
олади. Бунинг эвазига фирма (франчайзи) компанияга (франчайзерга) 
менежмент ва маркетинг соҳасида хизмат кўрсатишни ва шу компанияга ўзининг 
маълум капиталини қўйиш мажбуриятини олади. Одатда, франчайзинг фақат 
компания – франчайзер билан иш олиб бориш мажбуриятини олиб, бизнесда 
унинг кўрсатмаларига бўйсунишга ҳаракат қилади. 
Франчайзи корхонаси франчайзер томонидан ташкил қилинган 
тизимнинг бир қисми сифатида фаолият кўрсатади. Ҳозирги вақтда АҚШда 
ярим миллиондан ортиқ корхона имтиѐзли ишбилармон фаолияти билан 
шуғулланади. Уларнинг улуши мустақил корхона-ларга нисбатан ошиб 
бормоқда. 
Франчайзингни ѐймоқ учун йирик фирма эгалари вақт-вақти билан 
кўргазма ўтказишади. Бундан мақсад кишиларни имтиѐзли ишбилармонлик 
билан шуғулланишга жалб этишдан иборатдир. 
Ишбилармонликнинг бу тури ѐқилғи қуйиш шохобчалари (32%), енгил ва 
юк машиналари билан савдо-сотиқ қилиш (6%), ресторан ва овқатланишда тез 
хизмат кўрсатиш (7%) бизнесида кенг қулоч ѐйган. 
Франчайзингнинг асосий устуворлиги битим тузган корхоналар-нинг аниқ 
ихтисослашишидир. Йирик фирманинг кўмак бериши франчайзингни тижорат 
таваккалини камайтиради. Бош фирма ўқитиш ишлари олиб боради ва 
франчайзи-корхона иш фаолиятини доимо назорат қилиб туради. 
Шу билан бирга тизим баъзи камчиликлардан холи эмас. Унинг энг асосий 
камчилиги қисман мустақилликни йўқотишдир. Франчайзи корхонаси бош 
фирма билан юридик битим орқали боғланган бўлиб, унинг қонун-қоидалари 
талабига бўйсунади, франчайзер компания-сининг кўрсатмаларида баѐн этилган 
бизнесни олиб бориш услуб-ларига риоя қилади. Бу эса, ўз навбатида, 
ташаббускорликни йўқо-тишга олиб келади.