M. R. Tursunova xalqaro menejment

8-BOB. YAKUNLOVCHI QOIDA
238 

---

31. Ushbu Nizom talablariga rioya qilinmaganligi uchun investitsiya va boshqaruv 
kompan
iyalari 
O‘zbeki
ston 
Respub
likasi q
onun h
ujjatlari
da 
belgilan
gan 
tartibda 
javob 
beradila
r.
 
 
 
«XALQARO MENEJEMENT FANIDAN GLOSSARIY» 
№ O’zbek tilida 
nomlanishi 
Atamalarning 
ingliz tilida 
nomlanishi 
Atamalarning 
rus tilida 
nomlanishi 
Atamalarning
ma’nosi 
239 

---

1 
ASEAN 
ASEAN 
АСЕАН 
Janubi-Sharqiy 
Osiyo 
davlatlari 
uyushmasi 
(ASEAN) 
Janubi - 
Sharqiy 
Osiyoda 
joylashgan 10 
mamlakatning 
siyosiy, 
iqtisodiy va 
madaniy 
mintaqaviy 
hukumatlar aro 
tashkilotidir. 
2 
Aniq vaqtda 
Just in time 
Вовремя 
Tovarlarning 
yo’qotishsiz va 
tayyor 
mahsulotni 
omborda 
saqlash 
harajatlarini 
kamaytirishga 
qaratilgan 
operatsiya 
falsafasi. 
3 
Amaliy nizo 
Practical 
conflict 
Практический 
конфликт 
Odatda qat’iy 
prinsip 
tortishuvlarida 
paydo bo’ladi.
Amaliy nizo 
kishilarni 
axillashtiradi, 
muhim 
muommolarni 
yechishga 
240 

---

yordam beradi 
va ochiqdan-
ochiq prinsipial 
tanqidlar va 
o’z-o’zini 
tanqid qilishga 
asoslanadi. 
4 
Axborotlar tizimi 
Information 
system 
Информационна
я система 
Murakkab 
tizim bo’lib o’z 
ichiga turli 
hujjatlarni, 
axborot oqimi, 
aloqa kanallari, 
texnik vositalar 
va avtomatik 
boshqaruv 
tizimlarini 
oladi. 
5 
Avtokratik uslub 
Autocratic 
style 
Автократически
й стиль 
Menejer 
ixtiyorida 
hokimiyat 
uchun katta 
apparat 
mavjud. 
6 
Avtonom uslubi 
Autonomous 
style 
Автономный 
стиль 
Menejer xal 
qilish 
jarayonida o’z 
zimmasiga 
moderator 
(ya’ni o’zini 
chetga oluvchi) 
rolini oladi va 
yechimlarni 
jamlashga 
qiynaladi, 
xodimlar 
241 

---

mustaqil 
chegarlar 
belgilanmagan 
holda, odatga 
ko’pchilik 
bilan qaror 
qabul qiladilar. 
7 
Aktsiya 
Stock 
Акция 
Aksiyadorlik 
jamiyati 
tomonidan 
chiqaruluvchi 
hamda uning 
egasi, 
aksiyadorlik 
jamiyatining 
a’zosiga 
jamiyatni 
boshqarish va 
foydadan 
dividend olish 
huquqini 
beruvchi 
qimmatbaho 
qog’oz. 
8 
Boshqaruv uslubi 
Management 
style 
Стиль 
управления 
Menejer 
xulqining 
odatiy 
ko’rinishi va 
o’zini tutushi. 
9 
Boshqarish 
bo’g’ini 
Management 
unit 
Блокуправления Boshqarishning 
ayrim yoki 
qator 
funksiyalarini 
bajaruvchi 
mustaqil 
strukturasi 
bo’limlaridir. 
242 

---

10 
Boshqarishning 
iqtisodiy usullari 
Economic 
methods of 
management 
Экономические 
методы 
управление 
Iqtisodiy 
manfaatlarni 
samarali 
boshqarish va 
ulardan 
foydalanishga 
asoslanadigan 
usullar. 
11 
Boshqaruv uslubi 
Management 
style 
Стиль 
управления 
Menejer 
xulqining tipik 
manera va 
usullari. 
12 
Baynalmilallashu
v 
Internationaliza
tion 
Интернационали
зация 
Kompaniyanin
g milliy 
chegaralardan 
tashqariga 
o’sishi. 
13 
Bevosita xorijiy 
investitsiyalar 
Foreign direct 
investment 
Прямые 
зарубежные 
инвестиции 
Bevosita 
sarmoyador 
kompaniya va 
qabul qiluvchi 
firma o’rtasida 
uzoq muddatli 
ishga oid 
munosabatlarga 
mo’ljallangan 
kapital 
qo’yilma. 
14 
Byurokratik 
uslub 
Bureaucratic 
style 
Бюрократически
й стиль 
Menejer 
obro’si bu 
yerda rasmiy 
tabaqaviy 
243 

---

tartiblardan 
kelib chiqadi. 
Menejerlar va 
xodimlar bitta 
batafsil 
qoidalar 
tizimiga 
bo’ysunadilar. 
15 
Boshqaruvning 
aloqadorlik 
uslubi 
The way 
communication 
is managed 
Способ общения 
Qarorlar qabul 
qilish 
jarayonida 
xodimlarning 
ishtiroki bilan 
ajralib turadi. 
16 
Boston 
konsalting guruhi 
matritasi 
BCG matrix – 
Boston 
Consulting 
Group matrix 
Матрица BCG - 
матрица Бостон 
Консалтинг 
Групп 
Marketing 
ulishi va 
marketing 
o’sishi asosida 
mahsulotlar va 
firmalar 
klassifiyatsiyas
i. 
17 
Boshqarma qarori Board Decision 
Решение Совета Rahbar 
tomonidan 
bajarilayotgan 
muvofiqlashtiri
sh choralari 
ko’zga 
tashlanadigan 
hujjat. 
18 
Baho 
Price 
Цена 
Tovar va 
xizmatlarning 
pulda 
ifodalangan 
244 

---

qiymatidir.
19 
Diversifikatsiya 
Diversification 
Диверсифи 
цировать 
Kompaniyanin
g yangi 
bozorlar uchun 
yangi 
mahsulotlar 
ishlab 
chiqarishi 
hisobiga 
o’tishi. 
20 
Ekspatriantlar 
Expatriates 
Експатрианты 
Chetellik 
(ko'pincha chet 
elga 
qisqartiriladi) – 
bu 
o'z 
vatanlaridan 
tashqari boshqa 
mamlakatda 
istiqomat 
qiluvchishaxs.
21 
Etiket 
Label 
Этикет 
Qabul qilingan 
ahloq tartibi. 
22 
Extiyoj 
Need 
Необходимость Biror-bir 
narsadan ruhiy 
yoki funksional 
yetishmovchili
kni sezish 
holati. 
23 
Funksiya 
Function 
Функция 
Biror kimsa 
yoki narsaning 
ish, faoliyat 
doirasi, 
vazifasi degan 
ma’nolarni 
bildiradi. 
24 
Fiskal siyosat 
Fiscal policy 
Фискальная 
Milliy 
245 

---

политика 
iqtisodiyotni 
davlatning 
daromadlari va 
harajatlari 
tizimi orqali 
tartibga solish. 
25 
Franchayzing 
Franchising 
Франчайзинг 
Kompaniya 
tomonidan 
uning markasi 
bilan mahsulot 
ishlab chiqarish 
yoki sotish 
uchun hujjat 
berilishi. 
26 
Fond sig’imi 
Gross profit 
Обьем фонда 
Fond qaytimiga 
teskari bo’lgan 
nisbat. Asosiy 
ishlab chiqarish 
fondlari 
o’rtacha 
qiymatning 
ishlab 
chiqarilgan 
mahsulot 
hajmiga nisbati 
sifatida 
hisoblanadi. 
27 
Gorizontal 
integratsiya 
Horizontal 
integration 
Горизонтальная 
интеграция 
Raqobatchi 
bilan qo’shilish 
yoki uni yutib 
olish. 
28 
Gorizontal 
tabaqalash. 
Horizontal 
stratification. 
Горизонтальная 
стратификация. 
Tashkilotda 
bajarilayotgan 
topshiriqlarnin
g ajralishi va 
246 

---

alohida 
birliklarga 
guruhlanishi. 
29 
Holding 
kompaniyasi 
Holding 
company 
Холдинговая 
компания 
O’z kapitalidan 
boshqa 
kompaniyalarni 
boshqarish, 
ularga 
rahbarlik qilish 
va 
dividend 
olish 
maqsadida 
ularning 
aktsiyalarini 
sotibolishda 
foydalanuvchi 
aksiyadorlik 
kompaniyasi. 
30 
Hokimiyat 
Authority 
Власти 
Bu harakat 
qilish 
imkoniyati, 
boshqa 
odamlarning 
xulqi yoki 
xolatiga ta’sir 
etish qobiliyati, 
imkoniyati. 
31 
Investor 
Investor 
Инвестор 
Biror-bir 
faoliyatga, 
korxonaga 
faoliyat olish 
maqsadida 
uzoq muddatli 
capital 
kiritishni 
amalga 
247 

---

oshiruvchi 
xususiy 
tadbirkor, 
tashkilot yoki 
davlat. 
32 
Ish 
Work 
Дело 
Tabiat va inson 
tomonidan 
birlashgan 
harakterlarning 
ob’ektiv 
natijasi. 
33 
Ierarxiya 
Hierarchy 
Иерархия 
Boshqaruvning 
yuqori 
pog’onasidan 
quyi pog’onasi 
tomon 
harakatlanishi. 
34 
Integratsiyalash 
Integration 
Интеграция 
Kompaniyalarn
ing 
qo’shilishlar va 
singishlar 
hisobiga 
birlashuvi. 
35 
Ishbilarmonlik 
etikasi 
Business 
Ethics 
Деловая этика Firmalarning 
bir-biri va 
jamiyat bilan 
o’zaro 
munosabatlar 
olib
borishning turli 
ma’naviy 
jihatlarini 
o’rgatuvchi 
izlanish sohasi. 
36 
Ishlab chiqarish 
ko’lam samarasi 
Economies of 
scale 
Производствен 
ный эффект 
Mahsulot 
birligicha uzoq 
248 

---

muddatli 
o’rtacha ishlab 
chiqarish 
xarajatlari bilan 
harakterlanuvc
hi samara. 
37 
Ish vaqti zaxirasi Reserve time 
Потратьте время Ishlar 
boshlanishinin
g erta va kech 
muddati 
oralig’ida 
yotgan, ishlar 
bajarilishi 
kechiktirilishi 
mumkin 
bo’lgan vaqti. 
38 
Ichki taqdirlash. Internal 
reward. 
Внутренняя 
награда. 
Ma’lum bir 
faoliyatning 
bevosita 
natijasi, 
masalan, 
ma’suliyat yoki 
yutuqlar. 
39 
Iqtisodiy 
axborotlar 
Economical 
information 
Экономические 
информатции 
Iqtisodiy 
jarayonlarga 
aloqador 
bo’lgan barcha 
turdagi 
axborotlar. 
40 
Ishbilarmonlik, 
biznes etikasi 
Business, 
business ethics 
Бизнес, деловая 
этика 
Bu biznes 
sohasi va 
ishbilarmonlik 
uhrashuvlarida 
qabul qilingan 
hatti-harakat 
qoidalaridir. 
249 

---

41 
Inson resurslari 
oqimi 
The flow of 
human 
resources 
Поток 
человеческих 
ресурсов 
Insonlarni 
tashkilot ichida 
harakatlanishi 
(tanlash, qabul 
qilish, o’qitish, 
attetsatsiya, 
rivojlantirish, 
martabani 
rivojlantirish) 
bilan bog’liq 
personalni 
boshqarish 
faoliyat 
turlarini o’z 
ichiga oladi. 
42 
Ish joyini tashkil 
qilish tizimi 
The system of 
job creation 
Система 
создания 
рабочих мест 
Texnologik 
tizimlar 
tanlovini, ish 
joyi dizayni, 
nazorat va 
axborot 
tizimlari, 
shuningdek 
axborot 
texnologiyalari
dan 
foydalanish 
kabilarni o’z 
ichiga oladi. 
43 
Ijtimoiy bozor 
iqtisodiyoti 
Social market 
economy 
Социальная 
рыночная 
экономика 
Shunday 
ijtimoiy 
qurilmaki, 
bunda davlat 
erkin raqobatni 
rivojlantirishni 
faol yoqlaydi, 
250 

---

yollanma 
mehnatchilar 
va mehnat 
beruvchilar 
o’rtasidagi 
ziddiyatlarni 
kamaytirishga 
yordam beradi. 
44 
Ishning qulay 
jadvali 
Convenient 
schedule 
Удобный график 
пациенты 
Ishchi-
xodimlar ish 
boshi va ish 
yakunini 
mustaqil 
belgilay 
oladigan 
ishtartibi. 
45 
Ishlab chiqarish 
to’lovi 
Production 
payment 
Производственн
ая оплата 
Ìshlab 
chiqarish 
me’yorlari yoki 
boshqa 
maqsadlarga 
erishilgani 
uchun mukofot 
to’lash sharti 
bilan ishchiga 
past ish haqi 
miqdorining 
belgilanishi. 
46 
Imtiyozlar 
Payment 
Привилегии 
Kompaniyanin
g eng yaxshi va 
hurmatga 
sazovor 
kishilariga 
beriladigan 
qo’shimcha 
rag’batlantirish 
toifasi 
251 

---

hisoblanadi. 
47 
Jamoaviy 
shartnoma 
Collective 
bargaining 
Коллективные 
переговоры 
Yollanma 
ishchilarning 
mehnat 
sharoitlari va 
hayotiy, 
shuningdek 
ular mehnat 
qiladigan 
tashkilotlarning 
faoliyati bilan 
uzviy bog’liq 
keng 
masalalarni 
tartibga soladi. 
Motivatsiyanin
g klassik 
nazariyasi 
– 
mehnat 
faolligiing 
yagona rag’bati 
pul deb 
hisoblanadigan 
nazariya. 
48 
Ko’p millatli 
kompaniya 
Multinational 
company 
Многонациональ
ная компания 
Ko'p millatli 
kompaniya
xalqaro 
biznesning eng 
murakkab 
shakllaridan 
biridir. Bunday 
kompaniya 
tashqi 
bozorlarni 
qidirishda va 
ishlab chiqarish 
joylashgan 
joyda xalqaro 
252 

---

yondoshuvdan, 
shuningdek 
mamlakatda va 
undan 
tashqarida 
biznes 
faoliyatini 
ta'minlaydigan 
keng qamrovli 
global biznes 
falsafasidan 
foydalanadi. 
49 
Ko’p 
millatli tarmoqlar 
Multinational 
networks 
Многонациональ
ные сети 
Ko’p millatli 
tarmoqlarda 
asosan ular o’z 
faoliyatlarini 
turli xil 
ishlarga targ’ib 
etishadi. 
50 
Konsorsium 
Consortium 
Консорциум 
Konsorsium 
(lot. 
Consortium
-kompaniya, 
qatnashish)– bu 
kompaniyalar, 
banklarning 
kapitallashuvi, 
yirik iqtisodiy 
loyihalar yoki 
qo'shma 
qarzlarni 
to'lash 
uchun 
vaqtinchalik 
birlashmasi.. 
51 
Konglomerat 
Conglomerate 
Конгломерат 
Turli 
stukturalarni 
253 

---

birgalikda 
qo’shib 
olib 
borilishini 
anglatadi. 
Bunday 
stukturalarni 
yirik 
korporatsiyalar
da, 
ya’ni 
chiziqli, 
funksional, 
dasturli, 
maqsadli 
strukturalarnin
g birgalikda 
amal qilishida 
ko’rish 
mumkin.
52 
Konversiya 
Conversion 
Преобразование Korxonaning 
umuman 
boshqa turdagi 
mahsulot ishlab 
chiqarishga 
o’tishi. 
53 
Korxonani 
boshqarish 
Business 
Management 
Управление 
бизнесом 
Bir kishining 
yoki guruhning 
boshqa 
kishilarga 
maqsadga 
yo’naltirilgan 
harakatlari. 
54 
Konsalting 
firmalar 
Consulting 
firms 
Консалтинговые
фирмы 
Ishlab 
chiqarishning 
turli 
muammolarini 
yuzasidan 
254 

---

maslahatlar 
beradi, 
loyihalash 
bilan 
shug’ullanadi, 
xo’jalik 
yuritishning 
yangi 
shakllariga 
o’tish, 
boshqaruv 
tizimlarini 
takomillashtiris
h va shunga 
o’xshash 
faoliyat 
turlariga 
ko’maklashuvc
hi firmalar. 
55 
Kadrlar 
marketing 
Marketing of 
personnel 
Маркетинг 
персонала 
Kadrlarga 
bo’lgan 
extiyojni 
aniqlash va 
qoplashga 
qaratilgan 
boshqaruvchila
rni 
faoliyatining 
bir ko’rinishi. 
56 
Kadrlar 
malakasini 
oshirish. 
Professional 
development. 
Профессиональн
ое развитие. 
Kadrlar 
bilimini, 
malakasini, 
ko’nikmasini 
zamonaviylasht
irish maqsadida 
ularni 
255 

---

tayyorlash 
hisoblanadi. Bu 
kasbga bo’lgan 
talabning 
oshishi yoki 
kamayishi
lavozimga 
bog’liq. 
57 
Kadrlarni 
izlash va tanlash 
Search and 
selection of 
staff 
Поиск и подбор 
персонала 
Tashkilotning 
boshqaruv 
a’zolari amalga 
oshiradigan 
boshqaruv 
davrining 
muhim 
darajasi. 
58 
Kadrlar 
rotatsiyasi 
Staff rotation 
Ротация 
персонала 
(lotincha 
Rotatio– 
doiraviy 
harakat) 
“kerakli 
ishchiga zarur 
joyni topish 
kerak” 
tamoyiliga 
asosan 
kadrlarning ish 
o’rnini doimiy 
o’zgartirib 
turish 
hisoblanadi. 
59 
Kadrlar tizimi 
Personnel 
system 
Кадровая 
система 
Ijtimoiy-
iqtisodiy 
tizimning 
markaziy va 
eng murakkab 
tashkiliy kichik 
256 

---

tizimi bo’lib, 
uning mehnat 
salohiyatini, 
uning turli 
qismlari 
– 
kadrlarni, 
shuningdek, 
maqsadlar, 
qoidalar, ularni 
ishlashi va 
rivojlanishinin
g mexanizmini 
qamrab oladi. 
60 
Kadrlar va 
kadrlar tizimini 
rivojlanishi 
Human 
resource 
development 
Развитие 
человеческих 
ресурсов 
Ularning 
miqdoriy va 
sifat jihatdan 
to’xtovsiz 
yuqoriga 
o’tkazishi, 
yangi 
maqsadlar, 
vazifalar, 
professional 
malaka 
komminukatsiy
a 
ko’rsatkichlari, 
tarkib, o’zaro 
aloqa, 
boshqarish va 
sub’ektlari va 
usullariga ega 
bo’lgan yangi 
holatga o’tishi. 
61 
Kadrlar 
tizimining 
progressi 
Progression of 
the personnel 
system 
Развитие 
человеческих 
ресурсов 
Kadrlar 
tizimining 
yangiliklarini 
doimiy 
257 

---

qidirish, ishlab 
chiqarish va 
amalga oshirish 
asosida 
takomillashgan 
va samaraliroq 
shakllar, 
maqsadlar, 
tarkib va 
usullarga 
o’tishidir. 
62 
Kadrlar 
tizimining 
regressi 
Regression of 
the personnel 
system 
Регресс 
кадровой 
системы 
Kadrlar 
tizimining 
turg’unligi, 
oldingi darajasi 
va faoliyatiing 
yangi 
vazifalarini 
ta’minlash 
imkoniyatining 
pasayishi, 
kadrlar 
degradatsiyasi, 
eskirgan 
ishlash 
usullariga 
qaytishdir. 
63 
Kadrlar tizimi 
inqirozi 
Stagnation of 
personnel 
system 
Кризис кадровой 
системы 
Kadrlar 
tizimining eng 
muhim 
maqsadlari, 
vazifalari, 
tarkiblari, 
ishlash va 
rivojlanish 
shakllari va 
usullarining 
buzilishi va 
258 

---

noto’g’ri 
yo’nalishi, 
uning 
natijasida 
asosiy 
kadrlarning 
yo’qotilishi 
yoki yo’qotish 
xavfi vujudga 
kelishi 
mumkin. 
64 
Kadrlar tizimi 
stagnatsiyasi 
Crisis of the 
personnel 
system 
Застой кадровой 
системы 
Kadrlar 
tizimining ayni 
paytdagi 
maqsadlari va 
ehtiyojlariga 
mos kelmay 
ishlashi va 
rivojlanishning 
sekinlanishi. 
65 
Kommunikatsiya Communicatio
n 
Связь 
Bu ikki va 
undan ortiq 
kishilar 
o’rtasidagi 
axborot 
almashish 
jarayoni. 
66 
Kommunikatsiya 
uslubi 
Communicatio
n style 
Стиль общения 
Menejer o’z 
qarorini qabul 
qilganini 
aytishga 
qiynaladi va 
shuning uchun 
xodimlarga 
ma’lum 
qilgandan 
keyingina qaror 
259 

---

chiqaradi, 
xodimlar 
savollar 
berishlari, o’z 
fikrlarini 
bildirishlari 
mumkin, biroq 
farmoyishlarga 
rioya qilishlari 
kerak. 
67 
Kommunikatsion 
jarayon 
Kommunicativ
e process 
Коммуникацион
ный процесс 
Ikki va undan 
ortiq odamlar 
o’rtasidagi 
axborot 
almashish 
jarayoni 
68 
Kasaba 
uyushmasi 
Trade Union 
Профсоюз 
Bir kasb, 
tarmoq yoki 
korxona 
xodimlarining 
birlashmasi 
bo’lib, ish 
beruvchilar 
bilan kasaba 
uyushmaning 
barcha a’zolari 
uchun yagona 
mehnat 
sharoitlari va 
ish haqini 
kelishishda 
ularning 
manfaatlarini 
tuzilgan. 
69 
Litsenziat 
Thelicensee 
Лицензиат 
Linsenziyani 
xarid qiluvchi. 
70 
Litsenziar 
Thelicenser 
Лицензиар 
Litsenziyani 
260 

---

sotuvchi. 
71 
Liberal uslub 
Liberal style 
Либеральный 
стиль 
Buni ko’pincha 
rahbar ishni o’z 
holiga tashlab 
qo’yganda 
albatta 
samarasiz ish 
sifatini 
ko’radilar. 
72 
MERCOSUR 
MERCOSUR 
МЕРКОСУР 
Mercosur yoki 
Mercosul 
(Ispaniya: 
Mercado 
Común del Sur, 
Mercado 
Comum do Sul 
porti, guar. 
Embi y 
Semuha, ingliz 
Janubiy 
umumiy 
bozori) 
- 
Janubiy 
Amerika 
mamlakatlarini
ng umumiy 
bozori, 
Argentina, 
Braziliya, 
Urugvay, 
Paragvay 
o'rtasidagi 
iqtisodiy va 
siyosiy bitim 
(a'zolik. 2012 
yil 29 iyunda, 
2013 yil 
aprelgacha ) va 
261 

---

Venesuela 
(a'zoligi 2017 
yil 5 avgustda 
to'xtatilgan) . U 
1991 yilda 
Asunksion 
shartnomasi 
asosida 
tuzilgan], 
keyinchalik u 
1994 yilda Oru 
Preto 
[en]
shartnomasi 
bilan 
o'zgartirildi va 
o'z navbatida 
Mercosur 
tarkibini 
aniqladi . 
73 
Milliy kompaniya 
National 
Company 
Национальная 
Компания 
Xalqaro milliy 
kompaniyalar 
asosan milliy 
aholi 
tomonidan 
tuzilgan 
korxonalar, 
tashkilotlar, 
firmalar 
o’zlarining bir 
umumiy 
g’oyalari 
asosida 
qurilgan 
bo’ladi.
74 
Menejmentning 
ob’yekti 
Management 
object 
Обьект 
менеджмента 
Boshqariluvchi 
shaxslar va 
jarayonlar. 
262 

---

75 
Menejment 
tamoyillari 
Management 
principles 
Принципы 
управления 
Boshqaruv 
jarayonida 
dastlabki, ya’ni 
xatti –harakat 
yoki 
faoliyatning 
asosiy qoidasi, 
rahbarg’oyasi. 
76 
Maqsadlarga 
erishishdagiishtir
ok