М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

ЎРИН ЭРГАШ ГАПЛАР (ADVERBIAL CLAUSES OF PLACE)

§ 104. Ўрин эргаш гаплар where? қаерда? қаерга? from where? қаердан? сўроқларидан бирига жавоб бўлади. Ўрин эргаш гаплар бош гапга where жойда, жойга, wherever қаерда, қаерга ... масин боғловчи сўзлари билан боғланади:

I like to spend my leave where I can shoot. Мен таътилимни ов қилса бўладиган жойда ўтказишни ёқтираман.
He went where the doctor sent him. У шифокор жўнатган жойга борди.
Wherever he went, he was welcome. У қаерга бормасин, уни хурсандчилик билан қабул қилишди.


САБАБ ЭРГАШ ГАПЛАР (ADVERBIAL CLAUSES OF CAUSE)

§ 105. Сабаб эргаш гаплар why? нима учун? сўроғига жавоб бўлади. Сабаб эргаш гаплар бош гапга because, as, since, for, now that боғловчилари билан боғланади:

I went away because there was no one there. Мен кетдим, чунки у ерда хеч ким йўқ эди.
As there were no porters, we had to carry the luggage ourselves. Юк ташувчилар бўлмаганлиги сабабли, юкни ўзимиз олиб юришимизга тўғри келди.
Since you have finished your work, you may go home. Ишингизни тугатиб бўлганингиз учун уйга кетишингиз мумкин.
Now that he is here, he can help you. У шу ердалиги учун сизга ёрдам бера олади.
He walked quickly for he was in a great hurry. У тез юрди, чунки у жуда шошилар эди.

РАВИШ ЭРГАШ ГАПЛАР (ADVERBIAL CLAUSES OF MANNER)

§ 106. Равиш эргаш гаплар how? қандай? қай тарзда? сўроғиги жавоб бўлади. Равиш эргаш гаплар бош гапга as, as if (as though), that боғловчилари билан боғланади.:

You ought to write as he does. Сиз у ёзгани каби ёзишингиз керак.
You answer as if you did not know this rule. Сиз худди бу қоида билмагандек жавоб берасиз.
He played so well that everybody admired him. У шундай яхши ўйнади-ки, хамма унга қойил қолди.
§ 107. As if (as though) боғловчили эргаш гапдаги феъл, б о ш г а п д а г и ф е ъ л и ф о д а л а г а н и ш – х а р а к а т ё к и х о л а т б и л а н б и р в а қ т д а г и иш–харакат ёки холатни ифодалаганида, Past Indefinite шаклида қўлланилади. Эргаш гапнинг феъли б и р в а қ т д а г и д а в о м л и иш-харакатни ифодалаганида эса мазкур феъл Past Continuous шаклида қўлланилади. Past Indefinite ва Past Continuous, бош гапдаги феълнинг қайси замонда эканлигидан қатъий назар, қўлланилаверади:
He spoke as if (as though) he knew this question very well. У худди бу саволни жуда яхши билгандек гапирди.
They walked slowly up the stairs as if (as though) they were carrying something heavy. Улар зинадан юқорига, худди оғир бир нарса олиб кетаётгандек, секин кўтарилишди.
As if дан кейин to be феъли шарт майли шаклида қўлланилади, яъни were шакли бирлик ва кўпликнинг барча шахслари учун ишлатилади. Лекин, замонавий инглиз тилида, айниқса, сўзлашувда 1- ва 3-шахс бирликда were билан бир қаторда кўпинча was ишлатилади:
He loved him as if he were (was) his son. У уни худди ўзининг ўғлидек яхши кўрар эди.
He looked in the direction of the entrance door as if he were (was) waiting for somebody. У худди бировни кутаётгандек кириш эшиги томонга қаради.
Эргаш гапдаги феъл б о ш г а п д а г и ф е ъ л и ф о д а л а г а н и ш – х а р а к а т ё к и х о л а т д а н о л д и н б ў л г а н иш-харакат ёки холатни ифодалаганида эса эргаш гапдаги феъл, бош гапдаги феълнинг қайси замонда эканлигидан қатъий назар, Past Perfect шаклида қўлланилади:
I remember the story as if (as though) I had just read it. Мен бу хикояни худди хозиргина ўқигандек эслайман.
He described the town as if (as though) he had seen it himself. У шахарни гўёки ўзи кўргандек тасвирлаб берди.
§ 108. Эргаш гап that боғловчиси билан бошланганида бош гапда so шундай ёки such шундай сўзлари ишлатилади. So равиш ёки сифатни, such эса отни аниқлайди²⁹:
He played so well that everybody admired him. У шундай яхши ўйнадики, хамма унга қойил қолди.
The sea was so stormy that the loading of the vessel had to be stopped. Денгиз шундай бўронли эдики, кемани юклашни тўхтатишга тўғри келди.
The airplane was flying at such a height that we could hardly see it. Самолёт шундай баландликда учаётган эдики, биз уни зўрға кўра олдик.
§ 109. Равиш эргаш гаплар қаторига ў х ш а т и ш эргаш гаплар (Adverbial Clauses of Comparison) хам киради. Ўхшатиш эргаш гаплар бош гапга than, as … as (биринчи as бош гапда келади), (not) so … as (so бош гапда келади), the … the (иккинчи the бош гапда келади) воситасида боғланади:
He is older than he looks. Унинг кўринишига нисбатан ёши каттароқ.
He works as quickly as I do. Мен мен ишлаганим сингари тез ишлайди (У мен каби тез ишлайди).
The book is not so interesting as you think. Китоб сиз ўйлаганингизчалик қизиқ эмас.
The more time you spend in the Crimea, the sooner you will recover. Қримда қанча кўп вақтингизни ўтказсангиз, шунчалик тез соғаясиз.
Изох: The … the иштирокидаги гапларда биринчи the дан кейин (яъни, эргаш гапда) келаси замон хозирги замон билан алмашади.