М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

ХОЛ (ADVERBIAL MODIFIERS)

§ 45. Иш-харакатни қ а н д а й ёки қ а й т а р з д а (яъни, қаерда, қачон, нега ва хоказо) бажарилишини ифодаловчи гапнинг иккинчи даражали бўлаги хол дейилади. Хол одатда феълга боғланади.

Х о л қуйидагилар билан ифодалаши мумкин:

1. 
   В а қ т (пайт) ни:
   

She will come soon. У яқинда келади.
We reached the town the next morning. Биз эртаси куни эрталаб шахарга етиб олдик.

2. 
   Ж о й (ўрин) ни:
   

I found him in the garden. Мен уни боғдан топдим.
We could see the river from the top of the hill. Биз қирнинг тепасидан дарёни кўрдик.

3. 
   Иш-харакатнинг қ а й т а р з д а б а ж а р и л и ш и н и:
   

He spoke slowly. У секин гапирди.
He copied the letter with great care. У хатни катта эътибор билан кўчирди.

4. 
   С а б а б н и:
   

I came back because of the rain. Мен ёмғир туфайли орқага қайтдим.
The streamer could not leave the port owing to a severe storm. Пароход кучли бўрон туфайли портдан чиқа олмади.

5. 
   М а қ с а д н и:
   

I have come to discuss the matter. Мен бу масалани мухокама қилиш учун келдим.

6. 
   Д а р а ж а н и:
   

I quite agree with you. Гапингизга бутунлай қўшиламан.
He has greatly changed. У жудаям ўзгарган.
Даражани ифодаловчи хол сифатга хам, равишга хам боғланиши мумкин:
This machine is very heavy. Бу машина жуда оғир.
I know him rather well. Мен уни анча яхши биламан.

7. 
   Б и р в а қ т д а г и х о л а т н и:
   

He sat at the table reading a newspaper. У стола газета ўқиб ўтирди.
Х о л қуйидагилар билан ифодаланиши мумкин:

1. 
   Р а в и ш билан:
   

The meeting was held yesterday. Мажлис кеча ўтказилди.
He quickly opened the door and ran out of the room. У эшикни тезда очиб, хонадан югуриб чиқди.

2. 
   П р е д л о г л и о т билан:
   

He spent his vocation in the south. У таътилини жанубда ўтказди.
He was in the Army during the war. Уруш пайтида у армияда бўлди.

3. 
   С и ф а т д о ш билан:
   

He stood on the deck counting the cases. У яшикларни санаб палубада турди.
While reading the book I came across a number of interesting expressions. Китобни ўқиётиб, мен бир қатор қизиқ ибораларга дуч келдим.

4. 
   И н ф и н и т и в билан:
   

I called on him to discuss the matter. Мен унинг олдига бу масалани мухокама қилиш учун кирдим.
He is clever enough to understand it. У буни тушуниш учун етралича ақлли.

5. 
   П р е д л о г л и г е р у н д и й билан:
   

He locked the door before leaving the office. У офисдан кетишдан олдин эшикни қулфлади.
On arriving at the station he went to the information bureau. Вокзалга келгач, у маълумотлар бюросига борди.
§ 46. Хол, одатда, гапда тўлдирувчидан кейин келади. Икки ёки ундан ортиқ хол мавжуд бўлганида, улар қуйидаги тартибда жойлашади: 1) равиш холи, 2) ўрин холи, 3) пайт холи:
I met him by chance (равиш холи) at the theatre (ўрин холи) a few days ago (пайт холи). Мен бир неча кун олдин уни тасодифан театрда учратиб қолдим.
Равиш билан ифодаланган хол Равишнинг гапдаги ўрни мавзусида келтириб ўтилган қоидаларга биноан гапда турли ўринларда ишлатилиши мумкин.