М о р ф о л о г и я сўз туркумлари

ИНФИНИТИВНИНГ ТУРЛИ ВАЗИФАЛАРДА ИШЛАТИЛИШИ


§ 170. Инфинитив э г а вазифасида ишлатилади:
To skate is pleasant. Конькида учиш ёқимлидир.
To walk in the garden was a pleasure. Боғда сайр қилиш ёқимли эди.
Изохловчи сўзлар бирга келганида, инфинитив, одатда, кесимдан кейин туради:
To walk in the garden was a pleasure нинг ўрнига: It was a pleasure to walk in the garden. Боғда сайр қилиш ёқимли эди.
To refuse his request was difficult нинг ўрнига: It was difficult to refuse his request.
§ 171. Инфинитив қ ў ш м а от к е с и м н и н г ф е ъ л б ў л м а г а н қ и с м и вазифасида ишлатилади:
Our intention is to charter a streamer immediately. Мақсадимиз пароходни тезлик билан ёллашдир.
Our plan is to go to the Crimea for the summer. Режамиз ёзда Қримга бориш.
§ 172. Инфинитив қ ў ш м а ф е ъ л к е с и м н и н г қисми сифатида ишлатилади:

1. 
   Модал феъллар билан биргаликда:
   

He can speak English. У инглизча гапира олади.
It may rain tonight. Бугун кечқурун ёмғир ёғиши мумкин.
He must know her address. У унинг манзилини билиши керак.

2. 
   Инфинитивсиз тўлиқ маънони бера олмайдиган бошқа кўплаб феъллар билан биргаликда. Бундай феъллар қаторига қуйидагилар киради: to begin бошламоқ, to continue давом этмоқ, to like ёқтирмоқ, to want хохламоқ, to intend мақсад қилмоқ, to try харакат қилмоқ, to hope умид қилмоқ, to promise ваъда бермоқ, to decide қарор қилмоқ ва бошқалар:
   

The buyers want to know our terms of payment. Харидорлар тўлов шартларимизни билишни хохлайди.
We decided to spend the summer in the Crimea. Ёзни Қримда ўтказишга қарор қилдик.
I hope to see him soon. Мен уни тез орада кўришга умид қиламан.

3. 
   Боғлама феълли сифатлар билан биргаликда:
   

I am happy to hear it. Буни эшитганимдан хурсандман.
He is ready to go there. У у ерга боришга тайёр.
Изох: Савдо хужжатларида (шартномаларда) инфинитив мажбурлиликни ифодалайдиган кесим вазифасида мустақил холда учрайди:
Buyers to pay (= are to pay) for the freight on receipt of the shipping documents. Харидорлар юк хужжатларини олишлари билан фрахт (товарларни пароходда ташиб берганлик учун хақ) учун тўловларни амалга оширишлари керак.
§ 173. Инфинитив в о с и т а с и з т ў л д и р у в ч и вазифасида ишлатилади:
I told him to go there. Мен унга у ерга боришни айтдим (буюрдим).
He asked me to wait a little. У мендан озроқ кутиб туришни сўради.
Изох: Эга томонидан эмас, балки бошқа шахс (тўлдирувчи) томонидан бажариладиган иш-харакатни ифодалаганида, инфинитив воситасиз тўлдирувчи сифатида кўрилади. Агар инфинитив эга томонидан бажариладиган иш-харакатни ифодаласа, у холда у қўшма кесимнинг қисми сифатида кўрилади (§ 172 га қаранг).