M. N. Musayev

H₂02+Cl2->02+2HCl
NaClO+H^-^NaCH^+HjO

Ushbu reaksiya suvni dexlorlash jarayonlarida qo'llaniladi. Ortiqcha vodorod peroksidi marganets dioksidi yordamida ajratib olinadi:

Mn02+H₂02+2HCl->MnCl2+2H₂0+02

Havo kislorodi ham oksidlovchi sifatida ishlatilishi mumkin. Havo oqova suvda temir birikmalari uchraganda ishlatiladi. Bunda 2 valentli temii ioni havo kislorodi ta’sirida 3 valentlikkacha oksidlanadi va temir (III) gidrooksidi ko‘rinishida suvdan ajratiladi (cho‘kmaga tushadi).

4Fe^z++0₂+2H₂0=4Fe’⁺ 40H , Fe’++3H₂0=Fe(0H)₃+3H⁺

Oksidlash jarayoni oqova suvdan havoni o‘tkazish orqali amalga oshiriladi. Hosil bo‘ladigan temir gidrooksidi kontakt rezervuarda cho‘ktiriladi, keyin filtrlanadi.

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Oqova suvlarni tozalash uchun qanday oksidlovchilar qo'llaniladi?
   
2. 
   Oksidlash jarayoni qanday hollarda qo'llaniladi?
   
3. 
   Xlor bilan oksidlash jarayom qanday amalga oshiriladi?
   
4. 
   Vodorod peroksidi yordamida oksidlash jarayom qanday amalga oshiriladi?
   
5. 
   Havo kislorodi yordamida oksidlash jarayoni qanday amalga oshiriladi?
   

Ozonlash

Oqova suvni ozonlash (0₃ gazini o'tkazish) katta ahamiyatga ega. Bunda ozon gazini suvdan o'tkazish orqali oqova suvni tmiqlantirish, mazasini yaxshilash, hidini yo‘qotish va zararsizlantinsh mumkin. Ozonlash jarayonida oqova suvdagi fenollar, neft mahsulotlari, H₂S, mishyak birikmalari, PAV(sirt aktiv modda)lar, sianlar, bo'yoqlar, kanserogen aromatik uglevodorodlar, pestitsidlardan tozalash mumkin.

Ozon — nim pushti rangli gaz, atmosferaning yuqon stratosfera qavatida joylashgan, molekulyar og'irligi — 48, zichligi — 2,154 g/1. Toza ozon portlash xususiyatiga ega (sanoatda kisloroddan — 0₂ dan olinadi), o‘ta toksik birikma. Ishchi zona havosidagi maksimal ruxsat etilgan konsentratsiyasi 0,0001 mg/m³ ni tashkil etadi. Ozon gazining zararsizlantirish ta’siri uning yuqori oksidlash xususiyatiga bog‘liqdir, ya’ni osonlik bilan atomar aktiv kislorodni berish qobiliyatiga egadir

208

www.ziyouz.com kutubxonasi

(0₃=0,+0). Ozon oltindan tashqari barcha qolgan metallarni oksidlab, ularni oksid ko‘rinishiga o'tkazadi. Quruq havoda juda sekin parchalanadi.Oqova suv ozon gazi bilan ishlov berilganda undagi oiganik birikmalar parchalanadi, bakteriyalar o‘ladi (xloiga qaraganda 1000 marta tezroq). Ozonning suvda erishi eritmaning pHi ga va unda erigan moddalaiga bog'liq. Agar suvda erigan kislota va neytral tuzlar uchrasa, ozon yaxshi eriydi. Suvda ishqor uchrasa, ozonning erishi qiyinlashadi.

Ozonning ta’siri uch xil yo'nalishda borishi mumkin: ozondagi atomar kislorodning ta’siri orqali, ozonni oksidlanuvchi moddaga butunlay birikishi orqali, hamda ozondagi atomar kislorodning katalitik ta’siri orqali.

Ozon oqova suv orqali o‘tkazilganda (dispergatsiya) 2 ta asosiy jarayon boradi: oksidlash va dezmfeksiyalash. Shu bilan bir qatorda suvning o‘zi ham kislorod bilan to'yinadi.

Ozon oqova suvga ozon-havo yoki ozon-kislorod aralashmasi ko‘rinishida beriladi. Aralashmada ozon miqdori 3% atroiida bo‘ladi. Endi texnologik sxemasini ko‘nb chiqamiz (19.5-rasm).

Havo