M. N. Musayev

Y* — muvozanat konsentratsiyasi, massa ulushda;

m — taqsimlamsh koeffitsienti.

A Y_b, Д X_b, Д Y_m, Д X_m— jarayonning katta va kichik yurituvchi kuchi, massa ulushda.

(5) tenglamadagi integral birlikni o'tkazish soni deb ataladi.

N = f ^dY- _

'y-Y*

n =^Xf-dX-

^N"^JJ Y'- У

I 1 I

N_UG N , N_f-A


^Kr^F

T •

I 1 A N_o,~ N.'⁺N


Birlikni o‘tkazish balandligi:

G


h._x ’

^tx' Kg • aS

Yuqonda keltirilgan formulalardagi.

Nq., N_o. — birlikni o‘tkazish umumiy soni;

N_g, N. —gaz va suyuq fazadagi birlikni o'tkazish soni,

K_G, K. — massa uzatish koeffitsientlan, m/s;

F — fazalari kontakt yuzasi, m²;

A — absorbsion faktor; A=L/G.;

a — fazalararo kontaktning solishtirma yuzasi, m²/m’;

S — absorbeming ko‘ndalang kesma yuzasi, m².

Apparatning fazalarini uzluksiz kontaktidagi balandligi:

ga teng.


n , =

^oJ K,-aS


(7)

(8)

(9)


H Nqo ^OG’


N=N .-h

OJ OJ

н

K,_; -aS -AY,

yoki

H =

К aSAX'

I *•

bu yerda, M-absorbsiyalangan modda miqdori, kg/s.

70

Kolonnaning balandligi tarelkalar soniga va ular orasidagi masofaga bog‘liq. Kolonnadagi tarelkalar soni analitik yoki grafik usul bilan yoki birlikni o'tkazish soni orqali aniqlanadi.

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Absorbsiya jarayoni qanday boradi?
   
2. 
   Desorbsiya jarayoni qanday boradi?
   
3. 
   Absorbsiya jarayonining massa tenglamasi qanday ifodalanadi?
   
4. 
   Absorbsiya jarayoninmg massa berish tenglamasi qanday ifodalanadi?
   
5. 
   Massa berish va massa uzatish koeffitsienti o'rtasida qanday bog‘lanish bor?
   
6. 
   Xemosorbsiya jarayoni qanday horadi?
   
7. 
   Xemosorbsiyada massa oHsh tenglamasi qanday ifodalanadi?
   
8. 
   Xemosorbsiyada massa uzatish va massa berish koeffitsientalari o‘rtasida qanday bog'liqlik bor?
   
9. 
   Absorbentning minimal sarfi qaysi formula orqali topiladi?
   
10. 
    Apparatning fazalarini uzluksiz kontaktidagi balandligi qanday aniqlanadi?
    

Gazlarni absorbsion usulda tozalash

Nazariy qism. Adsorbsiya usuli gazlar tarkibida tozalanuvchi komponent uncha yuqori bo'lmaganda qo'llaniladi. Bunda yutuvchi modda adsorbent, yutuluvchi komponent esa adsorbent deb ataladi.

Adsorbsiya fizik va kimyoviy turlarga bo'linadi. Adsorbent sifatida g'ovaksimon qattiq materiallar qo'llaniladi.

Ushbu materiallar tabiiy va sintetik turlarga bo'linadi. Adsorbentda g'ovaklik razmeri bo'yicha makro, mezo (o'zgaruvchan) va mikro- g'ovakli turlariga bo'linadi. Birlik massaga nisbatan g'ovaklar hajmining ko'rsatkichi gazlarni tozalashda inobatga olinadi. Odatda mikro-g'ovaklik hajmi 0,5 sm³/g dan oshmaydi. Ulaming razmeri shartli ravishda samarali radius ko'rsatkichi bilan chegaralangan bo'lib, rs = 1,5 • 10^-9 m ushbu radius rs adsorbsiyalanadigan molekulalar radiusi bilan o'lchovdosh bo'ladi.

Mezo (o'zgaruvchan) g'ovak radiusi 1,5.10 9 dan 2.1 O' m gacha o'zgaradi. Sanoatda ishlatiladigan mezo-g‘ovakli sorbentlar yuzasi 71

10 — 400 m²/g intervalida bo‘ladi. Sanoat adsorbentlanning makro- g'ovak radiusi 2 —10 ⁷m. atrofida bo'ladi, yuzasi 0,5 — 2 m²/g.

Sanoat adsorbentlanga — aktivlangan ko'mn, silikagel, alumogel, seolit va ionitlar kiradi. Adsorbentlami haqiqiy, tuyulma va uyma (gravimetrik) zichligi bo'ladi, haqiqiy zichlik p_x adsorbent moddasining g‘ovaklarsiz zich hajmining birlik massasini blldirib, quyidagicha aniqlanadi:

G

^Px~ V.-V,