M. M. Niyazaliyeva

1.1.  Tikuvchilik buyumlari   ishlab chiqishdagi innovatsiyalar 
 
   Yarmarka  ishtirokchilari  tomonidan  taqdim  etilgan  takliflar  doirasida  yangi 
modellarni  ishlab  chiqish  va  avtomatlashtirilgan  loyihalash  tizimlari,  dizayn  va 
ishlab  chiqarish  tizimini  yaxshilaydigan  ko`plab  yangiliklar  taqdim  etildi. 
Matematik  dasturlarni  yaratuvchilar  ko`p  vaqtni  talab  qiladigan  va  qimmatbaho 
murakkab  ishlab  chiqarish  jarayonlari  uchun  yangi  va  takomillashtirilgan 
komplekslashgan  echimlarni  taqdim  etdilar.  Bunday  holda,  uchta  an’analar  aniq 
ko`rinadi.  Andozani  konstruktsiyalash  va  uch  o`lchovli  ko`rinishida  yangiliklar 
qo`llaniladi.  
 
O`rnatilgan  shakl  va  boshlang`ich  namunani  ishlab  chiqishda,  materialning 
tashqi  ko`rinishi  va  xususiyatlarini  hisobga  olgan  holda,  bichish  texnologiyasini 

---

13 
 
ratsionalizatsiya qilish inson tanasining virtual yaqinlashtirilganligi yoki avtomobil 
o`rindiqlari kabi texnik to`qimachilik materiallari mavjud bo`lgan voqelikka yuqori 
darajada  erishiladi.  Bunday  holda,  bichilgan  bo`laklar  komplektlari  AQShning 
Direct  firmasining  Gerber  Technology  dasturida  yoki  Gollandiyaning  TRC  (KH) 
Ltd.  PPG  dasturida  ikki  koordinatali  o`lchamdan  uchta  koordinatali  o`lchamli 
eskizga  aylanadi.  "Vidya  Assist/bullmer  Specialmeschinen  GbmH  &  Co.  KG" 
dasturida  bo`lganligi  uchun  bichilgan  bo`laklarning  ikki  o`lchovli  to`plamidan, 
virtual,  vizual  kiyimlar  xajmining  uch  o`lchamli  tasviri  ishlab  chiqilgan. 
Shuningdek,  Grafis  kompaniyasi  o`zining  kelajakdagi  versiyasiga  kiritilgan  uch 
koordinatali  rivojlanish  dasturini  taqdim  etdi.  Rivojlanish  dasturining  asosiy 
jihatlari,  katta  xajmli  inson  figurasining  taqdimoti  bo`lib,  keyinchalik  tananing 
o`lchamiga  qarab  haqiqatan  ham  skanerlangan  odam  o`lchamida  rasmdagi  kiyim 
modellashtiriladi. 
Shunday 
qilib, 
uch 
koordinatali 
tizimda 
namunaviy 
vizualizatsiya  va  o`rnatilgan  shaklni  texnologik  boshqarish  imkoniyati  mavjud. 
Shu  bilan  birga,  ikki  koordinatali  bichiqdagi  o`zgarishlar  to`g`ridan-to`g`ri  uch 
koordinatali modelda ko`rinadi.  
 
Ushbu  echimlar  yordamida  ishlab  chiqaruvchilar  jismoniy  ishlab 
chiqarmasdan  oldin  birinchi  prototip  holatini  ko`ra  oladilar.  Uch  koordinatali 
ishlanmalardan  foydalangan  holda,  yangi  mahsulotning  dastlabki  bosqichdan 
bozorda paydo bo`lishigacha bo`lgan vaqt jihati sezilarli darajada kamayadi: ishlab 
chiqarish vaqtining sezilarli darajada qisqarishi, birinchi namunani yaratish uchun 
sarf-xarajatlarning  kamayishi  va  mahsulotning  sifatini  oqilona  shakli  asosida 
bichish va komponentlarning barcha tarkibiy qismlarni mahsulotni ishlab chiqarish 
jarayonida  ko`rinib  turishi  orqali  ta’minlanadi.  Hajmli  vizualizatsiya  mijoz 
tomonidan  oldindan  tanlangan  maneken  (parametrik  maneken)  asosida  yoki 
mijozning  individual  figurasi  ko`rsatkichi  yordamida,  masalan,  uch  koordinatali 
skaner yordamida o`lchanadi. 
 
Ishlab  chiqarish  ma’lumotlarini  boshqarishdan  hayot  davomiyligini 
boshqarishga  qadar  bo`lgan  menejmnet.  Korxonalarda  mahsulotni  ishlab 
chiqarishga  joriy  qilish  vaqtining  qisqartirilishi  va  yanayam  ko`p  kompleksli 

---

14 
 
kengayib  borayotgan  global  tarmoqda  paydo  bo`lishini  ta’minlash  zarurati, 
mahsulot ishlab chiqarish jarayonini ustidan cheksiz nazorat o`rnatishga erishishini 
ta’minlaydi.  Ishlab  chiqarish  ma’lumotlarini  yagona  va  osongina  olinadigan 
tizimga  markazlashtirishni  ta’minlash  va  tegishli  jarayonlarni  avtomatlashtirishni 
ta’minlash kerak, shunda bu ma’lumotlar qayerda kerak bo`lsada mavjud bo`ladi.  
 
Ishlab chiqarish ma’lumotlarini boshqarish rivojlanish bosqichining tarkibiy 
qismi bo`lgan barcha jarayonlarni bir-biri bilan bog`laydi, qo`l mehnatini minimal 
darajada  cheklaydi  va  tegishli  ishlab  chiqarish  ma’lumotlarini  tegishli  bo`limlar, 
sheriklar va xorijiy xamkorlarga o`z vaqtida etkazib beradi. 
 
Mahsulotning  hayotiy  tsiklini  boshqarish  mahsulotni  muvaffaqiyatli  ishlab 
chiqarishni  boshqarish  vositasidir.  Bu  nafaqat  dizaynerlar,  mahsulotni  ishlab 
chiqarish,  sotib  olish,  ishlab  chiqarish  bo`limlari  kabi  tashqi  tijorat  tarkibiy 
qismlarining tarmoq tarkibiga ulanishni ta’minlaydi, balki etkazib beruvchilar, shu 
jumladan xorijiy agentliklar bilan samarali hamkorlik qilish imkonini beradi.  
 
Shaxsiy  buyurtma  bo`yicha  ommaviy  tikish.  Dunyo  miqyosida  bir  necha 
yillardan  buyon  sanoat  sharoitida  individual  buyurtmalar  uchun  kiyim-kechak 
ishlab  chiqarish  kuzatilmoqda.  Buyurtma  asosida  tayyorlangan  buyum  shakli 
individual aniq tana o`lchamlariga va keyinchalik kompyuter yordamida bichishga 
asoslanadi.  IMB2003-da  taqdim  etilgan  kontaktsiz  tanani  o`lchash  tizimlari 
keyinchalik  takomillashtirildi  va  keyinchalik  alohida  bichishga  erishildi. 
Mo`ljallash  uchun  kelajakka  yo`naltirilgan  tizimlarning  zaruriy  sharti  bichishning 
avtomatik  ishlanmasi  yaratilishi  ustida  Niderreyn  oliy  maktabi  muvaffaqiyatli  ish 
olib  bormoqda.  Bugungi  kunda  ular  etkazib  beriladigan  vaqtni  tejashga  imkon 
beradigan,  vaqtincha  ishlatiladigan,  interfaol  echimlarni  almashtirishlari  kerak. 
Muvaffaqiyatli  buyurtma  asosida  ishlab  chiqarish  bir-biriga  zid  bo`lgan 
jarayonlarni,  material  etkazib  beruvchilar,  ishlab  chiqaruvchilar  va  savdo  ishtirok 
etadigan  arzon  tizimlarni  o`z  ichiga  oladi.  Germaniya  Human  Solutions  GmbH 
kompaniyasi  hisoblash  va  matematik  dasturlar  uchun  yangi  texnik  vositalarni 
ishlab  chiqadi  va  sotadi,  ular  yordamida  insonning  gavdasini  o`lchaydi  va 
ma’lumotlarni  buyum  ishlab  chiqarish  jarayoniga  kiritadi.  Xajmli  skanerlash 

---

15 
 
tizimlari  savdo  va  ishlab  chiqarishda  individual  kiyim  ishlab  chiqarish, 
o`lchamlarni  tasniflash  va  mahsulotni  ishlab  chiqarish  uchun  ishlatilishi  mumkin 
bo`lgan  asosiy  texnologiyani  anglatadi.  Kompaniya  katta  miqdordagi  odamlar 
raqamlarining  o`lchamlari  (ketma-ket  o`lchovlar)  to`g`risida  tez  va  samarali 
ravishda  ma’lumot  olish  uchun  yangi  Anthroscan  tizimini  joriy  etdi.  Bu  yuqori 
aniqlikdagi  uch  koordinatli  lazerli  skaner  va  bir  turdagi  matematik  dasturdan 
iborat. Ushbu tizim har xil shaxslar o`lchamlari va holatini qamrab olish imkonini 
beradi.  Shuningdek,  kompaniya  tomonidan  savdo-sotiq  uchun  maxsus  ishlab 
chiqilgan va ishlab chiqarishda foydalanishga mo`ljallangan, ISO 20685 talablariga 
javob  beradigan  va  yuqori  texnologiyali Vitus  XXL  tizimli, arzon  narxdagi  Vitus 
LS skaner ham taqdim etildi. Kompaniyaning yana bir yangi ixtirosi Intailor tizimi 
bo`lib, u ishlab chiqaruvchiga yo`naltirilgan kontseptsiyaga amal qiladi va maxsus 
kiyim  ishlab  chiqaruvchisini  o`z  do`koni  bilan  bog`laydi.  Avtomatlashtirilgan 
individual  buyurtma  ishlab    chiqarishda  ma’lumotni  uzatish  paytida  yuzaga 
keladigan  xatolar  yo`qotiladi  va  o`lchamlarni  kichraytirish  va  buyurtmani 
rasmiylashtirish  va  ishlov  berish  vaqti  sezilarli  darajada  kamayadi.  Do`konda 
ishlab  chiqarish  uchun  zarur  bo`lgan  barcha  o`lchamlarni  hisobga  olinadi.  Ishlab 
chiqaruvchilar kollektsiyasining katalogi Intailor-da raqamli ravishda aks ettirilgan 
va  sotuvchilarga  mijozlar  bilan  maslahatlashish,  narxlarni  belgilash  va 
buyurtmalarni  amalga  oshirishda  yordam  beradi.  Tizim  barcha  ma’lumotlarni 
kerakli bichish modeliga o`tkazadi. 
Kuchli 
matematik 
dasturlarning 
CAD/CAM-Manager 
modulidan 
foydalangan holda yangi yig`ish o`lchamlarini joriy qilish soddalashtirilgan. Engil 
va  shaklga  bardoshli  yuqori  bosimli  polietilendan  tayyorlangan  maxsus  uch 
koordinatali  shaxsiy  byustlar  moslashtirilgan  shaklning  sifatini  ta’minlash  va 
manekenlardan  foydalangan  holda  modellarning  ishlab  chiqarilishini  tezlashtirish 
uchun  taklif  etiladi.  Ular  manekenlar  ko`rinishida  gavdaning  yuqori  va  quyi 
qismlari  ko`rinishida,  butun  gavdani  tasvirlash,  erkaklar  va  ayollar  yoki  bolalar 
kiyimlari uchun,  ko`krak, qorin va bo`ksada deformatsiya qiluvchi xususiyatlarni 
aks  ettiruvchi  manekenlari  ko`rinishida  ishlab  chiqariladi.  Omborda  Armiya  va 

---

16 
 
politsiyada  kiyim-kechaklarni  saqlash  harajatlarni  qisqartirish  Xfit  Army-ning 
optimallashtirilgan  hajmi  bilan  ta’minlanadi.  Ushbu  tizim  uch  o`lchamli  zamin 
skaneridan  foydalanib  raqamlar  hajmini  yoritishga  yordam  beradi  va  avtomatik 
ravishda kiyimning barcha qismlari uchun maxsus kiyim o`lchamlari va buyurtma 
raqamini  aniqlaydi. Korxona  resurslari va  zahiralarini rejalashtirish va boshqarish 
uchun  buyurtma  parametrlari  va  talab  qilinadigan  miqdor  matematik  dasturlarga 
o`tkaziladi.  O`lchamlar    tuzilishi  uchun  yana  bir  qiziqarli  echim,  Xfit  Fashion 
tomonidan 
pochta 
buyurtmasi 
va 
korporativ 
kiyim 
uchun 
xaridlarni 
optimallashtirish  va  sotuvchiga  qaytarilgan  mahsulotlar  sonini  sezilarli  darajada 
kamaytirish  uchun  taklif  etiladi.  Tashqi  skanerdan  (lazer  yoki  oq  yorug`lik 
texnologiyasidan  foydalangan  holda)  kontaktsiz  uch  o`lchovli  o`lchovga  muqobil  
sifatida  3  ta  korxona  vakillari  odamlar  va  mahsulotlarni  arzon  o`lchash  uchun 
elektron  santimetrli  lentalar:  (Airsize  one  firmasining  Thomas  Schiefer, 
Germaniyaning  Gamma  –  kompaniyasining  Hoechstmass  Balzer    va  Buyuk 
Britaniyaning  E-tape  -  E-Measurement  Solutions  Ltd.  kompaniyasi  o`lchov 
vositalaridan  foydalaniladi.  Barcha  tizimlardan  buyurtma  asosida  tayyorlangan 
kiyim-kechak, mahsulotni ishlab chiqarish, shuningdek, tugmachani bosib o`lchash 
natijalarini shaxsiy kompyuterga simsiz o`tkazish orqali qo`lda o`lchash jarayonini 
boshqarish  va  sifatini  boshqarish  uchun  foydalanish  mumkin.  Avvalo,  Grafis 
kompaniyasi devorida namoyish etilgan Schriefer firmasi taqdim etgan Airsize one 
elektron hisoblagich sotib olinadi. Mobil displey bilan birgalikda navigatsiya tizimi 
yordamida  mijozni  o`lchash  jarayoni  orqali  olib  borilib,  tizimli  ravishda 
foydalangan  holda  mijozlar  to`g`risidagi  ma’lumotlar  blokini  yaratishga  imkon 
beradi.  Tana  o`lchamlarini  to`la  qamrab  olish  uchun  millimetrgacha  bo`lgan 
aniqlikda, tez, ishonchli va tana o`lchamlarini qamrab olishda xal  qilish oson, bu 
individual tikishda qo`l keladi.