M. M. Muhammadsidiqov xalqaro mintaqashunoslik

87 Qarang. Corbey D. Dialectical functionalism: stagnation as a booster o f
European integration // International Organization. 1995. Vol. 49. № 26 255 p.
88 www.globalaffairs.ru/numbers/24/7045.html
89 www.globalaffairs.ru/numbers/24/7045.html
110

---

siyosatda ham umummanfaatlami hisobga olishga majbur bo‘ladi, 
ikkinchidan, m a’lum bir vakolatlarini mintaqaviy tashkilotga beradi 
va bu tashkilot davlat ustidan nazorat o‘matadi. Masalan, Ukraina 
muammosi bilan Rossiyaga nisbatan sanksiya qo‘llash masalasi Evro 
organda ko‘rib chiqilib, shunday qarorga kelindi, a’zo davlatlar esa 
katta iqtisodiy zarar ko‘rishlariga qaramasdan uni amalga oshirmoq- 
dalar. Balki bu Yevropada tinchlik va taraqqiyot uchun eng samarali 
yo‘ldir. Aynan bu masala haqida Jon Monnening quyidagi fikrlari 
diqqatga molik: “Agar mintaqa davlatlari o ‘z milliy suverenitetlarini 
ustuvor yo‘nalish sifatida qarab rivojlangudek bo‘lishsa, Yevropada 
hech qachon tinchlik bo‘lmaydi. Chunki bunday rivojlanish davlat- 
laming ustunlik qilish siyosatiga va iqtisodiy qaramligiga olib keladi. 
Yevropa davlatlari yakka holda o‘z xalqlari uchun yetarli darajadagi 
turmush sharoitini yaratib bera olmaydilar”90.
Masalaning boshqa tomoni shundaki, integratsion birlashmalarda 
vujudga kelayotgan turli muammolar yuzasidan munozaralar hamon 
davom etmoqda. Masalan, Buyuk Britaniyaning Yelga nisbatan mu- 
nosabati, Yel kengayishining keyingi taraqqiyotga ta’sir etishi masa­
lalari yoki Gretsiyaning ittifoq tarkibida qolish yoki qolmasligi ma- 
salalarida, u ayniqsa yaqqol namoyon bo‘ladi. Shu bilan birga, hozir- 
gacha Yel manfaatlari bilan AQSH manfaatlari ko‘pchilik holatlarda 
muvozanatlashib kelgan bo‘Isa, bugungi kunda bu borada ma’lum 
muammolar paydo bo‘lmoqda.
Bugungi kunga kelib yetakchi davlatlar mintaqaviy integratsiya 
subyektlarini (birlashmalami) tuzish orqali geosiyosiy* nuqtayi na- 
zardan, o‘z mavqelarini mustahkamlab olishga intilishlari diqqatni 
jalb etadi. Masalan, MERKASURda AQSH manfaatlari ustuvorlik 
kasb etayotganligi fikrimizni tasdiqlaydi. Boshqacha aytganda, na- 
zariyada biz ko‘p ta’kidlagan tenglik va ixtiyoriylik amalda hamma 
vaqt ustuvorlik kasb etmayapti. Rivojlangan davlatlaming mintaqa­
viy integratsiya niqobida yangi bloklami shakllantirish ehtimollari 
ham xatarli tus olayotganligi tashvishlidir.