M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

vakolatlarga  ajratiladi.
1  Sh.Sh.  Shorahmetov. 
O 'zbekiston  Respublikasining  fuqarolik  protsessual 
huquqi.  D arslik.  Т .,  «Adolat»,  2001,  72-bet.
61

---

U m u m iy   v a k o la tla r  v a k o la t  b e ru v c h in in g   n o m id a n   ish tiro k  
etayotgan va vakolatnom adan nazarda tutilgan-tutilm aganligidan q a t’i 
nazar,  h ar qanday vakil am alga oshirishi  m um kin boNgan  protsessual 
harakatlardir.  M azkur protsessual harakatlar jum lasiga ish m ateriallari 
bilan  tanishish,  ulard an   ko ‘c h irm a la r  olish,  nusxalar  k o ‘chirish, 
rad  etish  to ‘g ‘risida  arz  qilish,  dalillar  taqdim   etish,  dalillam i  tek- 
shirishda ishtirok etish, ishda ishtirok etuvchi boshqa shaxslaiga va odil 
sudlovni  am alga  oshirishga  ko lm aklashayotgan  shaxslarga  savollar 
berish,  arz  qilish,  iltim osnom alar  taq d im   etish,  sudga  og ‘zaki  va 
yozm a tushuntirishlar berish, ishni sudda ko‘rish davom ida tug‘iladigan 
h a m m a   m asalalar b o ‘yicha  o ‘zlarining vajlarini  bayon  qilish,  boshqa 
shax slarn in g   arzlari,  iltim o sn o m a lari,  vajlariga  q arsh i  e ’tiro z la r 
bildirish  kabilam i  kiritish  m um kin  (F P K n in g   34-m oddasi).
M axsus  v a k o la tla r  s h u n d a y   v a k o la tla rk i,  u n g a   k o ‘ra   vakil 
m uayyan protsessual  h ara k a tla m i bu  h a q d a  v ak o latn o m ad a  m axsus 
k o ‘rsatilgan  b o ‘lsagina  am alga  oshirishi  m u m k in   b o ‘ladi.
F P K n in g   54-m o d d asig a  k o ‘ra,  s h a rtn o m a   va  ustav  b o ‘yicha 
vakillik qiluvchining arz qilingan tala b la rd an  b u tu n la y  yoki q ism an 
voz  kechish,  u larn in g  asosini  yoki  p re d m e tin i  o ‘zgartirish,  m iq d o - 
rini  k o ‘paytirish  yoki  k am ay tirish ,  d a ’vo g arn in g   ta la b la rin i  ta n  
olish,  kelishuv bitim i  tu zish ,  v ak o latlam i  b o sh q a shaxsga o ‘tkazish 
(b o sh q a   shaxsga  ish o n ib   to p sh iris h ),  su d n in g   hal  qiluv  q a ro ri 
(ajrim i) u stid an  shikoyat berish,  ijro varaqasini  undiruvga qaratish , 
d a ’vo q o ‘zg‘atuvchiga tegishli deb q a ro r chiqarilgan  m o l-m u lk  yoki 
pulni olish vakolati to ‘g ‘risida h a r bir alohida holda vakolat beruvchi 
to m o n id a n  topshirilgan v ak o latnom ada m axsus izoh berilishi kerak.
8.3.  Sudda  vakil  bo‘la  olmaydigan  shaxslar
F uqarolik protsessual q o n u n c h ilik  sudda vakillik qilishi m u m k in  
b o ‘lm agan  shaxslar  ro ‘yxatini  belgilaydi.  U n g a  k o ‘ra,  quyidagilar 
sudda  vakillik  qilishi  m u m k in   em as:
1)  voyaga  yetm ag an   shaxslar;
2)  vasiylik  yoki  hom iylik  belgilangan  shaxslar;
3)  sudyalar,  p ro k u ro rla r,  terg o v ch ilar,  surish tiru v ch ilar,  u lar 
q o n u n iy   vakil  (o ta -o n ala r,  farzandlikka  olganlar,  vasiylar,  h o m iy ­
lar)  sifatida,  shuningdek,  tegishli  sud,  p ro k u ratu ra,  surishtiruv  va 
tergov organining vakili sifatida qatnashgan hollar b u n d a n  m ustasno.
M a ’lum ki,  u m u m iy   q o idaga  k o ‘ra,  suddagi  v ak illam ing  o ‘zi 
voyaga yetgan, ya’ni m uom alaga layoqatli bo ‘lishi talab etiladi.  Sudda 
vakil  sifatida  ishtirok  etish  hu q u q ig a  ega  boN m agan  shaxslardan 
yana  biri  vasiylik  yoki  hom iylik  belgilangan  shaxslar  hisoblanadi.