M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

13.4.  D a ’vo  qo‘z g ‘atish
S u d g a   m u ro ja a t  q ila y o tg a n   s h a x sla r  fu q a ro lik   p ro tse ssu a l 
q o n u n c h ilik d a  belgilangan  sh a rtla r va tartibga  rioya qilishlari talab  
etiladi.  Z e ro ,  F P K n in g   1-m oddasida  h a r q an d ay  m an fa atd o r shaxs 
b u z ilg a n   y o k i  n iz o la s h ila y o tg a n   h u q u q i  y o x u d   q o n u n   b ila n  
q o ‘r iq la n a d ig a n   m a n f a a tin i  h im o y a   q ilis h   u c h u n   q o n u n d a  
belgilangan tartibda sudga m urojaat qilishga haqli ekanligi belgilangan 
b o ‘lib,  bu,  o ‘z  n av b atid a,  sudga  m u rojaat  qilayotgan  shaxslarga 
q o n u n d a   belgilangan  tartib d a   sudga  m u ro jaat  qilish  m ajburiyatini 
h a m   yuklaydi.
S u d d a  d a ’vo  ishlarini  q o ‘zg‘atish n in g   asosiy  sh a rtla rid a n   biri 
su d g a  m u ro ja a t  q ilu v c h i  sh a x sla r  d o ira sin i  t o lg ‘ri  a n iq la sh d a n  
iboratdir.
F P K n in g   5 -m o d d asig a  m uvofiq,  sud  fuqarolik  ishini  quyidagi 
ho llard a q o ‘zg‘atadi:
1)  o ‘z in in g   h u q u q i  yoki  q o n u n   bilan   q o ‘riq lan ad ig an   m a n ­
faatini  h im o y a   qilishni  s o ‘rab  m u ro ja at  qilgan  shaxsning  arizasi 
b o ‘yicha;
2)  p ro k u ro m in g   arizasi  b o ‘yicha;
3)  a g a r  d av lat  b o s h q a ru v i  o rg a n la ri,  ta s h k ilo tla r  va  ay rim  
fuqarolar q onunga m uvofiq boshqa shaxslam ing huquqlari va q onun 
b ila n   q o ‘riqlanadigan  m an faatlarin i  h im o y a   qilish  u c h u n   sudga 
m u ro jaat etishga haqli b o ‘lsalar,  u larn in g  bergan arizalari b o ‘yicha.
F u q a ro lik   ish la rin i  s u d d a   q o ‘z g ‘a tis h   q u y id ag i  p ro tse ssu a l 
h a ra k a tla rn i  am alga  o shirish  o q ib atid a   r o ‘y  beradi:
•  m a n fa a td o r  shax slam in g   sudga  m u ro jaat  qilishi;
•  berilgan  arizan in g   sud  to m o n id a n   q abul  qilinishi.
Sudya shaxsning sudga m u ro jaat etish  huquqi  borligiga ishonch 
h o sil  q ilg a n id a n   s o ‘ng,  sud g a  m u ro ja a t  e tish   q o id a la ri  b u z il- 
m ag an lig in i  tek sh irish i  lozim .  B unday  q o id a la r  q u y id ag ilard an  
iboratdir:
e m az k u r nizoni sudgacha b o ig a n  tartib d a  hal qilish qoidalariga 
rioya  qilganligini  aniqlash;
• sudga  bu  ish n in g   tegishliligini  aniqlash;
• vakilning m azkur ishda qatnashishga vakolatli ekanligini aniqlash;
9 7

---

•  arizaning shakli va m azm uniga oid protsessual q o n u n  talablariga 
rioya qilinganligini  tekshirish;
•  davlat  bojining  t o ‘langanligini  aniqlash.
Sudya  faqat  q o n u n d a   n a z ard a   tu tilg an   asoslar b o ‘y ich a  arizani 
qabul  qilishni  rad  etishga  haqli  b o ‘ladi.  K eltirilgan  tala b la rn in g  
isb o tla n m a g a n lig i,  d a ’vo  m u d d a tin i  o ‘tk az ib   y u b o rilg a n lig i  va 
boshqa,  q o n u n d a  n azard a tu tilm ag an  asoslar b o ‘yicha arizani  qabul 
qilish va fuqarolik ishini q o ‘zg‘atish  rad etilishiga y o i  q o ‘yilm aydi.
D a ’vo  arizasi  F P K n in g   149  va  150-m oddalari  talablariga  rioya 
q ilin m a y   b e rilg an   h o lla rd a   h a ra k a ts iz   q o ld irila d i  va  F P K n in g  
1 5 4 -m o d d a sig a   a so sa n ,  k a m c h ilik la rn i  b a r ta r a f   e tish   m u d d a ti 
k o ‘rsatiladi.  K o ‘rsatilgan  m u d d a td a   kam ch ilik lar b a rta ra f etilm asa, 
ariza  b erilm ag an   hisoblanib,  d a ’vogarga  qay tarilad i  va  b u   haq d a 
ajrim   chiqariladi.