M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

[ Щ
  TAV SIY A   E T IL G A N   A DA BIY O TLA R
1.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  Fuqarolik protsessual kodeksi.  Rasmiy nashr. 
Т.,  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Adliya  vazirligi,  2011.
2.  Sh.Sh.Shorahm etov.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  F uqarolik  protsessual 
kodeksiga  sharhlar.  Т .,  T D Y I,  2010.
3.  M .M .  Mamasiddiqov.  Fuqarolik protsessual huquqi.  Darslik.  U m um iy qism. 
Т .,  T D Y I,  2010.
4.  M .M .  Mamasiddiqov.  Buyruq  tartib id a  ish  yuritish.  Т .,  T D Y I,  2007.
5.  M .M .  M amasiddiqov,  U.  Mirzayev.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  F uqarolik 
protsessual  kodeksining «Buyruq  tartibida  ish  yuritish»  nom li  20‘-bobiga 
sharh.  Ilm iy-am aliy  q o 'lla n m a.  Т .,  «A L-FA BA -SERV 1S»,  2008.
6.  0 ‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  sudi  p lenum ining  2006-yil  3-fevraldagi 
«Buyruq  ta rtib id a  ish  yuritish n i  tartibga  soluvchi  q o n u n   n orm alarini 
q o 'llash n in g   ayrim   m asalalari  to ‘g ‘risida»gi  4-qarori.
156

---

19-bob.  S I R T D A N   H A L   Q I L U V   Q A R O R I   C H I Q A R I S H
19.1.  Sirtdan  ish  yuritish  tushunchasi  va  ahamiyati
S irtdan  ish yuritish  in stitutining kiritilishidan  m aqsad,  fuqarolik 
p r o ts e s s id a   t o r t is h u v c h il i k   ta m o y ilin i  q o ‘s h im c h a   r a v is h d a  
k a fo la tla n is h in i  m u s ta h k a m la s h ,  ta r a f la r n in g   h a ra k a t  ( h a r a -  
katsizligi)  u c h u n   javobgarlik  darajasini  osh irish ,  nizoli  m asalani 
hal  e tis h n i  te z la s h tir is h ,  s h u n in g d e k ,  s u d y a la rn in g   ix tiy o rid a  
b o ‘lgan  ishlarni  m a z m u n   m o h iy atin i  y o ‘q o tm a sd a n   belgilangan 
vaq td a  k o ‘rib  hal  etish  bilan  m a n fa a td o r  sh axslarning  q o n u n iy  
h u q u q larin i h im o y a  qilishga q a ra tilg a n d ir1.
S irtd a n   ish  y u ritish   d e g a n d a ,  sud  m ajlisin in g   vaq ti  va  joyi 
to ‘g ‘risida  q o n u n d a   belgilangan  tartib d a   x ab ard o r  qilingan javob- 
gam in g  uzrli sabablarsiz sud  m ajlisiga kelm asligi va d a ’vogar roziligi 
asosida  ishni jav o b g arn in g  ishtirokisiz  к о ‘rib hal  qilish tush u n ilad i. 
B unday  sud  ja ra y o n la rid a   h e c h   k im n in g   h u q u q   va  m an faatlari 
buzilishiga y o ‘l q o ‘yilm aydi.  B unda,  birinchidan,  tegishli protsessual 
ta rtib   va  q o id a la r  b u zilm aydi,  ikkinchidan,  d a ’vogarning  roziligi 
a so sid a  ish  k o ‘rishga  y o ‘l  q o ‘yiladi,  uchinchidan,  jav o b g a rn in g  
h u q u q lari  buzilm asligi  ta ’m in lan ad i.
S irtd a n   ish  yu ritish n in g   ah am iy ati  shundaki:
• birinchidan,  taraflarning sud oldidagi  huquq va m ajburiyatlarini 
t o ‘g ‘ri  anglashlariga  im k o n iy at  yaratilishi;
•  ik k in c h id a n ,  ish d a   ish tiro k   e tu v c h i  s h a x sla rn in g   m avjud 
protsessual  tartib g a  rioya qilishlarini  ta ’m inlash;
•  uchinchidan,  jism o n iy   va  yuridik  shaxslarning  odil  sudlovni 
am alga  oshirishga  b o ig a n   m as’uliyatini  kuchaytirish;
•  t o ‘rtinchidan,  v aq tn i  tejash,  protsessual  m u d d atla rg a   rioya 
qilishni  ta ’m inlashga  qaratilgan.
1  S h.Sh.  Shorahmetov.  0 ‘zbekiston  Respublikasining  fuqarolik  protsessual 
huquqi.  Т .,  «Adolat»,  2001,  254-bet.
157

---

19.2.  Sirtdan  ish  yuritish  asoslari  va  tartibi
F u q a ro lik   ishini  sirtd a n   k o ‘rib  ch iq ish   ja ra y o n id a   q o n u n d a  
n a z ard a  tu tilg an   sh a rtla r m avjud  b o ‘lib,  o ‘z  n av b atid a  ularga  rioya 
qilinishi  ish  yuzasidan  ch iqarilajak  hal  qiluv  q a ro rin in g   q o n u n iy , 
asosli  va  adolatli  b o ‘lishining  kafolati  h iso b lan ad i.  Jav o b g ar  sud 
ja ra y o n id a  ishtirok e tm a g an  ta q d ird a,  ishni sirtd an   k o ‘rib hal  qilish 
m u m k in  b o ‘ladi va bu sirtd an  ish yuritishning birin ch i sharti hisob­
lanadi.  Javobgarning  sud  m ajlisiga  kelm aslik  sab ab larin i  quyidagi 
h o la tla r  bilan   izohlash  m u m k in   b o ‘ladi,  c h u n o n c h i:
e agar ishda javo b g arn in g  sud  m ajlisiga  kelm aganligi t o ‘g ‘risida 
tegishli  m a ’lu m o tla r  b o ‘lm asa;
•  agar  sud  javo b g arn in g   sud  m ajlisiga  kelm aganligi  sababini 
uzrsiz  deb  topsa;
•  ag ar  jav o b g a rn in g   q a sd d an   ish  k o ‘rish  m u d d a tin i  c h o ‘z a - 
yotganligi m a ’lum  b o ‘lsa va boshqalar.
S irtd an   ish  yu ritish n in g   sh artlari  (asoslari)  qu y id ag ich a  tasnif- 
lanadi:
•  birinchidan,  sud  m ajlisining  v aq ti  va  joyi  t o ‘g ‘risida  tegishli 
ta rtib d a   x a b a rd o r  qilingan  jav o b g ar  sud  m ajlisiga  kelm asa;
•  ikkinchidan,  jav o b g ar  tegishli  ta rtib d a   x ab a rd o r  qilinganligi 
h a q id a  ishda  m a ’lu m o t  m avjud b o ‘lsa;
•  uchin ch id a n ,  ish n i  sirtd a n   jav o b g a rsiz   k o ‘rishga  d a ’v o gar 
e ’tiro z   bildirm asa;
•  t o ‘rtinchidan,  ishni  sirtd an   k o ‘rish  h a q id a   sud  ajrim   chiq arsa 
va boshq.
S irtdan  ish  k o ‘rish tartibi  h am  o ‘ziga xos xususiyatga ega b o ‘lib, 
F P K n in g   2 2 6 -m o d d a sid a   ish  sirtd an   ish  yuritish  tartib id a   k o ‘ril- 
g a n id a   sud  ishda  m avjud  dalillarni  tekshirish  bilan   kifoyalanadi, 
ishda ishtirok etuvchi shaxslarning vaj va iltim oslarini e ’tiborga olib, 
sirtd an   hal  qiluv  qaro ri  ch iq arad i.  B unday  ta rtib d a   ish  yuritishda 
d a ’voning asosi yoki p red m eti o ‘zgartirilishi yoki d a ’vo talablarining 
m iq d o ri  k o ‘paytirilishi  m u m k in   em asligi  belgilab  q o ‘yilgan.
19.3.  Sirtdan  chiqarilgan  hal  qiluv  qarori 
va  uning  mazmuni