M. M. Mamasiddiqov, Z. N. Esanova, D. Y. Habibullayev

3 2 .2 .  Hakamlik  sudlarining  hal  qiluv  qarorlarini 
bekor  qilish  hamda  uni  majburiy  ijro  etish  uchun 
ijro  varaqasi  berish  to ^ r is id a g i  arizalar  bo‘yicha 
ishlar  va  ularning  mohiyati
0 ‘zb ekiston  R espublikasining  « H akam lik  sudlari  t o ‘g ‘risida»gi 
Q o n u n i  q abul  qilinganligi  m u n o sab ati  bilan  0 ‘zb ekiston  R espub­
likasining  ayrim   q o n u n   hujjatlariga  o ‘zgartirish  va  q o ‘sh im c h a la r 
k iritish   h aq id a» g i  Q o n u n   b ila n   0 ‘z b e k is to n   R e sp u b lik a sin in g  
F u q a ro lik   protsessual  kodeksi  hakam lik  sudining  hal  qiluv  qarori 
bilan   b o g ‘liq  ishlarni  h a m d a   h akam lik  su d in in g   hal  qiluv  q aro rin i 
m ajburiy  ijro  etish  u c h u n   ijro  varaqasi  berish  t o ‘g ‘risidagi  ishlarni 
y u ritis h   ta rtib i  t o ‘g ‘risid ag i  n o r m a la r   b ila n   t o ‘ld irilish i  shaxs 
m anfaatlarini sud orqali  him oya qilish sohasini yanada kengaytirishda 
ham d a hakam lik sudi qarorlarini ijro etish sam aradorligini oshirishda 
m u h im   ah a m iy at  kasb  etadi.
X ususan,  m a z k u r  Q o n u n n in g   3 -m o ddasiga  m uvofiq,  0 ‘zbe- 
kiston  R espublikasining  F u q aro lik   protsessual  kodeksi  uch  bob  va 
o ‘n  u c h   m o d d a d a n   iborat  b o ‘lgan  « H akam lik  sudining  hal  qiluv 
q a ro ri  b ila n   b o g ‘liq  ish larn i  yuritish»  d eb   n o m la n g a n   5-k ich ik  
b o ‘lim   bilan   t o ‘ldirildi.  H ak am lik   su d larining  hal  qiluv q aro rlarin i 
b e k o r  qilish  t o ‘g ‘risidagi  a riz ala r  b o ‘yicha  ishlar  h a m d a   hakam lik 
su d larin in g   hal  qiluv  q a ro rlarin i  m ajburiy  ijro  etish  u c h u n   ijro 
varaq alari  berish  t o ‘g ‘risidagi  a riz a la r  b o ‘yicha  ishlar  F P K n in g  
3 5 '—353-b o b la rid a   k o ‘rsa tilg a n   istisn o   va  q o ‘s h im c h a la r  bilan  
birgalikda fuqarolik sudlov ishlarini yuritishning um um iy qoidalariga 
b in o a n   k o ‘rib  c h iq ilish i  belg ilab   q o ‘yildi  (3 0 9 2-m o d d a ).  S h u ­
ningdek,  m az k u r  b o b d a  fuqarolik  ishlari  b o ‘y icha  sud  to m o n id a n  
k o ‘riladigan  hakam lik sudining hal qiluv qarori bilan b o g ‘liq ishlar, 
bu  ishlarni  ko ‘rish tartibi  haqidagi n o rm a lar m ustahkam lab q o ‘yildi.
A y niqsa,  m a z k u r  b o b d a   fu q aro lik   ishlari  b o ‘y ic h a   su d n in g  
h a k a m lik   su d in in g   hal  qiluv  q a ro rin i  b e k o r  q ilish  t o ‘g ‘risidagi
3 2 3

---

yoki  h akam lik  sudining  hal  qiluv  q aro rin i  b e k o r  qilishni  rad  etish 
to ‘g ‘risidagi,  sh u n in g d e k ,  h ak am lik   su d in in g   hal  qiluv  q aro rin i 
m ajburiy  ijro  etish  u c h u n   ijro  varaqasi  berish  t o lg ‘risidagi  yoki 
hak am lik   sudining  hal  qiluv  q aro rin i  m ajburiy  ijro  etish  u c h u n  
ijro  varaqasi  b erishni  rad  etish  t o ‘g ‘risidagi  ajrim i  u stid an   xususiy 
sh ik o y a t  b e rilish i  yoki  xususiy  p ro te s t  k e ltirilish i  m u m k in lig i 
to ‘g ‘risidagi  q o id an in g   m u sta h k a m lab   q o ‘yilishi  shaxs  h u q u q larin i 
q o ‘sh im c h a  ravishda  kafolatlashda  m u h im  aham iy at  kasb etadi.
«H a k a m lik   su d in in g   hal  qiluv  q a ro ri  bilan   b o g ‘liq  ish larn i 
yuritish»  deb  n o m la n g a n   5-k ich ik   b o ‘lim ning  352-bobi  «H akam lik 
s u d in in g   hal  q ilu v   q a ro rin i  b e k o r  q ilish   t o ‘g ‘risidagi  ish la rn i 
yuritish»  deb  atalad i  va  u n d a   h ak am lik   sudining  hal  qiluv  qarori 
yuzasidan  nizolashish,  hakam lik  su d in in g   hal  qiluv  q a ro rin i  b ekor 
qilish  t o ‘g ‘risidagi  arizan in g   shakli  va  m az m u n i,  m az k u r  arizani 
k o ‘rib  chiqish  tartib i,  hakam lik  su d in in g   hal  qiluv  q a ro rin i  b ekor 
qilish  asoslari  h a m d a   fuqarolik  ishlari  b o ‘yicha  su d n in g   h ak am lik  
sudi  hal  qiluv  q a ro rin i  b e k o r qilish  t o lg ‘risidagi  ish  b o ‘yicha  ajrim  
chiqarishga  d o ir  q o id ala r  o ‘z  ifodasini  topdi.
Shu  o ‘rin d a  t a ’kidlash  jo iz k i,  h akam lik  su d larin in g   hal  qiluv 
qaro rlari  yuzasidan  nizolashish,  u n ing  hal  qiluv  q a ro rin i  b ekor 
q ilish g a   d o ir   q o id a la ri  k o ‘p la b   d a v la tla rn in g   q o n u n c h ilig id a , 
shuningdek, xalqaro-huquqiy hujjatlarda ham  nazarda tutilgan.  Lekin 
m am lak atim iz  q o n u n c h ilig id a   belgilangan  h ak am lik   su d in in g   hal 
qiluv qarori yuzasidan  nizolashishga oid  q o idalarning b o sh q a ayrim  
d a v la tla r  q o n u n c h ilig id a g i  sh u n g a   o ‘xsh ash   q o id a la rd a n   u stu n  
jih a tla ri  m avjud.  M asalan,  Rossiya  F ed eratsiyasining  « H akam lik 
sudlari t o tg ‘risida»gi  Q o n u n ig a  k o ‘ra  (4 0 -m o d d a si),  ag ar hakam lik 
b itim id a   h ak am lik   sudining  qaro ri  q a t’iy,  o ‘zgartirib  b o ‘lm asligi 
y u z a sid a n   kelishuvga  erish ilg an   b o ‘lsa,  u  h o ld a   h a k a m lik   sudi 
ch iq a rg an   hal  qiluv  qarori  u stid an   shikoyat  qilish  m u m k in   b o bl- 
masligi  belgilab q o ‘yilgan.
0 ‘zbekiston  R espublikasining  « H akam lik  sudlari  t o ‘g ‘risida»gi 
Q o n u n id a (46-m oddasi) h a m d a  shunga m uvofiq kiritilgan  F P K n in g  
3094-m o d d a sid a   h akam lik  m uh o k am asi  tarafi  h akam lik  sudining 
hal  qiluv  q arorini  olgan  k u n d a n   e ’tib o ra n ,  o ‘ttiz   kun  ichida  vak o ­
latli  sudga  ushbu  hal  qiluv  q a ro rin i  b e k o r  qilishni  so ‘rab  ariza 
berish  y o ‘li  bilan  h ak am lik   su d in in g   hal  qiluv  qaro ri  yuzasidan 
nizolashishi  m um kinligi  belgilanib,  bu  o ‘z  n av b atid a,  hakam lik 
sudlari  to m o n id a n   yo ‘l  q o ‘yilishi  m u m k in   b o ‘lgan  q o n u n b u z ilish -
3 2 4

---

la m in g   o ld in i  o lad i,  tad b irk o rlik   su b y ek tlarin in g   o ‘z  rah b arlari 
to m o n id a n  korxona m anfaatlariga zid b o ‘lgan kelishuvlar tuzilishiga 
b arh am  beradi, buzilgan  h uquq va q o n u n iy  m an faatlam ing vakolatli 
su d lar  to m o n id a n   tiklanishiga  q o ‘sh im c h a   im k o n iy atlar  yaratadi. 
H ak am lik   su d in in g   hal  qiluv  q a ro rin i  b e k o r  qilish  t o ‘g ‘risida  ariza 
h ak am lik   su d in in g   hal  qiluv  q a ro ri  qabul  qilingan  joydagi  sudga 
(xo‘jalik   va  fuqarolik  ishlari  b o ‘yicha  sudlarga)  berilib,  m azk u r 
a riz ala rd a n   tegish lich a  davlat  boji  u ndirilishi  belgilandi.
N a tija d a   0 ‘zbekiston  Resublikasi  Soliq  kodeksining  3 2 8 -m o d - 
d asida sudlarga beriladigan  h ak am lik  sudining hal qiluv q aro rlarin i 
b e k o r qilish t o ‘g ‘risidagi  arizalard an ,  hakam lik sudining q aro rlarin i 
m ajburiy  ijro  etish  u c h u n   ijro  varaqasi  berish  to ‘g ‘risidagi  a riz a ­
lard an   davlat  boji  u ndirilishi  belgilandi.  F P K n in g   «D avlat  boji» 
d e b   n o m la n g a n   1 0 4 -m o d d a s ig a   h a m   s h u n d a y   q o ‘s h im c h a la r  
kiritildi.
Q olaversa,  0 ‘zb ekiston  R espublikasi  V azirlar  M ah k am asining 
2008-yil  30-o k tab rd ag i  « H akam lik  sudlari  hisobini  yuritish  tartibi 
t o ‘g ‘risid ag i  n iz o m n i  ta s d iq la s h   h aq id a» g i  2 3 5 -so n li  q a ro rig a  
m uvofiq,  0 ‘zbekiston  Respublikasi  H u k um atining ayrim  qarorlariga 
q o ‘s h im c h a la r   k iritilib ,  u n g a   k o ‘ra ,  V a z irla r  M a h k a m a s in in g  
1994-yil  3-n o y ab rd ag i  533-sonli  q a ro ri  bilan   tasd iq lan g an   D avlat 
boji  stavkalarida  1 -bandga  h ak am lik   sudi  q aro rlarin i  m ajburiy  ijro 
e tis h   u c h u n   ijro   v a ra q a s in i  b e ris h   t o ‘g ‘risid a g i  a r iz a la r d a n , 
sh u n in g d ek ,  h ak am lik   sudi  q a ro rlarin i  b e k o r  qilish  to ‘g ‘risidagi 
arizalard an  eng kam  oylik ish  h a q in in g  2 baravari  m iq d o rid a davlat 
boji  und irilish i  belgilandi.