M. M. Mamadazimov A. M. Tillaboyev Sh. E. Nurmamatov


Yoritgichlarning chiqish va botish vaqtlarini hisoblash



Download 3,36 Mb.
Pdf ko'rish
bet25/121
Sana01.01.2022
Hajmi3,36 Mb.
#289107
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   121
Bog'liq
astronomiya kursidan masalalar to'plami(1)

 Yoritgichlarning chiqish va botish vaqtlarini hisoblash 
 
Yoritgichlarning chiqishi va botishi deganda ular koʻrinma disk gardishining 
ustki  qismi  (chekkasi)  gorizontga  urinib  turgan  holat  tushuniladi.  Astronomik 
jadvallarda  esa  yoritgichlar  disk  markazlariga  doir  koordinatalar  keltirilgan.  Shu 


20 
 
sababli  chiqish  va  botish  paytidagi  haqiqiy  zenit  uzoqligi  yoritgich  ustki 
chekkasining zenit uzoqligiga nisbatan R burchakli radiusga kattaroq boʻladi, ya`ni   
z = z’ + 

 + R  deb olish kerak. Bunda 

 – ob`ekt refraksiyasi. 
 
Chiqish  va  botish  vaqtini  hisoblash  uchun  parallaktik  uchburchakning  z 
tomoni uchun yozilgan kosinuslar formulasi cosz = sin

 sin

+cos

 cos

 cost dan 
foydalaniladi. Nuqtaviy ob`ektlar uchun z = 90

 ligini hisobga olsak  
cost = – tg

 tg

 
boʻladi va bu formuladan vaqtga bogʻliq boʻlgan soat burchagi t ni topish mumkin. 
Bu yerda t

= +t  botish va t

= – t chiqish vaqtlarini ifodalaydi.  
 
Quyosh nurlari  togʻ choʻqqilarini  togʻ  etagiga  nisbatan uzoqroq  vaqt  ichida 
yoritib  turadi  va  u  Yer  atmosferasining  yuqori  qatlamlarini  yanada  uzoq  vaqt 
yoritib turadi. Shuning uchun Quyosh botish va chiqish oldidan gʻira-shira boʻladi. 
Bu  hodisani  grajdancha  gʻira-shira  va  astronomik  gʻira-shira  hodisalariga  ajratish 
mumkin. Ertalabki va kechqurungi gʻira-shira davomiyligi 

t Quyoshning chiqish 
va botishidagi soat burchagiga

  va 


 
 larga bogʻliqdir. 
cos(t+

t) = (sinh

 
- sin

 sin


) / cos

 cos


 
dan  h

  =  –18

  da  astronomik  gʻira-shira,  h

  =  –6

  da  grajdancha  gʻira-shira 
tugashligini  nazarga  olsak,  bu  formuladan  gʻira-shira  davomiyligi   

t  ni  topish 
mumkin. 

Download 3,36 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   ...   121




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish